Ελλάνικος ο Λέσβιος

Ελλάνικος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ἑλλάνικος (Ελληνικά)
Γέννηση	490 π.Χ. (περίπου) Μυτιλήνη
Θάνατος	405 π.Χ. (περίπου) Αθήνα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιστορικός μυθογράφος

Ο Ελλάνικος (490 π.Χ. – 405 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας λογογράφος ιστορικός, που γεννήθηκε στη Μυτιλήνη και αναφέρεται ότι έζησε 85 χρόνια. Το κύριο έργο του είναι η Αττική ξυγγραφή (Ατθίς), που έχει ως θέμα της την ιστορία των Αθηνών από τους αρχαιότατους χρόνους (683 π.Χ.) μέχρι τις ημέρες του. Αναφέρει ακόμη και τη Ναυμαχία των Αργινουσών (406 π.Χ.). Κατά το Λεξικό της Σούδας, ο Ελλάνικος έζησε ένα μέρος της ζωής του στη Μακεδονική βασιλική αυλή και πέθανε στην απέναντι της Λέσβου μικρασιατική ακτή. Η επίδρασή του στην αθηναϊκή ιστοριογραφία ήταν σημαντική και διήρκεσε μέχρι την εποχή του Ερατοσθένους (3ος αιώνας π.Χ.).

Ο Θουκυδίδης αναφέρει τον Ελλάνικο (1.97) και τον κατηγορεί για έλλειψη ακρίβειας στις χρονολογίες. Είναι σημαντικό ωστόσο ότι ο Ελλάνικος διακρίνει ανάμεσα σε ό,τι κατά τη γνώμη του ήταν μυθολογία και στα ιστορικά γεγονότα ενώ προσπάθησε να θέσει και τα θεμέλια μιας επιστημονικής χρονολογήσεως βασισμένος κυρίως στον κατάλογο των ιερειών της Ήρας και λιγότερο σε γενεαλογίες, στους άρχοντες των Αθηνών κλπ. αλλά το υλικό του για κάτι τέτοιο ήταν ανεπαρκές ώστε αναγκαζόταν να καταφεύγει και σε παλιότερες μεθόδους. Ο Ελλάνικος είχε συγγράψει και άλλα τριάντα περίπου έργα, με θέματα τοπικής ιστορίας και γεωγραφίας, μυθολογικά, όπως και καταλόγους ιερειών και νικητών σε πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες. Υπερέβη τα στενά τοπικά πλαίσια των παλαιότερων λογογράφων και δεν ήταν ικανοποιημένος με το να επαναλαμβάνει απλώς τις παραδόσεις που είχαν γίνει ευρύτερα αποδεκτές εξαιτίας των έργων των ποιητών. Επειδή ωστόσο απέκλινε από τις παραδοσιακές μεθόδους ιστορικής συγγραφής, ο Ελλάνικος αναφέρεται συχνά από τους ίδιους τους αρχαίους ως «αναξιόπιστος» συγγραφέας. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσέας τον ψέγει για το ότι διατάσσει την ιστορία του όχι κατά τη φυσική σύνδεση των γεγονότων, αλλά κατά τη γεωγραφική θέση του έθνους που περιγράφει. Το ύφος του Ελλανίκου, όπως και των παλαιότερων λογογράφων, είναι ξηρό και απότομο.

Το έργο του Ελλανίκου περιέχει την αρχαιότερη αναφορά στη μυθική ίδρυση της Ρώμης από τους Τρώες: γράφει ότι ο Αινείας ίδρυσε την πόλη όταν συνόδευε τον Οδυσσέα σε ταξίδια ανά το Λάτιο. Επίσης πίστευε ότι οι Ετρούσκοι σχετιζόταν με τους Πελασγούς. Συνέγραψε και ένα χαμένο σήμερα έργο, το Ατλαντίς ή Ατλαντιάς για την κόρη του Άτλαντα, βασισμένο πάνω σε ένα αρχαιότερο ομώνυμο έργο που βρέθηκε σε τεμάχια παπύρου (P.Oxy. 1359. Βλ. Carl Robert: «Eine epische Atlantias», Hermes τόμος 52, σσ. 477-79, 1917).

Πηγές

• Ιωάννη Κακαβούλια: Ελληνική Γραμματολογία (αρχαία και βυζαντινή), εκδ. Νικόδημος, Αθήνα

Περαιτέρω ανάγνωση

• Carl Müller: Fragmenta historicorum Graecorum, i και iv.
• Ludwig Preller: De Hellanico Lesbio historico (1840)
• Lehmann-Haupt: Hellanikos, Herodot, Thukydides, Klio vi 127 κ.ε. (1906)
• J.B. Bury: Ancient Greek Historians (1909), σ. 27 κ.ε.