Ιστορικό φίλτρων καταχρήσεων

'{{coord|38.1181|23.9783|type:landmark|format=dms|display=title}} {{Στρατιωτική σύγκρουση |μάχη = Μάχη του Μαραθώνα |εκστρατεία = Πρώτη οργανωμένηπερσική εισβολή στην Ελλάδα [[Αρχείο:ac.marathon.jpg|280px]] |εικόνα=Les Héros de Marathon Georges Rochegrosse 1859.jpg|λεζάντα = Το πεδίο της μάχης σήμερα |έναρξη=|πόλεμος = [[Περσικοί Πόλεμοι]] |χρονολογία = Αύγουστος/Σεπτέμβριος 490 π.Χ |τερματισμός=|τόπος = [[Μαραθώνας]] {{Coord|38|07|05|N|23|58|42|E|}} |έκβαση = Αποφασιστική νίκη των Ελλήνων, λήξη της πρώτης περσικής εισβολής στην Ελλάδα |μαχόμενος1 = [[Αρχαία Αθήνα|Αθήνα]],<br />[[Πλαταιές]] |μαχόμενος2 = [[Περσία|Περσική Αυτοκρατορία]] |πλευρά1=|αρχηγός1 = [[Μιλτιάδης]],<br />[[Καλλίμαχος (πολέμαρχος)|Καλλίμαχος]]† |πλευρά2=|αρχηγός2 = [[Δάτης]],<br />[[Αρταφέρνης ο νεότερος|Αρταφέρνης]] |σθένος1 = 9.000 – 10.000 Αθηναίοι,<br />1.000 Πλαταιείς |σθένος2 = 20.000 – 100.000 πεζοί και 1.000 ιππείς (σύγχρονες εκτιμήσεις) <br /> 600 πλοία, 200.000 – 600.000 πεζοί, και 10.000 ιππείς (αρχαίες πηγές) |απώλειες1 = 192 Αθηναίοι, <br />11 Πλαταιείς ([[Ηρόδοτος]]) |απώλειες2 = 6.400 νεκροί <br />7 πλοία ([[Ηρόδοτος]]) }} Η '''Μάχη του Μαραθώνα''' ([[αρχαία ελληνική γλώσσα|αρχαία ελληνικά]] ''{{πολυτονικό|Μάχη τοῦ Μαραθῶνος}}''), που διεξήχθη τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ, αποτελεί σύγκρουση μεταξύ των Ελλήνων (Αθηναίοι και Πλαταιείς) και των Περσών κατά την [[Πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα|πρώτη εισβολή των Περσών στην Ελλάδα]]. Μετά την αποτυχία της [[Ιωνική Επανάσταση|Ιωνικής Επανάστασης]], ο [[Δαρείος Α' της Περσίας|Δαρείος]] συγκέντρωσε μεγάλη δύναμη για να εκδικηθεί την [[Αρχαία Αθήνα|Αθήνα]] και την [[Ερέτρια]], οι οποίες είχαν βοηθήσει τους [[Ίωνες]], κατά την [[Ιωνική Επανάσταση]]. Το 492 π.Χ, έστειλε δύναμη, υπό την ηγεσία του [[Μαρδόνιος|Μαρδόνιου]] αλλά ο περσικός στόλος καταστράφηκε από τρικυμία παραπλέοντας τον [[Χερσόνησος του Άθω|Άθω]]. Τελικά το 490 π.Χ., υπό τη διοίκηση του [[Δάτης|Δάτη]] και του [[Αρταφέρνης ο νεότερος|Αρταφέρνη]], ο περσικός στρατός κατέλαβε τις [[Κυκλάδες]], κατέστρεψε την Ερέτρια και στρατοπέδευσε στον [[Μαραθώνας|Μαραθώνα]], όπου τους αντιμετώπισε δύναμη Αθηναίων και [[Πλαταιές|Πλαταιέων]]. Η μάχη έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων - που οφειλόταν στην στρατιωτική ιδιοφυΐα του [[Μιλτιάδης|Μιλτιάδη]] - και οι Πέρσες αναγκάσθηκαν να φύγουν στην Ασία. Η μάχη του Μαραθώνα έδειξε στους Έλληνες ότι μπορούσαν να νικήσουν τους Πέρσες. Κατά τους σύγχρονους ιστορικούς και μελετητές, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές, στην ιστορία της ανθρωπότητας. ==Πηγές== {{Κύριο|Ηρόδοτος}} Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός [[Ηρόδοτος]] ο οποίος έγραψε το έργο ''Ιστορίαι'' γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ|Κλειώ (εισαγωγή)]]</ref>. Το έργο ολοκληρώθηκε το 450 π.Χ.<ref name="hxvi">Holland, σ. ''xvi''–''xvii''.</ref> Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.<ref name = hxvi/> Ο [[Θουκυδίδης]] είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του.<ref>[http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/culture/2131her_erga.html Ηροδότου Ιστορίαι - Κλασική εποχή]</ref><ref name="Fin15">Finley, σ. 15.</ref> Ο [[Πλούταρχος]], στο έργο ''Περί της Ηροδότου κακοήθειας'' (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο. Την περίοδο της [[Αναγέννηση]]ς, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη.<ref>{{cite web|url=http://www.loyno.edu/history/journal/1998-9/Pipes.htm|title=Herodotus: Father of History, Father of Lies|accessdate=2008-01-18|author=David Pipes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080127105636/http://www.loyno.edu/history/journal/1998-9/Pipes.htm|archivedate=2008-01-27 |url-status=dead}}</ref> Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως.<ref>Ντυράν, Β΄438, Παπαρρηγόπουλος ο.π.</ref><ref name="h377">Holland, σ. 377.</ref> Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών.<ref name="h377" /><ref>Fehling, σ. 1–277.</ref>. Πηγές για τη μάχη αποτελούν επίσης οι [[Πλάτων]], [[Λυσίας]], [[Παυσανίας]], [[Πλούταρχος]] καθώς και ο Ρωμαίος [[Κορνήλιος Νέπως]]. ==Υπόβαθρο== {{Κύριο|Περσικοί Πόλεμοι|Ιωνική Επανάσταση|Πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα}} [[Αρχείο:Map Greco-Persian Wars-el.svg|thumb|336x336px|right|Χάρτης του ελληνικού κόσμου την περίοδο της μάχης]] Οι ρίζες της εχθρότητας Ελλήνων και Περσών βρίσκονται στην [[Ιωνική Επανάσταση|Ιωνική Επανάστασ]]<nowiki/>η. Η Ιωνική Επανάσταση απείλησε τη σταθερότητα της [[Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία|Περσικής Αυτοκρατορίας]], γι' αυτό και ο Δαρείος ορκίστηκε να τιμωρήσει τις ελληνικές πόλεις που συμμετείχαν σε αυτή, όπως η Αθήνα και η Ερέτρια<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#105|Τερψιχόρη 105]]</ref> οι οποίες είχαν αποστείλει στους επαναστάτες βοήθεια από είκοσι τριήρεις και πέντε τριήρεις αντίστοιχα.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#99|Τερψιχόρη 99]]</ref> [[Αρχείο:Darius-Vase.jpg|thumb|337x337px|left|Ο Δαρείος Α' της Περσίας, όπως τον φαντάστηκε ένας Έλληνας ζωγράφος (4ος αιώνας π.Χ.)]] Η Ιωνική Επανάσταση έληξε με νίκη του περσικού στόλου το 493 π.Χ και αργότερα ο Δαρείος επέκτεινε την αυτοκρατορία του στο Ανατολικό Αιγαίο<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#31|Ερατώ 31]]</ref> και στην [[Προποντίδα]].<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#33|Ερατώ 33]]</ref> Το 492 π.Χ, καθώς η Ιωνική Επανάσταση είχε λήξει, ο Δαρείος έστειλε στρατό, υπό την ηγεσία του [[Μαρδόνιος|Μαρδονίου]], ο οποίος ανέκτησε τη [[Θράκη]] και ανάγκασε τους Μακεδόνες να συμμαχήσουν με την Περσία. Τελικά, όμως, ο περσικός στόλος καταστράφηκε λόγω θύελλας έξω από τη [[Χερσόνησος του Άθω|χερσόνησο του Άθω]].<ref name="VI44">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#44|Ερατώ 44]]</ref> Μετά από δύο έτη, ο Δαρείος - που είχε συμβούλους στην αυλή του τους εξόριστους από την Αθήνα [[Πεισιστρατίδες]] και τον επίσης εξόριστο βασιλιά της Σπάρτης [[Δημάρατος της Σπάρτης|Δημάρατο]] - έστειλε στρατό στην Ελλάδα, υπό την ηγεσία του [[Αρταφέρνης ο νεότερος|Αρταφέρνη]] (γιο του σατράπη των Σαρδέων) και του [[Δάτης|Δάτη]] (Μήδου ναύαρχου), με διαταγές να καταλάβουν τις Κυκλάδες, να τιμωρήσουν τη Νάξο για την αντίσταση κατά των Περσών (πριν την Ιωνική Επανάσταση) και να τιμωρήσουν τις πόλεις της Αθήνας και της Ερέτριας.<ref name="ReferenceA">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#94|Ερατώ 94]]</ref> Αφού κατέλαβαν το Αιγαίο, οι Πέρσες επιτέθηκαν στην Ερέτρια. Παρά την [[Πολιορκία της Ερέτριας|αντίστασή]] της, ο Εύφορβος ο Αλκιμάχου και ο Φίλαγρος ο Κυνέου άνοιξαν τις πύλες της πόλης στους Πέρσες, οι οποίοι την κατέστρεψαν και έστειλαν πολλούς αιχμάλωτους στην Περσία.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#101|Ερατώ 101]]</ref> Τότε, οι Πέρσες κινήθηκαν προς την Αθήνα. == Πριν την μάχη == [[Αρχείο:BeachedShipsMarathon.jpg|thumb|411x411px|right|Αναπαράσταση αγκυροβολημένων πλοίων κατά τη μάχη του Μαραθώνα]] === Στρατηγική και τακτική === Οι Πέρσες, αφού πέρασαν την Αττική, στρατοπέδευσαν στον Μαραθώνα (40 χιλιόμετρα από την Αθήνα) μετά από συμβουλή του Ιππία.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#102|Ερατώ 102]]</ref> Αρχηγός της αθηναϊκής δύναμης ήταν ο [[Μιλτιάδης]], ο οποίος ήξερε καλά τις περσικές τακτικές, γι' αυτό και οι Αθηναίοι αποφάσισαν να κλείσουν τις δύο εξόδους των στενών του Μαραθώνα.<ref name = CNM5/> Ταυτόχρονα, ο Φειδιππίδης, κήρυκας και δρομέας από την Αθήνα, στάλθηκε στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια<ref name="ReferenceB">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#105|Ερατώ 105]]</ref>, αλλά οι Σπαρτιάτες, επικαλούμενοι θρησκευτικούς λόγους, απάντησαν ότι θα στείλουν στρατό μετά την πανσέληνο. Μόνο χίλιοι οπλίτες από τις [[Πλαταιές]] έφθασαν στον Μαραθώνα για να βοηθήσουν τους Αθηναίους.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#108|Ερατώ 108]]</ref> Ακόμα και αν οι Αθηναίοι συγκέντρωναν όλους τους διαθέσιμους οπλίτες στο Μαραθώνα<ref name="h187" />, η αριθμητική υπεροχή των Περσών θα ήταν τουλάχιστον δύο προς ένα.<ref name="L56">Lazenby, p56</ref> Επιπλέον, αν τους συγκέντρωναν όλους στο Μαραθώνα, οι Πέρσες θα μπορούσαν να επιτεθούν στην Αθήνα χωρίς να συναντήσουν αντίσταση και μια πιθανή ήττα στον Μαραθώνα θα σήμαινε την καταστροφή της Αθήνας, καθώς δεν θα είχε στρατό για να αμυνθεί.<ref name="h191" /> Γι' αυτό οι Αθηναίοι αποφάσισαν να κλείσουν τις δύο εξόδους των στενών, όπου μπορούσαν να περιμένουν τους Σπαρτιάτες - αυτό θα δυσκόλευε τους Πέρσες να επιτεθούν στην Αθήνα.<ref name="L59" /> Για πέντε ημέρες, οι δύο στρατοί δεν αποφάσιζαν να επιτεθούν ο ένας στον άλλο. Τα πλευρά των Αθηναίων, όπως δηλώνει ο Κορνήλιος Νέπως, ήταν καλά προστατευμένα από τους ψηλούς λόφους.<ref name = CNM5>Κορνήλιος Νέπως, ''Μιλτιάδης'', 5</ref> Κατά τον Τομ Χόλλαντ, αυτό εξυπηρετούσε τη στρατηγική των Αθηναίων, οι οποίοι περίμεναν την άφιξη των Σπαρτιατών.<ref name = h187>Holland, pp187–190</ref> Οι Αθηναίοι είχαν στη διοίκηση τους δέκα στρατηγούς, ένα από κάθε φυλή<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#103|Ερατώ 103]]</ref> - πολέμαρχος ήταν ο [[Καλλίμαχος (πολέμαρχος)|Καλλίμαχος ο Αφιδναίος]].<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#109|Ερατώ 109]]</ref> Ο Ηρόδοτος γράφει ότι κάθε ημέρα διοικούσε ένας στρατηγός<ref name="VI110">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#110|Ερατώ 110]]</ref> - γι' αυτό, ο Μιλτιάδης αποφάσισε να επιτεθεί την ημέρα, κατά την οποία διοικητής του στρατού θα ήταν ο ίδιος.<ref name = VI110/> Κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, οι Αθηναίοι θα διακινδύνευαν πολλά αν επιτίθεντο πριν την άφιξη των Σπαρτιατών.<ref name = L59/><ref name = L57>Lazenby, p57–59</ref> Ούτε οι Πέρσες ούτε οι Έλληνες ήθελαν να διακινδυνεύσουν μάχη.<ref name = L59>Lazenby, pp59–62</ref><ref name = "h191">Holland, pp191–195</ref> Παρ' ολ' αυτά, παραμένει άγνωστη η αιτία που οδήγησε τους Αθηναίους να επιτεθούν.<ref name = L59/> Σύμφωνα με μια εκδοχή, οι Αθηναίοι είχαν μάθει από τους Ίωνες ότι οι Πέρσες απομάκρυναν τον ιππικό τους - αυτό αναφέρεται στο λεξικό «Σούδα»: <blockquote>Δάτιδος ἐμβαλόντος εἰς τὴν Ἀττικὴν τοὺς Ἴωνας φασιν, ἀναχωρήσαντος αὐτοῦ, ἀνελθόντας ἐπἰ τὰ δένδρα σημαίνειν τοῖς Ἀθηναίοις ὡς εἶεν χωρὶς οἱ ἱππεῖς, καὶ Μιλτιάδην συνιέντα τὴν ἀναχώρησιν αὐτῶν συμβαλεῖν οὕτως καὶ νικῆσαι, ὅθεν καὶ τῆν παροιμίαν λεχθῆναι ἐπὶ τῶν τὴν τάξιν διαλυόντων<ref>[[Σούδα (λεξικό)|Σούδα]], αναφορά ''χωρίς ιππείς''</ref><ref>[http://www.army.gr/files/Image/DENDHS/STRATIWTIKI_EPITHEORISI/images/20110001/pdf%5Cmag.pdf 2.500 έτη από την ιστορική μάχη του Μαραθώνα - Γενικό Επιτελείο Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού]{{Dead link|date=Οκτωβρίου 2021 }}, Δρ Γεώργιος Σταϊνχάουερ, σελ. 11</ref></blockquote> Υπήρξαν πολλές παραλλαγές της θεωρίας αυτής, αλλά σύμφωνα με ιστορικούς, το περσικό ιππικό είχε μεταφερθεί στα πλοία, έτσι ώστε να επιτεθεί στην Αθήνα όσο το πεζικό θα αντιμετώπιζε τους Αθηναίους στον Μαραθώνα<ref name = h187/> - αυτή η παραλλαγή βασίζεται στην αναφορά του Ηροδότου, ότι το περσικό πεζικό έπλευσε γύρω από το Σούνιο για να επιτεθεί στην Αθήνα.<ref name="VI115">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#115|Ερατώ 115]]</ref> Κατά τον Λάζενμπι, οι Πέρσες βάδισαν για να επιτεθούν στους Αθηναίους, κάτι που οδήγησε στην αρχή της μάχης - αργότερα όμως, βλέποντας τους Πέρσες να προωθούνται, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να τους επιτεθούν. Δεν είναι σαφές ποια από τις δύο θεωρίες είναι η ορθότερη, παρ'όλα αυτά είναι αποδεκτή κάποια δραστηριότητα των Περσών κατά την πέμπτη μέρα.<ref name = L59/> Οι Πέρσες είχαν κυρίως ελαφρύ πεζικό, το οποίο δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει σε μετωπική επίθεση (όπως αποδείχθηκε στις [[Μάχη των Θερμοπυλών|Θερμοπύλες]] (480 π.Χ.) και στις [[Μάχη των Πλαταιών|Πλαταιές]] (479 π.Χ.)<ref name="L256">Lazenby, p256</ref>) - γι' αυτό οι Πέρσες ήταν διστακτικοί και απρόθυμοι να επιτεθούν.<ref name="h191" /> Η στατική αμυντική θέση, κατά τον Λάζενμπι, είχε λίγη λογική για τους Έλληνες<ref>Lazenby, p67</ref>, καθώς οι οπλίτες ήταν περισσότερο δυνατοί σε μάχη σώμα με σώμα.<ref name="L256" /> Αν η απουσία του περσικού ιππικού οδήγησε σε αθηναϊκή επίθεση, σημαίνει ότι ένα μειονέκτημα για τους Αθηναίους (η πλαγιοκόπηση από το περσικό ιππικό) μετατρέπονταν σε κύριο πλεονέκτημα<ref name="h191" /> - αλλά είναι πιθανό ότι οι Πέρσες επιτέθηκαν, γι' αυτό και οι Αθηναίοι αντέδρασαν.<ref name="L59" /> Κατά μια άλλη εκδοχή, ίσως οι Πέρσες επιτέθηκαν επειδή έμαθαν (ή υποψιάστηκαν) για πιθανές ενισχύσεις από τη Σπάρτη - είτε κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν να μείνουν για πολύ ακόμη στον Μαραθώνα.<ref name="L59" /> === Ημερομηνία της μάχης === Έγιναν πολλές προσπάθειες για να βρεθεί η ακριβής ημερομηνία της μάχης. Κατά τους ιστορικούς, ο Ηρόδοτος χρονολογεί τα γεγονότα με το [[ηλιοσεληνιακό ημερολόγιο]] (συνδυασμός του [[ηλιακό ημερολόγιο|ηλιακού]] και του [[σεληνιακό ημερολόγιο|σεληνιακού ημερολογίου]]). Κατά τον Philipp August Böckh, η μάχη διεξήχθη στις 12 Σεπτεμβρίου (κατά το [[Ιουλιανό ημερολόγιο]]).<ref name = date/> Παρ' ολ' αυτά, φαίνεται ότι η κάθε ελληνική πόλη-κράτος είχε το δικό της ημερολόγιο - η ημερομηνία της μάχης εξαρτάται επίσης από την ημερομηνία που γιόρταζαν οι Σπαρτιάτες τα [[Κάρνεια]]. Θεωρείται πιθανό το γεγονός ότι το ημερολόγιο των Σπαρτιατών βρισκόταν κατά ένα μήνα πίσω από το αθηναϊκό, άρα η μάχη (κατά το σπαρτιατικό ημερολόγιο) διεξήχθη στις 12 Αυγούστου.<ref name = date>D.W. Olson ''et al.'', pp34–41</ref> == Δυνάμεις == === Αθηναίοι === [[Αρχείο:Greek Phalanx.jpg|right|thumb|410x410px|Ελληνική φάλαγγα]] Ο Ηρόδοτος δεν αναφέρεται στο μέγεθος του αθηναϊκού στρατού - από την άλλη, ο [[Κορνήλιος Νέπως]], ο [[Παυσανίας]] και ο [[Πλούταρχος]] δηλώνουν ότι οι Αθηναίοι διέθεταν 9.000 οπλίτες (και άλλους χίλιους από τις Πλαταιές)<ref name = CNM5/><ref>Παυσανίας, [[s:Ελλάδος περιήγησις/Φωκικά, Λοκρών Οζόλων|Φωκικά, Λοκρών Οζόλων 20]]</ref><ref name="Plutarch, Moralia, 305 B">Πλούταρχος, ''Ηθικά'', 305 B</ref>, αν και ο Ιουστίνος αναφέρει ότι στη μάχη συμμετείχαν 10.000 Αθηναίοι και 1.000 Πλαταιείς<ref name="Justin"/>, αριθμοί που συγκρίνονται με αυτούς που δίνει ο Ηρόδοτος για τη [[μάχη των Πλαταιών]].<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Καλλιόπη#28|Καλλιόπη 28]]</ref> Ο Παυσανίας περιγράφει επίσης μνημείο προς τιμή των δούλων οι οποίοι απελευθερώθηκαν λόγω της συνεισφοράς τους στον Μαραθώνα<ref>Παυσανίας, [[s:Ελλάδος περιήγησις/Αττικά|Αττικά 32]]</ref> Γενικά, αυτοί οι αριθμοί είναι αποδεκτοί σήμερα.<ref name = h187/><ref>Lazenby, p54</ref> [[Αρχείο:Archers frieze Darius palace Louvre AOD487.jpg|thumb|348x348px|Το περσικό πεζικό (πιθανόν οι Αθάνατοι), τοιχογραφία του παλατιού του Δαρείου στα [[Σούσα]]]] === Πέρσες === Κατά τον Ηρόδοτο, ο περσικός στόλος είχε 600 τριήρεις<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#95|Ερατώ 95]]</ref> - δεν αναφέρει ωστόσο το μέγεθος του περσικού στρατού, αν και γράφει ότι ήταν πολύ καλά προετοιμασμένος.<ref name="ReferenceA"/> Ο [[Σιμωνίδης ο Κείος]] γράφει ότι οι Πέρσες διέθεταν 200.000 στρατιώτες - ο [[Κορνήλιος Νέπως]] γράφει ότι οι Πέρσες είχαν 200.000 άνδρες πεζικό και 10.000 άνδρες ιππικό (από αυτούς σχεδόν οι μισοί πολέμησαν στον Μαραθώνα, ενώ οι υπόλοιποι στάλθηκαν στο Σούνιο).<ref name = Nepos>Κορνήλιος Νέπως, ''Μιλτιάδης'', 4</ref> Ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας αναφέρουν, όπως και το λεξικό «Σούδα», ότι οι Πέρσες είχαν 300.000 στρατιώτες.<ref name="Plutarch, Moralia, 305 B"/><ref>Παυσανίας, [[s:Ελλάδος περιήγησις/Μεσσηνιακά#XXV|Μεσσηνιακά 25]]</ref><ref>Σούδα, ''Ιππίας''</ref> Ο [[Πλάτωνας]] και ο [[Λυσίας]] αναφέρουν ότι οι Πέρσες είχαν 500.000 στρατιώτες<ref>Πλάτωνας, [[s:Μενέξενος#240a|Μενέξενος 240Α]]</ref><ref>Λυσίας, [[s:Επιτάφιος#21|Επιτάφιος 21]]</ref> - ο Ιουστίνος δηλώνει ότι οι Πέρσες διέθεταν 600.000 άνδρες.<ref name = Justin>Ιουστίνος II, 9</ref> Κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, οι Πέρσες διέθεταν από είκοσι με εκατό χιλιάδες άνδρες πεζικό<ref>Davis, pp9–13</ref><ref>Holland, p390</ref><ref>Lloyd, p164</ref><ref name=Green>Green, p90</ref> και χίλιους ιππείς.<ref>Lazenby, p46</ref> == Μάχη == {{Διπλή εικόνα|right|1stphaseofbattlemarathon.gif|200|2ndphaseofbattlemarathon.gif|200|Η πρώτη φάση της μάχης (στα αριστέρα) και η δεύτερη (στα δεξιά)}} Η απόσταση μεταξύ των δύο στρατών ήταν λιγότερη από οκτώ στάδια (ή 1.5 χιλιόμετρα).<ref name="VI112">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#112|Ερατώ 112]]</ref> Στο κέντρο της αθηναϊκής παράταξης βρίσκονταν στρατιώτες της [[Λεοντίς (φυλή)|Λεοντίδας φυλής]] (με αρχηγό τον [[Θεμιστοκλής|Θεμιστοκλή]]) και της [[Αντιοχίς (φυλή)|Αντιοχίδας φυλής]] (με αρχηγό τον [[Αριστείδης|Αριστείδη]]), οι οποίοι ήταν παραταγμένοι στις τάξεις των τεσσάρων, ενώ στα πλευρά βρίσκονταν οι υπόλοιπες φυλές και οι Πλαταιείς, οι οποίοι ήταν παραταγμένοι στις τάξεις των οκτώ.<ref>Πλούταρχος, [[s:Βίοι Παράλληλοι/Αριστείδης|Αριστείδης 5]]</ref><ref name="VI111">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#111|Ερατώ 111]]</ref>. Η μεγάλη συμβολή του Μιλτιάδη στη νίκη αυτή ήταν ότι ενίσχυσε τις πτέρυγες της αθηναϊκής παράταξης εις βάρος του κέντρου της, πράγμα που επέτρεψε την περικύκλωση της περσικής παράταξης. Οι Αθηναίοι επιτέθηκαν και έφτασαν κοντά στις περσικές γραμμές<ref name = VI112/> - ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αθηναίοι ήταν οι πρώτοι Έλληνες που άντεξαν τους Μήδους, το όνομα των οποίων προκαλούσε τρόμο (''Ἀθηναῖοι δὲ ἐπείτε ἀθρόοι προσέμιξαν τοῖσι βαρβάροισι, ἐμάχοντο ἀξίως λόγου. πρῶτοι μὲν γὰρ Ἑλλήνων πάντων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν δρόμῳ ἐς πολεμίους ἐχρήσαντο, πρῶτοι δὲ ἀνέσχοντο ἐσθῆτά τε Μηδικὴν ὁρέοντες καὶ τοὺς ἄνδρας ταύτην ἐσθημένους· τέως δὲ ἦν τοῖσι Ἕλλησι καὶ τὸ οὔνομα τὸ Μήδων φόβος ἀκοῦσαι'').<ref name = VI112/> Οι αθηναϊκές πτέρυγες κατέστρεψαν τις περσικές γραμμές και περικύκλωσαν το ισχυρό κέντρο των Περσών - η μάχη έληξε με υποχώρηση του κέντρου των Περσών στα πλοία.<ref name="VI113">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#113|Ερατώ 113]]</ref> Αρκετοί Πέρσες σκοτώθηκαν στους βάλτους, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσαν.<ref name="Pausanias I, 32">Παυσανίας, [[s:Ελλάδος περιήγησις/Αττικά|Αττικά 32]]</ref> Οι Αθηναίοι επιτέθηκαν στα περσικά πλοία και κατάφεραν να καταστρέψουν επτά απ' αυτά.<ref name = VI115>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#115|Ερατώ 115]]</ref><ref name="VI114">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#114|Ερατώ 114]]</ref> Ο Ηρόδοτος αναφέρεται στον [[Κυναίγειρος|Κυναίγειρο]], αδερφό του [[Αισχύλος|Αισχύλου]], ο οποίος προσπάθησε να τραβήξει μια περσική τριήρη, αλλά οι Πέρσες του έκοψαν το χέρι, με αποτέλεσμα να πεθάνει.<ref name = VI114/> Κατά τον Ηρόδοτο, οι Πέρσες έχασαν 6.400 άνδρες στο πεδίο της μάχης, ενώ παραμένει άγνωστος ο αριθμός των νεκρών κατά την υποχώρηση.<ref name="VI117">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#117|Ερατώ 117]]</ref> Στη μάχη σκοτώθηκαν 192 Αθηναίοι και 11 Πλαταιείς<ref name = VI117/> - σ' αυτή τη μάχη σκοτώθηκαν επίσης ο πολέμαρχος Καλλίμαχος και ο στρατηγός Στησίλεως ο Θρασύλεω.<ref name = VI114/> ==Επινίκια== {{κύριο|Τύμβοι του Μαραθώνα}} [[Αρχείο:Hill where the Athenians were buried after the Battle of Marathon.jpg|thumb|387x387px|Τύμβος των Μαραθωνομάχων]] Οι Αθηναίοι αποφάσισαν να θάψουν τους νεκρούς του Μαραθώνα κοντά στο πεδίο της μάχης.<ref>Θουκυδίδης, [[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου/Β#34|Β 34]]</ref> Στον τάφο των Αθηναίων, ο Σιμωνίδης έγραψε το παρακάτω επίγραμμα<ref>[http://el.wikiquote.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%BC%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82_%CE%BF_%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%82 Σιμωνίδης]</ref>: :''Ἑλλήνων προμαχοῦντες Ἀθηναῖοι Μαραθῶνι,'' :''χρυσοφόρων Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν'' :''Αμυνόμενοι υπέρ των Ελλήνων οι Αθηναίοι στον Μαραθώνα,'' :''κατέστρεψαν τη δύναμη των χρυσοντυμένων Περσών'' Σήμερα στην περιοχή της μάχης υπάρχει ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων. Στη βίλλα του [[Ηρώδης ο Αττικός|Ηρώδη του Αττικού]] στην Κυνουρία, ρωμαϊκής εποχής, έχει βρεθεί ενεπίγραφη στήλη με ονόματα πεσόντων κατά τη μάχη. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με τη σύσταση του τύμβου του Μαραθώνα, στον οποίο έχει ανευρεθεί υλικό και από μεταγενέστερες εποχές, καθώς και με την ανεύρεση πορτραίτου του Ηρώδη κοντά στον τύμβο, έχει οδηγήσει τον αρχαιολόγο Γ. Σπυρόπουλο στο συμπέρασμα πως ο τύμβος είναι δημιούργημα του ίδιου του Ηρώδη. Συγκεκριμένα, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η μαρτυρία του Ηροδότου πως οι πεσόντες Αθηναίοι τάφηκαν σε ιδιαίτερους τάφους με στήλες όπου αναγράφονταν τα ονόματά τους κατά φυλές. Αργότερα ο Ηρώδης, του οποίου η οικογένεια καταγόταν από τον Μαραθώνα, προχώρησε σε ανάπλαση του χώρου δημιουργώντας τον τύμβο και μεταφέροντας τις στήλες στην έπαυλή του στην Κυνουρία, ως εκδήλωση προγονολατρείας.<ref>''[http://www.archaiologia.gr/blog/2009/05/08/%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%B7%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B7%CF%81%CF%8E%CE%B4%CE%B7-%CE%B1%CF%84%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CE%BF-%CF%84%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%BF-2/ Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα]''. www.archaiologia.gr. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.</ref> Στην περιοχή Βρανά έχει ανασκαφεί μερικώς και δεύτερος ταφικός τύμβος με 11 ταφές ανδρών, χρονολογούμενος στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Μερικοί ταυτίζουν αυτόν τον τύμβο με τον Τύμβο των Πλαταιέων, ωστόσο αυτή η υπόθεση δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί.<ref name=":0">{{Cite web|title = ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ|url = http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Marathon.aspx|website = www.eie.gr|accessdate = 2015-12-30}}</ref> Το χάλκινο κράνος του Μιλτιάδη, το οποίο φορούσε ο Αθηναίος στρατηγός κατά τη διάρκεια της μάχης, το αφιέρωσε ο ίδιος στο ιερό του Δία στην [[Ολυμπία]] προκειμένουν να ευχαριστήσει τον θεό για τη νίκη. Το κράνος βρίσκεται σήμερα στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας]].<ref name=":0" /> ==Αποτελέσματα== {{Κύριο|Περσικοί Πόλεμοι}} [[Αρχείο:Phidippides.jpg|αριστερά|μικρογραφία|344x344px]] Μετά τη μάχη, ο περσικός στόλος έπλευσε γύρω από το Σούνιο για να επιτεθεί στην Αθήνα<ref name="VI115" /> - οι Αθηναίοι, καθώς κατάλαβαν ότι η πόλη τους βρισκόταν υπό απειλή, βάδισαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν στην Αθήνα.<ref name="VI116">Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#116|Ερατώ 116]]</ref> Οι Αθηναίοι κατάφεραν να φθάσουν νωρίτερα απ' ό,τι οι Πέρσες, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να υποχωρήσουν.<ref name="VI116" /> Ο Ηρόδοτος αναφέρεται στη συμμαχία των Περσών και των Αλκμεωνιδών - οι τελευταίοι είχαν δώσει σήμα μετά τη μάχη.<ref name="VI115" /> Αργότερα, στο πεδίο της μάχης έφτασαν οι Σπαρτιάτες - βλέποντας τα πτώματα των Περσών αναγνώρισαν τη μεγάλη νίκη των Αθηναίων.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#120|Ερατώ 120]]</ref> Ο Δαρείος άρχισε να συγκεντρώνει μεγάλο στρατό για να επιτεθεί ξανά στην Ελλάδα, αλλά τα σχέδια του αναβλήθηκαν λόγω της εξέγερσης στην Αίγυπτο. Πέθανε σε λίγο και στον θρόνο ανέβηκε ο γιος του Ξέρξης Α'.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Πολύμνια#5|Πολύμνια 5]]</ref> Ο Ξέρξης ανακατέλαβε την Αίγυπτο<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Πολύμνια#7|Πολύμνια 7]]</ref> και άρχισε ξανά τις προετοιμασίες για εισβολή στην Ελλάδα. Η [[Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα|δεύτερη επίθεση των Περσών]] ξεκίνησε το 480 π.Χ, με επιτυχίες στις Θερμοπύλες και στο [[ναυμαχία του Αρτεμισίου|Αρτεμίσιο]], αλλά οι Έλληνες πέτυχαν νίκες στη [[Ναυμαχία της Σαλαμίνας|Σαλαμίνα]], στις Πλαταιές και στη [[μάχη της Μυκάλης|Μυκάλη]] και ανάγκασαν τους Πέρσες να υποχωρήσουν. {{Κύριο|Περσικοί Πόλεμοι}} ==Σημασία== [[Αρχείο:ROM-CorinthianHelmetAndSkull-BattleOfMarathon.png|thumb|492x492px|Κορινθιακό κράνος και κρανίο που ανήκουν σε Αθηναίο στρατιώτη ο οποίος πολέμησε στον Μαραθώνα. Βασιλικό Μουσείο Οντάριο, [[Τορόντο]].]] Η μάχη του Μαραθώνα αποδείχθηκε πολύ σημαντική για τους Έλληνες.<ref>Holland, p201</ref> Η μάχη ήταν καθοριστική στιγμή στην ιστορία της αθηναϊκής δημοκρατίας, καθώς έδειξε τι μπορούσαν να πετύχουν με ενότητα και αυτοπεποίθηση<ref name = h138>Holland, p138</ref> - κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, «η νίκη των Αθηναίων στον Μαραθώνα έδωσε στους Έλληνες την ευκαιρία να επιζήσουν για τρεις αιώνες, όποτε και ανάπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό, στη βάση του οποίου υπάρχει ο δυτικός πολιτισμός».<ref name = hxvi/><ref name = "jfc">Fuller, pp11–32</ref> Ο Τζων Στιούαρτ Μιλ έχει δηλώσει ότι «η μάχη του Μαραθώνα, ως γεγονός στη βρετανική ιστορία, είναι πιο σημαντική από τη [[Μάχη του Χέιστινγκς|μάχη του Χάστινγκς]]»<ref name = "BDLI">Powell ''et al.'', 2001</ref> και ο Edward Shepherd Creasy συμπεριλαμβάνει τη μάχη του Μαραθώνα στο έργο ''The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo'' (''Οι Δεκαπέντε πιο Αποφασιστικές Μάχες του Κόσμου: από τον Μαραθώνα στο Βατερλώ'')<ref>[http://en.wikisource.org/wiki/The_Fifteen_Decisive_Battles_of_the_World/Chapter_I The Fifteen Decisive Battles of the World - Chapter 1: Marathon]</ref>. Φαίνεται ότι ο Αθηναίος τραγικός ποιητής [[Αισχύλος]] θεωρούσε ότι η συμμετοχή του στον Μαραθώνα ήταν το πιο σημαντικό γεγονός στη ζωή του -ανώτερο κι από την ''Ορέστεια'' και τους ''Πέρσες'' του- δεδομένου ότι έγραψε το παρακάτω επίγραμμα: :''{{πολυτονικό|Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει}}'' :''{{πολυτονικό|μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·}}'' :''{{πολυτονικό|ἀλκὴν δ’ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι}}'' :''{{πολυτονικό|καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος}}'' :Αυτός ο τάφος στην καρποφόρα [[Γέλα]] τον Αθηναίο Αισχύλο του Ευφορίωνα σκεπάζει. Για την ξακουστή παλληκαριά του το άλσος του Μαραθώνα θα πει, και οι μακρομάλληδες Μήδοι, που καλά την ξέρουν.<ref>''Anthologiae Graecae Appendix'', vol. 3, ''Epigramma sepulcrale'' p17</ref> Όσον αφορά τον στρατιωτικό τομέα, το μεγαλύτερο μάθημα για τους Έλληνες ήταν η δύναμη των οπλιτών - αυτοί θα έπαιζαν μεγάλο ρόλο και στις εμφύλιες συρράξεις των Ελλήνων.<ref name = "h194">Holland, pp194–197</ref> Παρ' ολ' αυτά, ο σχηματισμός φάλαγγας ήταν ευάλωτος στο ιππικό, αλλά καθώς στον Μαραθώνα το περσικό ιππικό έλειπε, η φάλλαγα αποδείχθηκε θανατηφόρο όπλο.<ref name = "h344">Holland, pp344–352</ref> == Κληρονομιά == === Θρύλοι για τη μάχη === [[Αρχείο:Pan satyre della Valle.jpg|thumb|left|441x441px|Άγαλμα του Πανός στο Μουσείο Καπιτολίνι, στη [[Ρώμη]]]] Ένας από τους μεγαλύτερους θρύλους της μάχης αποτελεί η πορεία του Φειδιππίδη από την Αθήνα στη Σπάρτη. Κατά τη διάρκειας της πορείας, ο δρομέας πέτυχε στον δρόμο του τον θεό [[Πάνας|Πάνα]] - ο θεός τον ρώτησε γιατί οι Αθηναίοι δεν τον τιμούσαν. Ο δρομέας απάντησε ότι οι Αθηναίοι θα τον τιμούσαν απ' εδώ και πέρα. Ο Πάνας είχε προκαλέσει πανικό στους Πέρσες κατά τη διάρκειας της μάχης - προς τιμή αυτού, οι Αθηναίοι έφτιαξαν ένα τέμενος στα βόρεια της Ακρόπολης.<ref name="ReferenceB"/> Μετά τη νίκη, η γιορτή της Αγροτέρας [[Άρτεμις|Αρτέμιδος]] πήρε νέα μορφή - πριν τη μάχη, οι Αθηναίοι ορκίστηκαν να θυσιάζουν ένα αριθμό αιγών ίσο με τον αριθμό των νεκρών Περσών. Αλλά, λόγω του μεγάλου αριθμού νεκρών Περσών, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να προσφέρουν πενήντα αίγες κάθε χρόνο - ο Ξενοφών αναφέρει ότι, ενενήντα χρόνια μετά τη μάχη, αυτή η παράδοση συνεχίζονταν.<ref>Πλούταρχος, ''Περί της Ηροδότου κακοήθειας'', 26</ref><ref>Ξενοφών, [[s:Κύρου Ανάβασις/Γ#3.2.12|Γ 12]]</ref><ref>Κλαύδιος Αιλιανός, ''Ποίκιλη Ιστορία'', II, 25</ref><ref>Αριστοφάνης, ''Ιππής'', 660</ref> Κατά τον Πλούταρχο, οι Αθηναίοι είχαν δει το φάντασμα του [[Θησέας|Θησέα]], το οποίο τους οδήγησε κατά των Περσών<ref>Πλούταρχος, [[s:Βίοι Παράλληλοι/Θησεύς#35.5|Θησεύς 35]]</ref> - η σκηνή απεικονίζεται στην τοιχογραφία της [[Ποικίλη Στοά|Ποικίλης Στοάς]].<ref>Παυσανίας, [[s:Ελλάδος περιήγησις/Αττικά|Αττικά 15]]</ref> Ο Παυσανίας επίσης γράφει: {{ρήση|συνέβη δὲ ὡς λέγουσιν ἄνδρα ἐν τῇ μάχῃ παρεῖναι τὸ εἶδος καὶ τὴν σκευὴν ἄγροικον· οὗτος τῶν βαρβάρων πολλοὺς καταφονεύσας ἀρότρῳ μετὰ τὸ ἔργον ἦν ἀφανής· ἐρομένοις δὲ Ἀθηναίοις ἄλλο μὲν ὁ θεὸς ἐς αὐτὸν ἔχρησεν οὐδέν, τιμᾶν δὲ Ἐχετλαῖον ἐκέλευσεν ἥρωα<br /> <br />μετάφραση: Μερικοί είδαν ένα άνδρα που έμοιαζε αγροίκος. Αυτός είχε σκοτώσει πολλούς βαρβάρους με το άροτρο και μετά εξαφανίστηκε. Οι Αθηναίοι είχαν ζητήσει τη συμβολή ενός μαντείου και ο θεός τους είπε να τιμούν τον [[Εχετλαίος|Εχετλαίον]] ως ήρωα<ref name="Pausanias I, 32"/>}} Κατά τον [[Κλαύδιος Αιλιανός|Κλαύδιο Αιλιανό]], ένας οπλίτης έφερε τον σκύλο του στο στρατόπεδο και ο σκύλος επιτέθηκε, μαζί με τον κύριό του, στους Πέρσες. Αυτή η σκηνή απεικονίζεται στην τοιχογραφία της Ποικιλής Στοάς.<ref>Κλαύδιος Αιλιανός, ''{{πολυτονικό|Περὶ Ζῴων Ἰδιότητος}}'' VII, 38</ref> === Αθήνα-Σπάρτη === [[Αρχείο:1896 Olympic marathon.jpg|thumb|right|374x374px|Μαραθώνιος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896]] Κατά τον Ηρόδοτο, ο Φειδιππίδης έτρεξε την απόσταση των 219 περίπου χιλιομέτρων από την Αθήνα μέχρι τη Σπάρτη, μέσα σε μία ημέρα.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#105|Ερατώ 105-106]]</ref> Μετά τη μάχη, το αθηναϊκό στράτευμα επέστρεψε εσπευσμένα στην Αθήνα και πρόλαβε να φτάσει στο Φάληρο πριν την άφιξη των περσικών πλοίων. Στη θέα του αθηναϊκού στρατού ο περσικός στόλος δεν επιχείρησε απόβαση και απέπλευσε για την Ασία.<ref>{{Cite web|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0125:book=6:chapter=116:section=1|title=Herodotus, The Histories, book 6, chapter 116, section 1|website=www.perseus.tufts.edu|accessdate=2020-06-09}}</ref> Σύμφωνα με την παράδοση, ο Φειδιππίδης έτρεξε στην Αθήνα μετά τη μάχη, φώναξε τη λέξη «{{πολυτονικό|Νενικήκαμεν}}» (Νικήσαμε!) και ξεψύχησε, κάτι που όμως δεν αναφέρεται από τον Ηρόδοτο. Αυτή η ιστορία συναντάται για πρώτη φορά στο έργο ''Στη δόξα της Αθήνας'' (1ος αιώνας) του Πλουτάρχου, το οποίο αποτελείται από αποσπάσματα του χαμένου έργου του [[Ηρακλείδης ο Ποντικός|Ηρακλείδη του Ποντικού]] - εκεί ο δρομέας αναφέρεται ως [[Θέρσιππος]] και [[Ευκλής]].<ref>Πλούταρχος, ''Ηθικά'', 347C</ref> Μεταγενέστερα, ο [[Λουκιανός]] (2ος αιώνας) δηλώνει ότι ο δρομέας ονομαζόταν Φιλιππίδης και όχι Φειδιππίδης.<ref>Λουκιανός, III</ref> {{Κύριο|Περσικοί Πόλεμοι}} === Επέτειος === Στις 8 Δεκεμβρίου 2010, κατά την 2500η επέτειο της μάχης του Μαραθώνα, η [[Βουλή των Αντιπροσώπων (ΗΠΑ)|Βουλή των Αντιπροσώπων]] των [[ΗΠΑ]] δήλωσε ότι η μάχη αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας.<ref>[http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/BILLS-111hres1704eh/pdf/BILLS-111hres1704eh.pdf H. Res. 1704], In the House of Representatives, U. S., December 8, 2010</ref> == Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα == {{κύριο|Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα}} == Παραπομπές == <references /> == Πηγές == === Αρχαίες πηγές === * [[Ηρόδοτος]], ''[[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)|Ιστορίαι]]'' * [[Θουκυδίδης]], ''[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου|Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου]]'' * [[Διόδωρος Σικελιώτης]], ''[[s:Ιστορική Βιβλιοθήκη|Βιβλιοθήκη Ιστορική]]'' * [[Λυσίας]], ''[[s:Επιτάφιος|Επιτάφιος]]'' * [[Πλάτωνας]], ''[[s:Μενέξενος|Μενέξενος]]'' * [[Ξενοφών]], ''[[s:Κύρου Ανάβασις|Κύρου Ανάβασις]]'' * [[Αριστοτέλης]], ''[[s:Αθηναίων Πολιτεία|Αθηναίων Πολιτεία]]'' * [[Αριστοφάνης]], ''[[s:Ιππείς|Ιππείς]]'' * [[Κορνήλιος Νέπως]], ''Περί επιφανών ανδρών'' (''[http://www.tertullian.org/fathers/nepos.htm#Miltiades Μιλτιάδης]'') * [[Πλούταρχος]], ''[[s:Βίοι Παράλληλοι|Βίοι Παράλληλοι]]'' (''[[s:Βίοι Παράλληλοι/Αριστείδης|Αριστείδης]]'', ''[[s:Βίοι Παράλληλοι/Θεμιστοκλής|Θεμιστοκής]]'', ''[[s:Βίοι Παράλληλοι/Θησεύς|Θησεύς]]''), ''Περί της Ηροδότου κακοήθειας'' * [[Λουκιανός]], ''{{πολυτονικό|Ὑπὲρ τοῦ ἐν τῇ Προσαγορεύσει Πταίσματος}}'' * [[Παυσανίας]], ''[[s:Ελλάδος περιήγησις|Ελλάδος περιήγησις]]'' * [[Κλαύδιος Αιλιανός]], ''{{πολυτονικό|Ποικίλη Ἱστορία}}'' και ''{{πολυτονικό|Περὶ Ζῴων Ἰδιότητος}}'' * [[Ιουστίνος (ιστορικός)|Ιουστίνος]], ''Επιτομή της Φιλλιπικής Ιστορίας του Πομπηίου Τρόγου'' *[[Κτησίας]], [http://www.livius.org/ct-cz/ctesias/photius_persica2.html Περσικά]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120111172659/http://www.livius.org/ct-cz/ctesias/photius_persica2.html |date=2012-01-11 }} (από την επιτομή του [[Πατριάρχης Φώτιος Α΄|Φώτιου]]) * Σούδας, ''[[Σούδα (λεξικό)|Λεξικό της Σούδας]]'' === Σύγχρονες πηγές === * {{cite book | first=Peter | last=Green | year=1996 | title=The Greco-Persian Wars | url=https://archive.org/details/grecopersianwars0000gree | publisher=University of California Press | isbn=0520203135}} * {{cite book | last=Holland | first=Tom | title=Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West | publisher=Abacus | year=2006 | isbn=0385513119 | url-access=registration | url=https://archive.org/details/persianfirefirst00holl_0 }} * Lazenby, JF. ''The Defence of Greece 490–479 BC.'' Aris & Phillips Ltd., 1993 (ISBN 0-85668-591-7) * Lloyd, Alan. ''Marathon:The Crucial Battle That Created Western Democracy''. Souvenir Press, 2004. (ISBN 0-285-63688-X) * Davis, Paul. ''100 Decisive Battles''. Oxford University Press, 1999. ISBN 1-57607-075-1 * Powell J., Blakeley D.W., Powell, T. ''Biographical Dictionary of Literary Influences: The Nineteenth Century, 1800–1914''. Greenwood Publishing Group, 2001. ISBN 978-0-313-30422-4 * Fuller, J.F.C. A Military History of the Western World. Funk & Wagnalls, 1954. * Fehling, D. ''Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art''. Translated by J.G. Howie. Leeds: Francis Cairns, 1989. * {{cite book | last=Finley | first=Moses | title= Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner)| chapter = Introduction | publisher= Penguin | year= 1972 | ISBN = 0140440399}} * ''Anthologiae Graecae Appendix'', vol. 3, ''Epigramma sepulcrale'' * D.W. Olson ''et al.'', [http://skytonight.com/about/pressreleases/3309276.html "The Moon and the Marathon"] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120604173137/http://skytonight.com/about/pressreleases/3309276.html |date=2012-06-04 }}, ''Sky & Telescope'' Sep. 2004 * {{cite web|url=http://aimsworldrunning.org/marathon_history.htm|title=Marathon History|accessdate=2008-10-15|author=AIMS|archive-date=2014-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20140203003751/http://aimsworldrunning.org/marathon_history.htm|url-status=}} ==Εξωτερικοί σύνδεσμοι== {{Commonscat|Battle of Marathon}} * [http://www.livius.org Livius], [http://www.livius.org/man-md/marathon/marathon.html Battle of Marathon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080920005517/http://www.livius.org/man-md/marathon/marathon.html |date=2008-09-20 }} by Jona Lendering * [http://www.standin.se/fifteen1a.htm "Battle of Marathon"], Chapt. I of ''Fifteen Decisive Battles of the World from Marathon to Waterloo'' according to Εdward Shepherd Creasy, 1851 * [https://web.archive.org/web/20110721080431/http://e-marathon.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=54 Battle of Marathon] by e-marathon.gr {{Μάχες των Περσικών Πολέμων}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Μάχη του Μαραθώνα}} [[Κατηγορία:Μάχες των Περσικών Πολέμων|Μαραθώνας]] [[Κατηγορία:Μάχες αθηναϊκού στρατού|Μαραθώνας]] [[Κατηγορία:Μάχες περσικού στρατού|Μαραθώνας]] [[Κατηγορία:Ιστορία της αρχαίας Αττικής|Μαραθώνας]] [[Κατηγορία:Μάχες κλασικής εποχής|Μαραθώνας]] [[Κατηγορία:Μάχες κλασικής εποχής ανά έτος|490 π.Χ.]]'