Επαρχία Σφακίων

Η Χώρα Σφακίων

Επαρχία Σφακίων.

Η Επαρχία Σφακίων ήταν επαρχία σε ορεινό τμήμα του νομού Χανίων στη νοτιοδυτική Κρήτη, η οποία αντιστοιχεί στην ομώνυμη ιστορική περιοχή. Νότια βρεχόταν από το Λιβυκό πέλαγος, βόρεια συνόρευε με την επαρχία Αποκορώνου, βορειοδυτικά την αντίστοιχη Κυδωνίας και δυτικά τη Σελίνου. Είχε έκταση 468 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 2.484 κατοίκους, δηλαδή ήταν –και είναι– εξαιρετικά αραιοκατοικημένη. Σε αυτή εκτείνονται τα Λευκά Όρη ή Χανιώτικες Μαδάρες με ανώτατο ύψος 2.453 μέτρα, όπως και αρκετοί ορεινοί όγκοι που την καθιστούν βραχώδη και δυσπρόσιτη. Στο Λιβυκό πέλαγος απολήγει το φαράγγι της Σαμαριάς, γνωστό για την άγρια ομορφιά του και τον κρητικό αίγαγρο (κρι κρι ή αγρίμι), είδος προστατευόμενο και πλέον ενδημικό μόνο στην περιοχή. Οι κάτοικοι ασχολούνται αποκλειστικά σχεδόν με την κτηνοτροφία και σε μικρή κλίμακα με τον τουρισμό. Η εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας μετέτρεψε την επαρχία στο δήμο Σφακίων, διοικητική οντότητα που παρέμεινε αμετάβλητη με το πρόγραμμα Καλλικράτης.

Τα Σφακιά έχουν τη δική τους θέση στην ιστορία της Ελλάδας, χάρις τους αγώνες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα παρέμειναν απρόσιτα από τους διάφορους κατακτητές του νησιού, καθώς το ελεύθερο φρόνημα των κατοίκων, το φιλοπόλεμό τους και η εδαφική διαμόρφωση καθιστούσαν απαγορευτική την υποδούλωση. Τόσο στην Εξέγερση του 1821, όσο και σε όλες τις τοπικές της Κρήτης αποτέλεσε ένα από τα κέντρα εκδήλωσης της επανάστασης, εξόρμησης και καταφυγίου των αγωνιστών.

[...]

Πείνα και φτώχεια κι ερημιά, κλάηματα, μοιρολόγια
ακούγασι εις τσι γιαλιές και βλέπασι στ’ αόρια.
...
Πού είν’ οι γι-άντρες τω Σφακιώ οι γι-άξιοι κι αντρειωμένοι,
σ’ ούλο τον κόσμο ξακουστοί, περίσσια τιμημένοι;
...
Άλλους έφα’ ο πόλεμος κι άλλοι ξενιτευτήκα
κι έρημα και παντέρημα και τα Σφακιά τ’ αφήκα.
Έρημ’ αφήκα τα Σφακιά, κλιτά και γρυνιασμένα
κι ούλα τ’ αόρια και γιαλιές κατατροχαλιασμένα.
Πού ’ναι η Χώρα τω Σφακιώ με τα πολλά καράβια,
με τσ’ εκατό τζη εκκλησιές, τα πλούσια τα σεράγια;
...
κι εκείνοι που ’πομείνασι σαν ξωτικοί γυρίζου
κι όρεξη δεν των κάνει μπλιο σαν πρώτας να καθίζου;

[...]

Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη (1787)
από τον πολεμιστή του και αγράμματο τυροκόμο, Μπάρμπα-Μπατζελιό (Παντελής) από το Μουρί Σφακίων