Μετάβαση στο περιεχόμενο

Εμβόλιο COVID-19 των Pfizer-BioNTech

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Εμβόλιο covid19 των Pfizer-BioNTech)
tozinameran
Φιαλίδιο εμβολίου των Pfizer-BioNTech που περιέχει 5 έως 6 δόσεις κατά της νόσου COVID-19[1].
Εμβόλιο
Target diseaseΠρωτεϊνική ακίδα S του κορονοϊού Sars-Cov-2
ΕίδοςmRNA
Κλινικά δεδομένα
Εμπορικές ονομασίεςComirnaty
Δεδομένα άδειας
Κυκλοφορία
Κυκλοφορία
  • EU: Παραχωρήθηκε άδεια κυκλοφορίας υπό όρους
Κωδικοί
DrugBankDB15696

Το εμβόλιο COVID‑19 των Pfizer – BioNTech (INN[A]:tozinameran), με κωδική ονομασία BNT162b2, διανέμεται με την επωνυμία Comirnaty[3], είναι ένα mRNA εμβόλιο κατά της λοίμωξης COVID-19 που αναπτύχθηκε από τη γερμανική εταιρεία BioNTech σε συνεργασία με την αμερικανική εταιρεία Pfizer. Είναι το πρώτο εμβόλιο COVID-19 που εγκρίθηκε από μία αυστηρή ρυθμιστική αρχή για χρήση έκτακτης ανάγκης και το πρώτο που εγκρίθηκε για τακτική χρήση[4]. Η BioNTech είναι ο αρχικός σχεδιαστής του εμβολίου και συνεργάστηκε με την Pfizer για την ανάπτυξή του, τις κλινικές έρευνες, επιβλέποντας τις κλινικές μελέτες, την εφοδιαστική αλυσίδα, τα οικονομικά, την κατασκευή και διάθεσή του παγκοσμίως με εξαίρεση την Κίνα[5].

Χορηγείται με ενδομυϊκή ένεση. Είναι ένα εμβόλιο αποτελούμενο από τροποποιημένο νουκλεοσίδικο mRNA (modRNA) που κωδικοποιεί την πρωτεϊνική ακίδα (S) του SARS-CoV-2, η οποία τοποθετείται και διατηρείται σε νανοσωματίδια λιπιδίων[6]. Ο εμβολιασμός απαιτεί δύο δόσεις σε διάστημα τριών εβδομάδων[7]. Είναι ένα από τα δύο εμβόλια RNA που χρησιμοποιήθηκαν κατά της COVID‑19 στα τέλη του 2020, το άλλο είναι το εμβόλιο της Moderna.

Οι κλινικές δοκιμές ξεκίνησαν στις 29 Απριλίου του 2020. Έως τον Νοέμβριο το εμβόλιο ολοκλήρωσε τις κλινικές δοκιμές φάσης III, με συμμετέχοντες περισσότερους από 43.000 εθελοντές,το 40% των οποίων ήταν ηλικίας 65-85 ετών[8]. Μια ενδιάμεση ανάλυση των δεδομένων της μελέτης έδειξε πιθανή αποτελεσματικότητα άνω του 90% στην πρόληψη συμπωματικής λοίμωξης εντός επτά ημερών από τη δεύτερη δόση[9][10]. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που παρουσιάστηκαν, περιλαμβάνουν ήπιο έως μέτριο πόνο στο σημείο της ένεσης, κόπωση και κεφαλαλγία[11]. Αναφέρθηκαν σοβαρές παρενέργειες, όπως αλλεργικές αντιδράσεις οι οποίες ήταν όμως πολύ σπάνιες, και δεν έχουν αναφερθεί μακροχρόνιες επιπλοκές[12]. Η παρακολούθηση των πρωτογενών αποτελεσμάτων από τις δοκιμές θα συνεχιστεί έως τον Αύγουστο του 2021, ενώ η παρακολούθηση των δευτερογενών αποτελεσμάτων θα συνεχιστεί μέχρι της 2 Μαΐου του 2023[7].

Τον Δεκέμβριο του 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η πρώτη χώρα που ενέκρινε το εμβόλιο σε επείγουσα χρήση[12], ακολουθούμενη σύντομα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές άλλες χώρες παγκοσμίως[13][14][15]. Στις 23 Αυγούστου 2021, ο FDA ανακοίνωσε την πλήρη αδειοδότηση του εμβολίου για άτομα ηλικίας 16 ετών και άνω, ενώ η άδεια έκτακτης ανάγκης παραμένει για έφηβους ηλικιών 12 έως 15.[16]

Παγκοσμίως, η Pfizer και η BioNTech στοχεύουν σήμερα στην παραγωγή περίπου δύο δισεκατομμυρίων δόσεων το 2021[17]. Η Pfizer έχει προχωρήσει σε συμφωνίες αγορών ύψους περίπου 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για την παροχή ενός εμβολίου με άδεια στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία, τον Καναδά, το Περού, τη Σιγκαπούρη και το Μεξικό[18]. Η διανομή και η αποθήκευση του εμβολίου αποτελεί πρόκληση για την εφοδιαστική διαδικασία, διότι πρέπει να φυλάσσεται σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες της τάξεως των -70C[19].

  1. ↑ Τα διεθνή μη ιδιοκτησιακά ονόματα ( International Nonproprietary Names INN) διευκολύνουν τον προσδιορισμό φαρμακευτικών ουσιών ή δραστικών φαρμακευτικών συστατικών. Κάθε INN είναι ένα μοναδικό όνομα που αναγνωρίζεται παγκοσμίως και είναι δημόσια ιδιοκτησία [2]

Κλινικές Δοκιμές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανάπτυξη και χρηματοδότηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το λογότυπο της εταιρίας BioNTech.

Πριν από τα εμβόλια για τη λοίμωξη Covid-19, κανένα εμβόλιο δεν είχε παραχθεί σε λιγότερo από μερικά χρόνια και δεν υπήρχε άλλο εμβόλιο ως πρόληψη από κορονοϊούς στους ανθρώπους[20]. Ο κορονοϊός Sars-Cov-2 καταγράφηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2019 στη Γουχάν της Κίνας και η BioNTech ξεκίνησε την ανάπτυξη ενός εμβολίου στις 10 Γενάρη του 2020, όταν ο γενετικός κώδικας του συγκεκριμένου κορονοϊού δημοσιεύτηκε από το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων μέσω της πρωτοβουλίας GISAID[11], γεγονός που πυροδότησε μία διεθνή προσπάθεια για την αντιμετώπιση της επικείμενης πανδημίας[21].

Η BioNTech ξεκίνησε το πρόγραμμα "Project Lightspeed" που είχε ως σκοπό να αναπτύξει ένα εμβόλιο κατά του Sars-Cov-2 βασιζόμενοι στην ήδη υφιστάμενη τεχνολογία mRNA[8]. Αρκετές παραλλαγές πιθανών εμβολίων σχεδιάστηκαν στα εργαστήρια της εταιρείας στο Μάιντς και 20 από αυτά παρουσιάστηκαν στο Ινστιτούτο Πάουλ Έρλιχ στο Λάνγκεν[22].

Το λογότυπο της εταιρίας Pfizer.

Τον Μάρτιο του 2020, η κινεζική εταιρία Fosun αγόρασε 1.58 εκατομμύρια μετοχές της BioNTech με αντάλλαγμα τη μελλοντική ανάπτυξη και δικαιώματα διάθεσης του εμβολίου BNT162b2 στην Κίνα, επενδύοντας 135 εκατομμύρια δολάρια[23]. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων έδωσε ως χρηματοδότηση 100 εκατομμύρια ευρώ το Ιούνιο του 2020[24]. Τον Σεπτέμβριο του 2020, η Γερμανική κυβέρνηση χορήγησε επιπλέον 375 εκατομμύρια ευρώ στην BioNTech για την ανάπτυξη εμβολίων κατά του Covid-19[25]. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Pfizer, Αλβέρτος Μπουρλά, δήλωσε ότι αποφάσισε να μην λάβει χρηματοδότηση από την αμερικανική κυβέρνηση ώστε να γλιτώσει οποιαδήποτε γραφειοκρατική καθυστέρηση, από την αναφορά της πορείας των ερευνών, προς αυτήν. Η Pfizer σύναψε συμφωνία με τις ΗΠΑ για την τελική διανομή του εμβολίου, όπως και με άλλες χώρες[26].

Φάση Ι/ΙΙ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι κλινικές μελέτες της Φάσης Ι-ΙΙ, ξεκίνησαν στη Γερμανία, τον Απρίλιο του 2020 και στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 4 Μαΐου του 2020 με τέσσερις πιθανές παραλλαγές του εμβολίου και τον Ιούλιο του 2020 κατέληξαν στο πιθανό υποψήφιο εμβόλιο, "BNT162b2", κατά της Covid-19[8]. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα από τις κλινικές δοκιμές αυτής της φάσης έδειξαν την πιθανή αποτελεσματικότητά και ασφάλειά του[27]. Την ίδια χρονική περίοδο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων ξεκίνησε την αξιολόγηση του εμβολίου BNT162b2[28].

Σε αυτή τη φάση των ερευνών συμμετείχαν συνολικά 76 άτομα, από τα οποία 11 δεν πληρούσαν τα απαραίτητα κριτήρια, 20 δεν εντάχθηκαν τελικά στη μελέτη και κατέληξαν σε 45 άτομα τα οποία χωρίστηκαν σε τρεις υποομάδες με διαφορετικό δοσολογικό σχήμα χορήγησης του εμβολίου BΝΤ162b1. Τα δοσολογικά σχήματα ήταν δύο δόσεις των 10μg και 30μg, ένα των 100μg σε μία δόση, τα οποία χορηγήθηκαν σε τρεις ομάδες των 15 ατόμων αντίστοιχα. Οι ομάδες των 15 ατόμων χωρίστηκαν αντίστοιχα σε δυο, των 12 που χορηγήθηκε το εμβόλιο και των 3 που χορηγήθηκε το εικονικό εμβόλιο. Κανείς από τους 45 δεν αποχώρησε πριν ολοκληρωθούν και οι δύο δόσεις από τις πρώτες δύο υποομάδες. Ισχυρή ανοσογονικότητα παρατηρήθηκε στην υποομάδα των 30μg, που χορηγήσαν δύο δόσεις με 21 ημέρες διαφορά, και αυξανόταν σημαντικά μετά την έβδομη ημέρα της δεύτερης δόσης και οδήγησε να τη χρησιμοποιήσουν σαν δοσολογικό σχήμα στην τρίτη φάση[27].

Φάση ΙΙΙ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αθροιστικό γράφημα συμπτωματικών λοιμώξεων μετά την πρώτη δόση του εμβολίου των Pfizer-BioNTech (με μπλε) και της εικονικής δόσης (με κόκκινο) σε διπλή-τυφλή κλινική μελέτη[29]

Η Φάση ΙΙΙ, αξιολογεί την ασφάλεια, την αποτελεσματικότητα και την ανοσογονικότητα του BNT162b2 σε δοσολογικό σχήμα δύο δόσεων, οι οποίες χορηγούνται με απόσταση 21 ημερών, σε τρεις ηλικιακές, 12-15 ετών, 16-55 ετών και άνω των 55 ετών. Άτομα μικρότερα από την ηλικία των 18 ετών απαγορεύεται να συμμετέχουν εθελοντικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση[30].

Η Φάση ΙΙΙ, ξεκίνησε τα τέλη Ιουλίου του 2020 και συμμετείχαν λίγοι περισσότεροι από 43 χιλιάδες εθελοντές σε 6 διαφορετικές χώρες. Χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, στις οποίες χορηγούνταν το υποψήφιο εμβόλιο στην πρώτη ενώ στη δεύτερη το εικονικό εμβόλιο[31].

Στις 18 Νοεμβρίου του 2020, δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα της Φάσης ΙΙΙ, που ανέφεραν αποδοτικότητα του εμβολίου 95% κατά της λοίμωξης Covid-19[8]. Συγκεκριμένα, η αποτελεσματικότητα που καταγράφηκε ήταν 86.7%, 10 ημέρες μετά τη χορήγηση της πρώτης δόσης και 90.5% έως 7 ημέρες μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης. Για διάστημα μεγαλύτερο των 7 ημερών μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης η συνολική αποτελεσματικότητα ανέρχεται σε 95% και κατανέμεται ως εξής στις ηλικιακές ομάδες. Σε ηλικίες 16 έως 55, 95.6% αποτελεσματικότητα, σε ηλικίες 56-65 είναι 93.7% και σε μεγαλύτερους των 65 ετών σε 94.7%[32]. Αναλυτικότερα, καταγράφηκαν μόλις 8 περιπτώσεις λοιμώξεων με την Covi19 στην ομάδα των ατόμων που είχαν εμβολιαστεί με το εμβόλιο BNT162b2, ενώ βρέθηκαν 162 άτομα με λοίμωξη της Covid19 στην ομάδα που χορηγήθηκε το εικονικό εμβόλιο[29].

Την 1η Απριλίου 2021, υπήρξε νεότερη ενημέρωση με την εν εξελίξει κλινική μελέτη. Τα αποτελέσματα αφορούσαν 46.307 συμμετέχοντες στις κλινικές δοκιμές και επαλήθευαν τα μέχρις στιγμής δημοσιευμένα δεδομένα της ισχυρής προστασίας ενάντια στην COVID-19 για τουλάχιστον 6 μήνες μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης. Η προστασία είναι της τάξης του 91.3% κατά της συμπωματικής λοίμωξης και 100% ενάντια στη σοβαρή εξέλιξη της νόσου όπως την ορίζει το CDC. Καταγράφηκαν 927 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα συμπωματικής λοίμωξης, από τα οποία τα 850 ανήκαν στην υποομάδα του εικονικού εμβολίου, ενώ τα 77 στην υποομάδα που χορηγήθηκε το BNT162b2. Αντίστοιχα σε 32 ασθενείς η ασθένεια είχε σοβαρή εξέλιξη στην υποομάδα του εικονικού εμβολίου, σε αντίθεση με την υποομάδα του BNT162b2 που δεν υπήρξε καμία[33].

Η Φάση ΙΙΙ θα διαρκέσει μέχρι το 2022 και έχει σκοπό να εξακριβώσει τη δυνατότητα πρόληψης του εμβολίου έναντι σοβαρής νοσηλείας από την Covid19 και να εξακριβώσει τη διάρκεια της ανοσίας έναντι της ασθένειας[31]. Η δυνατότητα του εμβολίου στην αντιμετώπιση της ασθένειας σε ομάδες όπως παιδιά, γυναίκες σε κύηση και σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα δεν είναι ακόμα γνωστή[31].

Παρενέργειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πιο συχνές παρενέργειες οι οποίες καταγράφηκαν και ήταν μεγαλύτερης συχνότητας μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης έναντι της πρώτης και αντίστοιχα εντονότερες σε μικρότερες ηλικίες κάτω των 55, ήταν οι εξής[29]:

  • αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης (84,1%)
  • κόπωση (62,9%)
  • κεφαλαλγία (55,1%),
  • μυϊκός πόνος (38,3%)
  • ρίγη (31,9%)
  • πόνος στις αρθρώσεις (23,6%)
  • πυρετός (14,2%)
  • οίδημα στο σημείο της ένεσης (10.5%)
  • ερυθρότητα στο σημείο της ένεσης (9.5%)
  • ναυτία (1.1%)
  • δυσφορία (0.5%)
  • Λεμφαδενοπάθεια 0.3%,

Σοβαρότερες παρενέργειες οι οποίες καταγράφηκαν για μικρή περίοδο μετά τη χορήγηση ήταν αλλεργικές αντιδράσεις 0.63% έναντι 0.51% στην ομάδα των εθελοντών με το εικονικό εμβόλιο, παράλυση προσώπου 0.00018% έναντι 0.00004% στην ομάδα των εθελοντών με το εικονικό εμβόλιο και Αντίδραση υπερευαισθησίας/Ανοσοποίησης 0.00059% έναντι 0.00027% στην ομάδα των εθελοντών με το εικονικό εμβόλιο[32][29].

Περαιτέρω εξέλιξη του εμβολίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 15 Φεβρουαρίου του 2021, η BioNTech ξεκίνησε έρευνες για να δοκιμάσει την αποδοτικότητα του εμβολίου σε γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε κύηση. Θα περιλαμβάνει συνολικά 4000 υγιείς γυναίκες, ηλικίας άνω των 18 ετών, οι οποίες θα εμβολιαστούν την περίοδο 24 έως 34 εβδομάδων κύησης. Οι εθελόντριες θα χωριστούν σε δύο ομάδες με αντιστοιχία 1 προς 1, εμβολίου και εικονικού εμβολίου, και θα λάβουν δύο δόσεις των 30μg σε διάστημα 21 ημερών. Οι έρευνες αναμένεται να ολοκληρωθούν τον Ιούνιο του 2022[34].

Μεταλλάξεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γραφική αναπαράσταση των κλάδων του Sars-Cov-2 που καταγράφηκαν εργαστηριακά έως τον Μάρτιο του 2021.

Στις 25 Φεβρουαρίου, οι Pfizer-BioNTech, ανακοίνωσαν ότι θα προχωρήσουν σε μελέτες για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της ανοσογονικότητας μιας τρίτης δόσης του εμβολίου BNT162b2 για να καταγράψουν τα αποτελέσματα της πιθανής ανοσίας έναντι στις μεταλλάξεις του Sars-Cov-2 που έχουν καταγραφεί μέχρις στιγμής. Η μελέτη θα περιλαμβάνει εθελοντές από τη μελέτη Φάσης Ι στις Ηνωμένες Πολιτείες που θα τους δοθεί η ευκαιρία να λάβουν 30μg ως τρίτη δόση του τρέχοντος εμβολίου, 6 έως 12 μήνες μετά τη λήψη του αρχικού δασολογικού σχήματος των δύο δόσεων[35].

Παράλληλα οι εταιρίες βρίσκονται σε συνεχείς συζητήσεις με τις αντίστοιχες ρυθμιστικές αρχές, όπως η Υπηρεσία Διατροφής και Φαρμάκων στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, για την έναρξη μιας κλινικής μελέτης με εθελοντές που θα τους χορηγηθεί ένα τροποποιημένη αλληλουχία mRNA σε σχέση με το εμβόλιο BNT162b2 ώστε να αξιολογηθεί η αντιμετώπιση της μετάλλαξης B.1.351 που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική. Αυτό θα έδινε τη δυνατότητα στις εταιρίες να "ενημερώσουν" τα εμβόλια με παρόμοια τακτική που ισχύει και για τα εμβόλια της γρίπης[35].

Οι εθελοντές θα συνεχίσουν να παρακολουθούνται όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί για τουλάχιστον δύο χρόνια.

Παιδιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
6 μηνών έως 12 ετών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Pfizer-BioNTech ανακοίνωσαν, στις 25 Μαρτίου 2021, ότι ξεκινούν μελέτες με παιδιά, ηλικιών, 6 μηνών έως 12 ετών. Η μελέτη θα περιλαμβάνει 144 συμμετέχοντες και θα εξετάσει αν προκαλεί ικανοποιητική ανοσοαπόκριση ώστε να προστατεύει από τη λοίμωξη Covid-19 και τον καθορισμό του δοσολογικού σχήματος. Οι συμμετέχοντες θα χωριστούν σε τρεις ηλικιακές υποομάδες, 6 μηνών έως 2 ετών, 2 έως 5 ετών, και 5 έως 11 ετών[36]. Οι δοκιμές, με τις πρώτες δόσεις χορηγήθηκαν τα τέλη Μαρτίου του 2021[37]. Στη συνέχεια των Φάσεων ευελπιστούν να εγγράψουν περισσότερα από 4.500 παιδιά[36] από τις Ηνωμένες Πολιτείες, Φιλανδία, Πολωνία και Ισπανία.[38]

Τέλη Σεπτεμβρίου 2021, οι Pfizer-BioNTech ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών Φάσης 2/3 για παιδιά ηλικιών 5 έως 11 ετών όπου συμμετείχαν 2.268 παιδιά. Χορηγήθηκαν δύο δόσεις των 10µg, με χρονική διαφορά 21 ημερών. Το προφίλ ασφάλειας και η αποτελεσματικότητα ήταν παρόμοια με αυτή από τις προηγούμενες κλινικές δοκιμές των ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 16 ετών.[38]

12 έως 15 ετών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 31 Μαρτίου 2021, η Pfizer, ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της τρίτης φάση κλινικών δοκιμών σε συμμετέχοντες 12 έως 15 ετών, η οποία ήταν 100%, υπερβαίνοντας την αποτελεσματικότητα που είχε καταγραφεί στις κλινικές δοκιμές για τις ηλικίες 16-25. Οι εταιρίες σχεδιάζουν να ζητήσουν την ανανέωση της άδειας των εμβολίων για αυτές τις ηλικίες, προσκομίζοντας τα στοιχεία των δοκιμών στις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές[37].

Στις δοκιμές συμμετείχαν 2.260 συμμετέχοντες ηλικίες 12 έως 15 ετών στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, όπου 1.129 ανήκαν στην ομάδα του εικονικού εμβολίου και 1.131 στην ομάδα που χορηγήθηκε το BNT162b2. Στην ομάδα του εικονικού εμβολίου καταγράφηκαν 18 συμπτωματικές λοιμώξεις της COVID-19, ενώ στην ομάδα του BNT162b2, καμία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο εμβολιασμός προκαλούσε ισχυρή ανοσογονικότητα ένα μήνα μετά από τη δεύτερη δόση. Όλοι οι συμμετέχοντες θα συνεχίσουν να παρακολουθούνται για τα επόμενα δύο χρόνια από τη στιγμή της χορήγησης της δεύτερης δόσης[37]. Οι κλινικές δοκιμές έδειξαν αποτελεσματικότητα 100%.[39]

Το εμβόλιο αδειοδοτήθηκε τελικά στην Αμερική στις 11 Μαΐου 2021 προς κατεπείγουσα χρήση στις ηλικίες 12 έως 15 ετών[40] και στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις 28 Μαΐου 2021[39].

Μηχανισμός εμβολίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δείτε επίσης: Εμβόλια RNA
Σχηματική αναπαράσταση του μηχανισμού λειτουργίας του mRNA εμβολιασμού

Ο στόχος του εμβολιασμού είναι να διεγείρει το προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να δημιουργήσει αντισώματα, τα οποία στοχεύουν ένα συγκεκριμένο παθογόνο. Τα σημεία του παθογόνου στα οποία στοχεύουν τα αντισώματα ονομάζονται αντιγόνα.[41]

Τα εμβόλια mRNA λειτουργούν διαφορετικά από τα κλασικά. Τα κλασικά εμβόλια ενεργοποιούσαν την παραγωγή αντισωμάτων ως ανοσολογική απάντηση στη χορήγηση αντιγόνων. Η χορήγησή τους περιείχε αδρανοποιημένους ιούς, εξασθενημένους ιούς, αδρανοποιημένα τοξικά παράγωγα, υπομονάδες παθογόνων, τα οποία ετοιμάζονταν και αναπτύσσονταν εκτός του σώματος.

Σε αντίθεση, τα mRNA εμβόλια εισάγουν ενδομυϊκώς στον οργανισμό ένα συνθετικώς δημιουργημένο τμήμα της γενετικής ακολουθίας που κωδικοποιεί το αντιγόνο αυτό. Αυτά τα μεμονωμένα τμήματα mRNA απορροφώνται από τα δενδρικά κύτταρα, τα οποία είναι τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα δενδρικά κύτταρα χρησιμοποιούν τα ριβοσώματα ώστε να "διαβάσουν" το mRNA προτού το καταστρέψουν. Στη συνέχεια, αφού διαβαστούν από τα ριβοσώματα, θα παραγάγουν την πρωτεΐνη, δηλαδή το αντιγόνο, η οποία κωδικοποιείται στο mRNA. Το αντιγόνο θα εκφραστεί στην επιφάνεια των δενδρικών κυττάρων και θα διεγείρει την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού. Η ικανότητα αυτή να παραγάγει το κύτταρο το αντιγόνο, έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση πολύ περισσότερων τμημάτων αντιγόνου σε αυτές τις κυτταρικές επιφάνειες, γεγονός το οποίο θα μπορεί να ενισχύσει την ανοσοαπόκριση του οργανισμού μας, μέσω της χυμικής και κυτταρικής ανοσίας.[42]

Τα γονίδια των κυττάρων που απορροφούν τα μόρια που περιέχουν το mRNA δεν μεταβάλλονται. Το mRNA που χορηγείται με τον εμβολιασμό χρειάζεται να φθάνει μόνο στο κυτταρόπλασμα και δεν διεισδύει στον κυτταρικό πυρήνα, όπου βρίσκονται τα γονίδια, και δεν μπορούν να τροποποιήσουν το DNA.[42]

Η τεχνολογία mRNA με απλά λόγια
Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν χορηγείται ένα εμβόλιο mRNA
Πως αντιδρά το σώμα μας σε περίπτωση έκθεσης στον ιό, όντας εμβολιασμένοι


Συστατικά εμβολίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φιαλίδιο εμβολίου BNT162b2 που περιέχει 5 έως 6 δόσεις.

Κάθε φιαλίδιο του εμβολίου περιέχει 0.45ml από τα ακόλουθα συστατικά[43]:

Τα συστατικά αραιώνονται με 1,8mL διαλύματος χλωριούχου νατρίου, τα οποία συμπληρώνουν μία δόση 0,3 mL[32].

Διάρκεια ζωής εμβολίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Συσκευασία φιαλιδίων του εμβολίου BNT162b2, το οποίο διατηρείται σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες.
Παραλαβή εμβολίων σε ειδικά θερμικά κουτιά που περιέχουν ξηρό πάγο.

Κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στο ηλιακό και υπεριώδες φως. Τα φιαλίδια πολλαπλών δόσεων μεταφέρονται και φθάνουν σε θερμικά δοχεία με ξηρό πάγο. Μόλις παραληφθούν συνίσταται η αφαίρεσή τους από τα κουτιά και φύλαξή τους σε καταψύκτες με εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία, η οποία κυμαίνεται μεταξύ -80ºC έως -60ºC έως την ημερομηνία λήξης που αναγράφεται στην ετικέτα. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει καταψύκτης βαθιάς κατάψυξης, τα φιαλίδια μπορούν να διατηρηθούν προσωρινά σε θερμικά κουτιά έως 2 εβδομάδες με την προϋπόθεση ότι ο ξηρός πάγος ανανεώνεται στην κορυφή του δοχείου σύμφωνα με τις οδηγίες της εταιρείας. Τα θερμικά κουτιά δεν θεωρούνται συνιστώμενος τρόπος αποθήκευσης. Σε περίπτωση που η μεταφορά δεν υπάρχει δυνατότητα να γίνει με θερμικά κουτιά που περιέχουν ξηρό πάγο αλλά συμβατική θερμοκρασία κατάψυξης, ο χρόνος μεταφοράς στη θερμοκρασία αυτή αφαιρείται από το χρονικό όριο των 2 εβδομάδων διατήρησης[1].

Τα αποψυγμένα, μη αραιωμένα, φιαλίδια μπορούν να φυλαχθούν σε συμβατικές θερμοκρασίες συντήρησης που κυμαίνονται από 2 ° C έως 8 ° C έως 31 ημέρες. Η μεταφορά των αποψυγμένων, αραιωμένων φιαλιδίων είναι ακόμη δυνατή για συνολικά 12 ώρες συνολικά.[44]

Ένα κουτί 195 φιαλιδίων μπορεί να αποψυχθεί σε τέτοιες θερμοκρασίες σε τρεις ώρες περίπου, ενώ αν περιέχονται λιγότερα σκευάσματα, ο χρόνος αυτός μειώνεται αντίστοιχα. Για άμεση χρήση τα φιαλίδια μπορούν να αποψυχθούν σε θερμοκρασία δωματίου σε 30 λεπτά και διατηρούνται για το πολύ 2 ώρες[1].

Τα σκευάσματα μπορούν τα διατηρηθούν σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 2 ° C έως 8 ° C έως 6 ώρες, μετά την αραίωση. Κατά τη διάρκεια αυτή η έκθεση στο φως πρέπει να είναι η ελάχιστη δυνατή και ύστερα από αυτό το χρονικό διάστημα πρέπει να απορρίπτονται και να μην ψύχονται ξανά[1].


Αδειοδοτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 2 Δεκεμβρίου του 2020, το εμβόλιο των Pfizer-BioNTech, έγινε το πρώτο εμβόλιο για την Covid-19 που αδειοδοτήθηκε από μία αρμόδια ρυθμιστική αρχή και ήταν και το πρώτο mRNA εμβόλιο για χρήση στον γενικό πληθυσμό εκτός κλινικών μελετών[45]. Η αρμόδια ρυθμιστική αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου, του χορήγησε άδεια για εθνική χρήση, αν και υπήρξε κριτική για την ταχύτητα της αδειοδότησης από ειδικούς[46]. Η Μάργκαρετ Κίναν, 90 ετών, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο χορηγήθηκε μία δόση εμβολίου κατά της Covid-19[47]. Το πρώτο φιαλίδιο και η σύριγγα που χρησιμοποιήθηκαν για τη δόση αυτή, φυλάχθηκαν και πλέον βρίσκονται ως έκθεμα στο Μουσείο Επιστημών στο Λονδίνο[48].

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων, χορήγησε την πρώτη άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης για ένα εμβόλιο για την πρόληψη της Covid-19 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και ο πρώτος εμβολιασμός πραγματοποιήθηκε σε νοσηλεύτρια ΜΕΘ του νοσοκομείου "Εβραϊκό Ιατρικό Κέντρο Λονγκ Άιλαντ"[49][50].

H κ. Ευσταθία Καμπισιούλη νοσηλεύτρια ΜΕΘ στο «Ευαγγελισμό» ήταν η πρώτη πολίτης στον οποίο χορηγήθηκε το εμβόλιο των Pfizer-BioNTech, στην Ελλάδα.

Στις 21 Δεκεμβρίου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, αδειοδότησε το εμβόλιο για κατ' επείγουσα χρήση με την εμπορική ονομασία Comirnaty[14]. Τα πρώτα εμβόλια έφτασαν στην Ελλάδα στις 25 Δεκεμβρίου 2020[51]. Η χορήγηση του πρώτου εμβολίου κατά του κορονοϊού στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε στην κ. Ευσταθία Καμπισιούλη, νοσηλεύτρια ΜΕΘ του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός», ενώ ακολούθησε ο ο κ. Μιχάλης Γιοβανίδης, φιλοξενούμενος σε Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων[52].

Στις 31 Δεκεμβρίου 2020, ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αδειοδότησε το εμβόλιο Comirtnaty για κατ' επείγουσα χρήση[53].

Μερικές χώρες που οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές τους έχουν αδειοδοτήσει το εμβόλιο είναι οι εξής: Αργεντινή[54], Αυστραλία[55], Μπαχρέην[56], Καναδάς[57], Χιλή[58], Κόστα Ρίκα[59], Εκουαδόρ[58], Χονγκ Κονγκ[60], Ιράκ[61], Ισραήλ[62], Ιορδανία[63], Κουβέιτ[64], Μαλαισία[65], Μεξικό[66], Ομάν[67], Παναμάς[68], Φιλιππίνες[69], Κατάρ[70], Σαουδική Αραβία[71], Σιγκαπούρη[72][73], Νότιος Κορέα[74][75], Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα[76].

Στις 11 Μαΐου 2021, αδειοδοτήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για κατεπείγουσα χρήση σε παιδιά ηλικίας 12 έως 15 ετών. Τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών έχουν κατατεθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και άλλες ρυθμιστικές αρχές και αναμένεται να αδειοδοτηθεί στις επόμενες εβδομάδες.[40] Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το εμβόλιο εγκρίθηκε για αυτές τις ηλικίες στις 28 Μαΐου 2021.[39]

Στις 23 Αυγούστου 2021, ο FDA, ανακοίνωσε την πλήρη αδειοδότηση του εμβολίου για άτομα ηλικίας 16 ετών και άνω, ενώ η άδεια έκτακτης ανάγκης παραμένει για έφηβους ηλικιών 12 έως 15.[16]

Ευρήματα εμβολιασμών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αποτελεσματικότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σκωτία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φιαλίδια εμβολίων των Pfizer-BioNTech(αριστερά) και της Οξφόρδης-AstraZeneca(δεξιά)

Η διάθεση των εμβολίων Pfizer BioNTech και Οξφόρδης-AstraZeneca στον γενικό πληθυσμό οδήγησε σε σημαντική πτώση σε σοβαρών περιπτώσεων covid-19 που απαιτούν εισαγωγή στο νοσοκομείο στη Σκωτία. Τα αποτελέσματα, έδειξαν ότι τέσσερις εβδομάδες μετά τις πρώτες δόσεις των εμβολίων Pfizer-BioNTech και Οξφόρδης-AstraZeneca, ο κίνδυνος νοσηλείας από το COVID-19 μειώθηκε έως και 85% και 94%, αντίστοιχα[77].

Οι ερευνητές δήλωσαν σε συνέντευξη τύπου στο Science Media Center, στις 22 Φεβρουαρίου, ότι τα αποτελέσματά τους ήταν «πολύ ενθαρρυντικά και μας έδωσαν εξαιρετικούς λόγους για να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον». Ωστόσο, τόνισε ότι η μελέτη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τη σύγκριση των δύο εμβολίων, καθώς η μελέτη δεν είχε διενεργηθεί για να εξετάσει τις διαφορές των εμβολίων, δεν ήταν τυχαία, η παρακολούθηση ήταν μεγαλύτερη για άτομα που έλαβαν το εμβόλιο Pfizer BioNTech επειδή είχε εγκριθεί πρώτο, και τα δύο εμβόλια δόθηκαν σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες. Συγκεκριμένα, το εμβόλιο της Οξφόρδης AstraZeneca ήταν πιθανότερο να χορηγηθεί σε πολύ ηλικιωμένους[77].

Ισραήλ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη διεξαγωγή μαζικών εμβολιασμών κατά της νόσου COVID-19, χρήσιμα συμπεράσματα καταγράφηκαν σε έρευνα που διενεργήθηκε σε συνεργασία με τον μεγαλύτερο οργανισμό υγειονομικής περίθαλψης του Ισραήλ για την αξιολόγηση του εμβολίου BNT162b2(Pfizer-BioNTech)[78].

Μέρος στην έρευνα πήραν άτομα τα οποία είχαν εμβολιαστεί την περίοδο από 20 Δεκεμβρίου 2020 έως 1 Φεβρουαρίου 2021. Η αντιστοιχία εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων ατόμων ήταν 1 προς 1, με παρόμοια δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά. Τα αποτελέσματα της μελέτης περιλάμβαναν καταγεγραμμένους φορείς με Sars-Cov-2, συμπτωματικούς ασθενείς με λοίμωξη Covid-19, νοσηλευμένους σε δομές υγείας με Covid-19, σοβαρές περιπτώσεις και όσους κατέληξαν από τη νόσο[78].

Κάθε ομάδα συμπεριλάμβανε από 596.618 άτομα. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου 7 ημέρες μετά τη δεύτερη δόση ήταν 92% έναντι του Sars-Cov-2, 94% έναντι συμπωματικής νόσου COVID-19, 87% έναντι νοσηλείας και 92% έναντι σοβαρών συμπτωμάτων. Η εκτιμώμενη αποτελεσματικότητα σε συγκεκριμένους υποπληθυσμoύς με πολλαπλές συνυπάρχουσες καταστάσεις εκτιμάται ελαφρώς χαμηλότερη[78]. Δεν υπήρξαν επαρκή στοιχεία για την εκτίμηση της μείωσης της θνητότητας σε εκείνους που έλαβαν δύο δόσεις[79], ενώ ήταν 72% σε όσους είχε χορηγηθεί η πρώτη δόση μετά από 14 έως 20 ημέρες[78].

Η μελέτη αυτή που διενεργήθηκε σε εθνικό επίπεδο μαζικού εμβολιασμού κατέληξε ότι το εμβόλιο αυτό είναι αποτελεσματικό έναντι της Covid-19 και ότι τα ευρήματα ταυτίζονται με τα ευρήματα των κλινικών δοκιμών που διενεργήθηκαν πριν την αδειοδότηση του εμβολίου[78].

Επίσης τα αποτελέσματα αυτά έδωσαν μία πρώτη εικόνα της αποτελεσματικότητας του εμβολίου σε πραγματικές συνθήκες και πως αντιμετωπίζει τις μεταλλάξεις που επικρατούν αυτή τη στιγμή στην κοινότητα όπως η Β.1.1.7, γνωστή ως Βρετανική, καθώς βρέθηκε στο 80% των καταγεγραμμένων εργαστηριακά κρουσμάτων[80].

Υγειονομικό προσωπικό στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 29 Μαρτίου 2021 αποτυπώνει την υψηλή αποτελεσματικότητα των mRNA εμβολίων ενάντια στον SARS-CoV-2 σε πραγματικές συνθήκες σε προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης και άλλους εργαζόμενους πρώτης γραμμής. Αυτές οι ομάδες είναι πιο πιθανό από τον γενικό πληθυσμό να εκτεθούν στον ιό λόγω των επαγγελμάτων τους. Η μελέτη ερεύνησε την αποτελεσματικότητα, της αποτροπής μόλυνσης από τον SARS-CoV-2, των εμβολίων των Pfizer-BioNTech και της Moderna, με 3.950 συμμετέχοντες σε έξι πολιτείες της Αμερικής για 13 εβδομάδες, από 14 Δεκεμβρίου 2020 έως τις 13 Μαρτίου 2021[81].

Τα αποτελέσματα ήταν ταυτόσημα με αυτά των κλινικών δοκιμών και έδειξαν ότι μία δόση ήταν 80% αποτελεσματική ενάντια της μόλυνσης, ενώ ύστερα από τη δεύτερη δόση το ποσοστό αυξανόταν στο 90%, 14 ημέρες μετά τη χορήγηση της εκάστοτε δόσης. Επίσης καταγράφηκε ότι το σώμα μας χρειάζεται 2 εβδομάδες για να παράξει τα απαιτούμενα αντισώματα για την αποτροπή της μόλυνσης[81].

Η σημαντικότητα της μελέτης έγκειται στο γεγονός ότι οι συμμετέχοντες ελέγχονταν εργαστηριακά κάθε εβδομάδα, είτε είχαν συμπτώματα, είτε όχι. Από όσους βρέθηκαν θετικοί στον SARS-CoV-2, το 10.7% πέρασε τη λοίμωξη ασυμπτωματικά, ενώ στο 58% ανιχνεύτηκε ο ιός πριν εκείνοι αναπτύξουν συμπτώματα. Η μεθοδολογία αυτή, οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα mRNA εμβόλια αποτρέπουν όλες τις μολύνσεις από τον SARS-CoV-2, όχι μόνο τις συμπτωματικές και μπορούν να εμποδίσουν τη διασπορά του[81].

Προκαταρκτικά ευρήματα ασφάλειας εμβολίων mRNA COVID-19 σε εγκύους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την έναρξη της εμβολιαστικής εκστρατείας στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής χορηγούνταν εμβόλια mRNA. Από τις 14 Δεκεμβρίου 2020 έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021, καταγράφηκαν ως έγκυοι 35.691 γυναίκες ηλικίας 16 έως 54 ετών, ενώ 3.958 εγγράφηκαν στο μητρώο εγκυμοσύνης της έρευνας. Ο πόνος στο σημείο της ένεσης αναφέρθηκε συχνότερα μεταξύ εγκύων ατόμων από ό,τι σε μη έγκυοι γυναίκες, ενώ ο πονοκέφαλος, η μυαλγία, τα ρίγη και ο πυρετός αναφέρθηκαν λιγότερο συχνά. Στα προκαταρκτικά ευρήματα δεν καταγράφηκαν προβλήματα ασφαλείας μεταξύ των εγκύων που έλαβαν εμβόλια mRNA για την COVID-19. Ωστόσο απαιτείται πιο μακροχρόνια παρακολούθηση των γυναικών που έμειναν έγκυοι, της πορείας της εγκυμοσύνης και των βρεφών.[82]

Παρενέργειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 4 Μαρτίου 2021, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, δημοσιοποίησε ανακοίνωση ανανεωμένη πάνω στην ασφάλεια του εμβολίου από την πορεία των μαζικών εμβολιασμών[83].

Η ανακοίνωση ανέφερε ότι η σχέση οφέλους - κινδύνου του εμβολίου παραμένει αμετάβλητη και τα οφέλη υπερτερούν κατά πολύ των ρίσκων. Σύμφωνα με τα νέα ευρήματα η διάρροια και ο εμετός προστίθενται στις παρενέργειες του εμβολίου. Η συχνότητά τους και η ένταση με την οποία εμφανίζονται θα αξιολογηθούν περισσότερο και στη συνέχεια θα ενημερωθεί η άδεια κυκλοφορίας του BNT162b2[83].

Οι αναφορές από τους εμβολιασμούς σε περιπτώσεις αναφυλαξίας αξιολογήθηκαν και δεν προέκυψε κάποια αλλαγή για τη συνιστώμενη χρήση του[83].

Η επιτροπή επίσης αξιολόγησε περιπτώσεις εμβολιασθέντων οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους μετά τη χορήγησή του και κατέληξαν ότι οι αιτίες θανάτου ήταν οι προυπάρχουσες ασθένειες ή βρισκόντουσαν στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους και δεν προκλήθηκε από κάποια πιθανή παρενέργεια του εμβολίου[83].

Αλλεργικές αντιδράσεις συμπεριλαμβανομένης της αναφυλαξίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την περίοδο 14 έως 23 Δεκεμβρίου 2020, χορηγήθηκαν 1.893.360 δόσεις του εμβολίου BNT162b2 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και καταγράφηκαν 175 περιπτώσεις αλλεργικών αντιδράσεων, εκ των οποίων 21 περιπτώσεις αναφυλαξίας, περίπου 11.1 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο εμβολιασμών. Το 90% των περιπτώσεων καταγράφηκε σε γυναίκες, όμως η χορήγηση του συνόλου το δόσεων ήταν μεγαλύτερο σε αυτές(64%). Ο μέσος χρόνος από τη χορήγηση της δόσης μέχρι την εκδήλωση των συμπτωμάτων ήταν 13 λεπτά, στο 71% εκδηλώθηκε τα πρώτα 15 λεπτά, το 14% τα πρώτα τριάντα λεπτά, ενώ το 14% ύστερα από τα τριάντα λεπτά. Το 81%(17 άτομα) των περιστατικών αντιμετωπίστηκε σε τμήμα επειγόντων περιστατικών, το 19%(4 άτομα) χρειάστηκαν νοσηλεία, οι 3 και μονάδα εντατικής θεραπείας, και στη συνέχεια αποδεσμεύτηκαν. Το 81% των ασθενών είχαν ιστορικό αλλεργιών σε φαρμακευτικά προϊόντα, τρόφιμα, ή τσιμπήματα εντόμων και χορήγηση άλλων εμβολίων όπως της γρίπης. Κανένας θάνατος δεν καταγράφηκε από περιστατικό αναφυλαξίας[84].

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «FACT SHEET FOR HEALTHCARE PROVIDERS ADMINISTERING VACCINE (VACCINATION PROVIDERS)». FDA. 
  2. ↑ «INN & classification of medical products». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  3. ↑ «COVID-19 mRNA vaccine (nucleoside-modified)». 
  4. ↑ Browne, Ryan (11 Νοεμβρίου 2020). «What you need to know about BioNTech — the European company behind Pfizer's Covid-19 vaccine». CNBC (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  5. ↑ Staff, Reuters (2020-03-16). «BioNTech in China alliance with Fosun over coronavirus vaccine candidate» (στα αγγλικά). Reuters. https://www.reuters.com/article/biontech-fosunpharma-vaccine-collaborati-idUSL8N2B90UW. Ανακτήθηκε στις 2021-03-08. 
  6. ↑ Walsh, Edward E.; Frenck, Robert W.; Falsey, Ann R.; Kitchin, Nicholas; Absalon, Judith; Gurtman, Alejandra; Lockhart, Stephen; Neuzil, Kathleen και άλλοι. (2020-10-14). «Safety and Immunogenicity of Two RNA-Based Covid-19 Vaccine Candidates». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2027906. ISSN 0028-4793. PMID 33053279. PMC 7583697. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7583697/. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «Study to Describe the Safety, Tolerability, Immunogenicity, and Efficacy of RNA Vaccine Candidates Against COVID-19 in Healthy Individuals - Full Text View - ClinicalTrials.gov». clinicaltrials.gov (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «Update on our COVID-19 vaccine development program with BNT162b2». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  9. ↑ «Pfizer Says Experimental COVID-19 Vaccine Is More Than 90% Effective». NPR.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  10. ↑ «Covid-19 vaccine from Pfizer and BioNTech is strongly effective, data show». STAT (στα Αγγλικά). 9 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Polack, Fernando P.; Thomas, Stephen J.; Kitchin, Nicholas; Absalon, Judith; Gurtman, Alejandra; Lockhart, Stephen; Perez, John L.; Pérez Marc, Gonzalo και άλλοι. (2020-12-10). «Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2034577. ISSN 0028-4793. PMID 33301246. PMC 7745181. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7745181/. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Coronavirus (COVID-19) vaccine». nhs.uk (στα Αγγλικά). 26 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  13. ↑ Commissioner, Office of the (2021-02-03). «Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine» (στα αγγλικά). FDA. https://www.fda.gov/emergency-preparedness-and-response/coronavirus-disease-2019-covid-19/pfizer-biontech-covid-19-vaccine. 
  14. ↑ 14,0 14,1 «EMA recommends first COVID-19 vaccine for authorisation in the EU». 
  15. ↑ «Kuwait approves emergency use of Pfizer vaccine». gulfnews.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Commissioner, Office of the (23 Αυγούστου 2021). «FDA Approves First COVID-19 Vaccine». FDA (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2021. 
  17. ↑ «Pfizer and BioNTech to Supply the European Union with 200 Million Additional Doses of COMIRNATY® | BioNTech». investors.biontech.de (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  18. ↑ «Securing Singapore's access to COVID-19 vaccines». www.gov.sg (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  19. ↑ «Product Storage and Dry Ice | CVDvaccine-US.com». www.cvdvaccine-us.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2021. 
  20. ↑ Gates, Bill. «What you need to know about the COVID-19 vaccine». gatesnotes.com. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021. 
  21. ↑ Le, Tung Thanh; Andreadakis, Zacharias; Kumar, Arun; Román, Raúl Gómez; Tollefsen, Stig; Saville, Melanie; Mayhew, Stephen (2020-04-09). «The COVID-19 vaccine development landscape» (στα αγγλικά). Nature Reviews Drug Discovery 19 (5): 305–306. doi:10.1038/d41573-020-00073-5. https://www.nature.com/articles/d41573-020-00073-5. 
  22. ↑ Aktuell, S. W. R.· Aktuell, S. W. R. «So entstand der Corona-Impfstoff von Biontech». swr.online (στα Γερμανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021. 
  23. ↑ «Fosun Pharma--News--News Content». www.fosunpharma.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  24. ↑ «Investment Plan for Europe: European Investment Bank to provide BioNTech with up to €100 million in debt financing for COVID-19 vaccine development and manufacturing». European Investment Bank (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  25. ↑ «BioNTech Gets $445 Million in German Funding for Vaccine» (στα αγγλικά). Bloomberg.com. https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-09-15/biontech-gets-445-million-in-german-funding-for-covid-vaccine. Ανακτήθηκε στις 2021-03-21. 
  26. ↑ Axios. «Pfizer CEO says he would've released vaccine data before election if possible». Axios (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Mulligan, Mark J.; Lyke, Kirsten E.; Kitchin, Nicholas; Absalon, Judith; Gurtman, Alejandra; Lockhart, Stephen; Neuzil, Kathleen; Raabe, Vanessa και άλλοι. (2020-10). «Phase I/II study of COVID-19 RNA vaccine BNT162b1 in adults» (στα αγγλικά). Nature 586 (7830): 589–593. doi:10.1038/s41586-020-2639-4. ISSN 1476-4687. https://www.nature.com/articles/s41586-020-2639-4. 
  28. ↑ Hannah, Balfour. «EMA begins rolling review of BNT162b2 COVID-19 vaccine». European Pharmaceutical Review. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 «FDA Briefing Document, Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine». 
  30. ↑ BioNTech SE (2021-03-17). A PHASE 1/2/3, PLACEBO-CONTROLLED, RANDOMIZED, OBSERVER-BLIND, DOSE-FINDING STUDY TO EVALUATE THE SAFETY, TOLERABILITY, IMMUNOGENICITY, AND EFFICACY OF SARS-COV-2 RNA VACCINE CANDIDATES AGAINST COVID-19 IN HEALTHY INDIVIDUALS. clinicaltrials.gov. https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04368728. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 «Despite promise, many questions remain about Pfizer's Covid-19 vaccine». NBC News (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 «Assessment report, Comirnaty» (PDF). European Medicines Agency. 
  33. ↑ «Pfizer and BioNTech Confirm High Efficacy and No Serious Safety Concerns Through Up to Six Months Following Second Dose in Updated Topline Analysis of Landmark COVID-19 Vaccine Study | BioNTech». investors.biontech.de (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2021. 
  34. ↑ BioNTech SE (2021-03-05). A PHASE 2/3, PLACEBO-CONTROLLED, RANDOMIZED, OBSERVER-BLIND STUDY TO EVALUATE THE SAFETY, TOLERABILITY, AND IMMUNOGENICITY OF A SARS-COV-2 RNA VACCINE CANDIDATE (BNT162b2) AGAINST COVID-19 IN HEALTHY PREGNANT WOMEN 18 YEARS OF AGE AND OLDER. clinicaltrials.gov. https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04754594. 
  35. ↑ 35,0 35,1 «Pfizer and BioNTech Initiate a Study as Part of Broad Development Plan to Evaluate COVID-19 Booster and New Vaccine Variants | BioNTech». investors.biontech.de (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. [νεκρός σύνδεσμος]
  36. ↑ 36,0 36,1 «Pfizer launches trial to test Covid vaccine in children as young as 6 months». NBC News (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021. 
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 «PFIZER-BIONTECH ANNOUNCE POSITIVE TOPLINE RESULTS OF PIVOTAL COVID-19 VACCINE STUDY IN ADOLESCENTS». Pfizer. 31 Μαρτίου 2021. 
  38. ↑ 38,0 38,1 «PFIZER AND BIONTECH ANNOUNCE POSITIVE TOPLINE RESULTS FROM PIVOTAL TRIAL OF COVID-19 VACCINE IN CHILDREN 5 TO 11 YEARS». www.pfizer.com. 20 Σεπτεμβρίου 2021. 
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 «First COVID-19 vaccine approved for children aged 12 to 15 in EU». European Medicines Agency. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2021. 
  40. ↑ 40,0 40,1 «Pfizer and BioNTech Receive First U.S. Authorization for Emergency Use of COVID-19 Vaccine in Adolescents | BioNTech». investors.biontech.de (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2021. 
  41. ↑ Batty, Cole J.; Heise, Mark T.; Bachelder, Eric M.; Ainslie, Kristy M. (2021-2). «Vaccine formulations in clinical development for the prevention of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 infection». Advanced Drug Delivery Reviews 169: 168–189. doi:10.1016/j.addr.2020.12.006. ISSN 0169-409X. PMID 33316346. PMC 7733686. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7733686/. 
  42. ↑ 42,0 42,1 Goldman, Author Bruce (22 Δεκεμβρίου 2020). «How do the new COVID-19 vaccines work?». Scope (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  43. ↑ «What are the ingredients of Pfizer's covid-19 vaccine?». MIT Technology Review (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  44. ↑ «Update on Stability of COMIRNATY®: Longer Storage Possible | BioNTech». investors.biontech.de (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2021. 
  45. ↑ Mueller, Benjamin (2020-12-02). «U.K. Approves Pfizer Coronavirus Vaccine, a First in the West» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2020/12/02/world/europe/pfizer-coronavirus-vaccine-approved-uk.html. Ανακτήθηκε στις 2021-03-21. 
  46. ↑ Henley, Jon; Connolly, Kate; Jones, Sam (2020-12-03). «European and US experts question UK's fast-track of Covid vaccine» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2020/dec/03/europe-us-experts-question-uk-fast-track-covid-vaccine. Ανακτήθηκε στις 2021-03-21. 
  47. ↑ «Covid-19 vaccine: First person receives Pfizer jab in UK» (στα αγγλικά). BBC News. 2020-12-08. https://www.bbc.com/news/uk-55227325. Ανακτήθηκε στις 2021-03-21. 
  48. ↑ «Vaccine vials and a virtual hug: a history of coronavirus in 15 objects». the Guardian (στα Αγγλικά). 21 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  49. ↑ Commissioner, Office of the (14 Δεκεμβρίου 2020). «FDA Takes Key Action in Fight Against COVID-19 By Issuing Emergency Use Authorization for First COVID-19 Vaccine». FDA (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  50. ↑ «Covid-19: First vaccine given in US as roll-out begins» (στα αγγλικά). BBC News. 2020-12-14. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55305720. Ανακτήθηκε στις 2021-03-21. 
  51. ↑ Newsroom. «Έφτασαν στην Ελλάδα τα πρώτα εμβόλια (βίντεο) | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ». Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  52. ↑ «Ολοκληρώθηκε ο πρώτος εμβολιασμός στην Ελλάδα». www.naftemporiki.gr. 27 Δεκεμβρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  53. ↑ «WHO issues its first emergency use validation for a COVID-19 vaccine and emphasizes need for equitable global access». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021. 
  54. ↑ «Coronavirus en la Argentina: La ANMAT aprobo el uso de emergencia de la vacuna Pfizer». La Nación (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2020. 
  55. ↑ (25 January 2021). TGA provisionally approves Pfizer COVID-19 vaccine. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 26 January 2021.
  56. ↑ «Bahrain becomes second country to approve Pfizer COVID-19 vaccine». Al Jazeera. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020. 
  57. ↑ «Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine (tozinameran)». Health Canada. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  58. ↑ 58,0 58,1 «Chile y Ecuador se adelantan en Sudamérica y autorizan la vacuna de Pfizer». El Pais. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2020. 
  59. ↑ «First Pfizer COVID-19 vaccines set to reach Costa Rica on Wednesday – president». Reuters. 23 December 2020. https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-costarica-vaccine-idUSS0N2HB06S. Ανακτήθηκε στις 24 December 2020. 
  60. ↑ (25 January 2021). SFH authorises COVID-19 vaccine by Fosun Pharma/BioNTech for emergency use in Hong Kong. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 26 January 2021.
  61. ↑ «Iraq grants emergency approval for Pfizer COVID-19 vaccine». MSN. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2020. 
  62. ↑ «Israeli Health Minister 'pleased' as FDA approves Pfizer COVID-19 vaccine». The Jerusalem Post. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2020. 
  63. ↑ «Jordan approves Pfizer–BioNTech Covid vaccine». France 24. 15 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  64. ↑ «Kuwait authorizes emergency use of Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine». Arab News. 13 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  65. ↑ «Malaysia's NPRA Approves Pfizer Covid-19 Vaccine». CodeBlue. 8 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2021. 
  66. ↑ «Mexico Approves Pfizer Vaccine for Emergency Use as Covid Surges». Bloomberg. 12 December 2020. https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-12-12/mexico-approves-pfizer-vaccine-for-emergency-use-as-covid-surges. Ανακτήθηκε στις 12 December 2020. 
  67. ↑ «Oman issues licence to import Pfizer BioNTech Covid vaccine – TV». Reuters. 15 December 2020. https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-oman-vaccine-int-idUSKBN28P1RA. Ανακτήθηκε στις 16 December 2020. 
  68. ↑ «Panama approves Pfizer's COVID-19 vaccine – health ministry». Yahoo! Finance. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020. 
  69. ↑ «PH authorizes Pfizer's COVID-19 vaccine for emergency use». CNN Philippines. 14 January 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-02-27. https://web.archive.org/web/20210227101930/https://cnnphilippines.com/news/2021/1/14/Pfizer-COVID-19-vaccine-Philippines-FDA-emergency-use-EUA.html. Ανακτήθηκε στις 2021-03-21. 
  70. ↑ «Qatar, Oman to receive Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine this week». Reuters. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2020. 
  71. ↑ «Saudi Arabia to Launch Its Coronavirus Vaccination Program» (στα Ισπανικά). Boomberg. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2020. 
  72. ↑ Abdullah Z (14 Δεκεμβρίου 2020). «Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine approved by Singapore, first shipment expected by end-December». CNA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2021. 
  73. ↑ «Singapore approves use of Pfizer's COVID-19 vaccine». AP News. 14 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  74. ↑ Lim, Jeong-yeo (3 February 2021). «South Korea approves special import of Pfizer vaccine». The Korea Herald. http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20210203001122. Ανακτήθηκε στις 28 February 2021. 
  75. ↑ Lee, Kyung-eun (27 February 2021). «S. Korea begins rolling out Pfizer vaccines on second day of national vaccination program». Arirang News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-03-10. https://web.archive.org/web/20210310013846/https://www.arirang.com/news/News_View.asp?nseq=273056. Ανακτήθηκε στις 28 February 2021. 
  76. ↑ «Dubai approves the Pfizer–BioNTech vaccine which will be free of charge». Emirates Woman. 23 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2020. 
  77. ↑ 77,0 77,1 Torjesen, Ingrid (2021-02-22). «Covid-19: First doses of vaccines in Scotland led to a substantial fall in hospital admissions» (στα αγγλικά). BMJ 372: n523. doi:10.1136/bmj.n523. ISSN 1756-1833. PMID 33619037. https://www.bmj.com/content/372/bmj.n523. 
  78. ↑ 78,0 78,1 78,2 78,3 78,4 Dagan, Noa; Barda, Noam; Kepten, Eldad; Miron, Oren; Perchik, Shay; Katz, Mark A.; Hernán, Miguel A.; Lipsitch, Marc και άλλοι. (2021-02-24). «BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Mass Vaccination Setting». New England Journal of Medicine 0 (0): null. doi:10.1056/NEJMoa2101765. ISSN 0028-4793. PMID 33626250. PMC PMC7944975. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2101765. 
  79. ↑ Wise, Jacqui (2021-02-25). «Covid-19: Pfizer BioNTech vaccine reduced cases by 94% in Israel, shows peer reviewed study» (στα αγγλικά). BMJ 372: n567. doi:10.1136/bmj.n567. ISSN 1756-1833. PMID 33632676. https://www.bmj.com/content/372/bmj.n567. 
  80. ↑ «Real-World Evidence Confirms High Effectiveness of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine and Profound Public Health Impact of Vaccination One Year After Pandemic Declared | BioNTech». investors.biontech.de (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021. 
  81. ↑ 81,0 81,1 81,2 «Coronavirus Disease 2019». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). 31 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2021. 
  82. ↑ Shimabukuro, Tom T.; Kim, Shin Y.; Myers, Tanya R.; Moro, Pedro L.; Oduyebo, Titilope; Panagiotakopoulos, Lakshmi; Marquez, Paige L.; Olson, Christine K. και άλλοι. (2021-04-21). «Preliminary Findings of mRNA Covid-19 Vaccine Safety in Pregnant Persons». New England Journal of Medicine 0 (0): null. doi:10.1056/NEJMoa2104983. ISSN 0028-4793. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2104983. 
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 83,3 «COVID-19 vaccine safety update. COMIRNATY, BioNTech Manufacturing GmbH» (PDF). European Medicines Agency. 4 Μαρτίου 2021. 
  84. ↑ CDCMMWR (2021). «Allergic Reactions Including Anaphylaxis After Receipt of the First Dose of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine — United States, December 14–23, 2020» (στα αγγλικά). MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report 70. doi:10.15585/mmwr.mm7002e1. ISSN 0149-2195. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/70/wr/mm7002e1.htm. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Εμβόλιο_COVID-19_των_Pfizer-BioNTech&oldid=10816310"