Ιχθυοτροφείο

Ιχθυοκαλλιέργειες σολωμού στη Σκωτία

Με το όνομα ιχθυοτροφείο, κοινώς διβάρι, ή βιβάρι, ή γιβάρι, φέρεται οποιαδήποτε εγκατάσταση στην οποία επιχειρείται ιχθυοκαλλιέργεια.

Γενικά

Στις εγκαταστάσεις αυτές καταβάλλεται συστηματική και μεθοδική προσπάθεια για τον εφοδιασμό και εκτροφή γόνου και στη συνέχεια διατήρηση ανάπτυξη και πολλαπλασιασμό συγκεκριμένων ειδών ψαριών, μεγάλης τροφικής και κατ΄ επέκταση οικονομικής αξίας. Συνηθέστερα είδη ψαριών ελληνικών ιχθυοτροφείων είναι τσιπούρες, λαβράκια, κέφαλοι, χέλια, πέστροφες, κυπρίνοι, γλώσσες κ.ά.

Στην Ελλάδα κατά κανόνα οι εγκαταστάσεις αυτές ανήκουν στο Δημόσιο που εκμισθώνονται (νοικιάζονται) σε ιδιώτες επιχειρηματίες, (πλειοδότες), μετά από δημοπρασίες.

Αλιεία

Αρχικά η εφαρμογή των ιχθυοτροφείων - διβάρια ξεκίνησε ως συνηθέστερη μέθοδος αλιείας ψαριών στα υφάλμυρα νερά των λιμνοθαλασσών που συνίσταται στη περίπτωση αυτή εγκλωβισμό των ψαριών σε ειδικούς περιορισμένους, περίφρακτους, (με καλαμωτές και πασσάλους), χώρους, (διβάρια), και στη συνέχεια την παγίδευσή τους σε επιμέρους χώρους "παγίδες - μάνδρες", λεγόμενοι "πήρες" ή "κουζλούκια", όπου και ακολουθεί ο ενσταυλισμός τους, για μεγάλο χρονικό διάστημα, και βέβαια η εύκολη αλιεία τους με απόχη ή με καμάκι. Όσο πλουσιότερες σε τροφές (πλαγκτόν και βαθύβια μικροπανίδα) είναι τα νερά και ο βυθός του χώρου, τόσο γρηγορότερα αναπτύσσονται σ΄ αυτά τα ψάρια.
Η κίνηση των ψαριών μετά την είσοδό τους από τη λεγόμενη "μπούκα" ρυθμίζεται ανάλογα από τα παλιρροιακό φαινόμενο και τις καιρικές συνθήκες. Ειδικότερα ΄κατά την πλημμυρίδα τα ψάρια προσπαθούν να φύγουν στο πέλαγος, αντίθετα στην αμπώτιδα όπου αποσύρονται τα νερά τα ψάρια μένουν στα βαθύτερα σημεία της λιμνοθάλασσας. Εκείνα δε που προσπαθούν να διαφύγουν στο ελεύθερο πέλαγος αναγκάζονται από τα υφιστάμενα διβάρια που είναι εγκατεστημένα να εισέρχονται όλο και σε στενότερους χώρους φθάνοντας στα κουζλούκια.

• Σημειώνεται ότι τα τα ιχθυοτροφεία που λειτουργούν μόνο με την αιχμαλωσία των ψαριών που έρχονται από τη λιμνοθάλασσα είναι τα καθεαυτού διβάρια, ενώ εκείνα που εγκλωβίζουν απ΄ ευθείας ψάρια που έρχονται από το πέλαγος, συνεπώς δεν είναι απαραίτητα να είναι σε λιμνοθάλασσες, λέγονται κοινώς "βατικά". Τέλος στη δημώδη διάλεκτο των Ελλήνων ψαράδων τα ιχθυοτροφεία που λειτουργούν και με τις δύο παραπάνω διακρίσεις, δηλαδή μικτά, ονομάζονται "αναποδογίβαρα", ή "αναποδογιβάρια".

Στην Ελλάδα η ιχθυοτροφία υφάλμυρων υδάτων ασκείται από πολλά χρόνια στις λιμνοθάλασσες του Μεσολογγίου, του Αιτωλικού, της Αγουλινίτσας, του Πόρτο-Λάγο, του Αμβρακικού, της Κεραμωτής (Καβάλας) κ.ά.

Εκμετάλλευση

Την εκμετάλλευση των ιχθυοτροφείων των λιμνοθαλασσών και γενικότερα των δημοσίων ιχθυοτρόφων υδάτων αναλαμβάνουν κατά περίπτωση:

1. Ιδιώτες επιχειρηματίες μισθωτές που νοικιάζουν το χώρο μετά από πλειοδοτική δημοπρασία που ενεργεί το Δημόσιο στην οποία μπορεί να λάβει μέρος κάθε ενδιαφερόμενος ιδιώτης, αλιευτικός συνεταιρισμός τους οποίους όμως να εγγυάται ελληνική τράπεζα(¹).
2. Αλιευτικοί συνεταιρισμοί που έχουν έδρα την περιοχή που υφίσταται το ιχθυοτροφείο, στους οποίους το Δημόσιο μπορεί να νοικιάσει χωρίς προηγούμενη δημοπρασία με απ΄ ευθείας σύμβαση χρονικής διάρκειας 5 χρόνια. και
3. Απ΄ ευθείας το Ελληνικό Δημόσιο, στη περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο η εκμετάλλευση με εκμίσθωση κρίνεται ασύμφορη, μετά όμως από σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου Αλιείας (Υπουργείο Γεωργίας).

Περιορισμοί

Σύμφωνα με την υφιστάμενη ελληνική αλιευτική νομοθεσία περί ιχθυοτροφείων προβλέπονται οι ακόλουθες γενικές απαγορεύσεις και περιορισμοί ανεξάρτητα άλλων ειδικών όρων που μπορεί να προβλέπονται στις σχετικές διακηρύξεις μίσθωσης εκάστου ιχθυοτροφείου:

1. Απαγορεύεται καθ΄ όλο το έτος πάσης φύσεως αλιευτική δραστηριότητα (μέσου και εργαλείου) στις θαλάσσιες προστατευτικές ζώνες, προ της εισόδου των ιχθυοτροφείων, και σε απόσταση 200 μέτρων απ΄ αυτή. Της απαγόρευσης αυτής δεν εξαιρείται ακόμη και ο μισθωτής(²).
2. Ειδικότερα απαγορεύεται η αλιεία με κυκλικά δίκτυα γρι-γρί (ημέρας ή νύκτας) σε απόσταση 1000 μέτρων από την είσοδο, στη περίοδο της εσοδείας. Πιθανόν η απόσταση αυτή να ορίζεται μεγαλύτερη κατά τόπο.
3. Απαγορεύεται η ερασιτεχνική αλιεία με πεζόβολο σε απόσταση μέχρι 200 μέτρα από την είσοδο.
4. Απαγορεύεται πάσης φύσεως ερασιτεχνική αλιεία εντός του ιχθυοτροφείου και με οποιοδήποτε μέσον.
5. Απαγορεύεται πάσης φύσεως αλιεία εντός του ιχθυοτροφείου από πρόσωπα που δεν έχουν το δικαίωμα εκμετάλλευσης και στερούνται σχετικής αδείας(³). Στη περίπτωση που το ιχθυοτροφείο το εκμεταλλεύεται το Ελληνικό Δημόσιο οι διώξεις και οι κυρώσεις επεκτείνονται αυτεπάγγελτα και κατά τον Ποινικό Κώδικα.
6. Απαγορεύεται επίσης και από τους μισθωτές ή με τη συγκατάθεση αυτών η αλιεία εντός του ιχθυοτροφείου με μέσα και μεθόδους που έχουν ορισθεί από τις κείμενες διατάξεις ως παράνομα ή καταστρεπτικά.

Σημειώνεται ότι η απασχόληση, με αμοιβή Ιχθυολόγου είναι υποχρεωτική σε μονάδες ιχθυοκαλλιεργειών (Π.Δ. 344/2000, ΦΕΚ 297/Α'), σε επιχειρήσεις παραγωγής ιχθυογενετικού υλικού, σε μονάδες μεταποίησης αλιευτικών προϊόντων, σε βιομηχανίες παρασκευής ιχθυοτροφών, σε ιχθυόσκαλες, καθώς επίσης και για τη σύνταξη μελετών επενδυτικών σχεδίων υδατοκαλλιεργειών, βάσει όσων προβλέπονται από το πιο πάνω Προεδρικό Διάταγμα «Άσκησης επαγγέλματος Γεωτεχνικού».

Οι απόφοιτοι του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών (ΤΩΘΒΕ) της Σχολής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, είναι κατοχυρωμένοι Ιχθυολόγοι με Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος Ιχθυολόγου, την οποία στην Ελλάδα χορηγεί το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ).

Σημειώσεις

• (¹) Η Τράπεζα εγγυάται την εκπλήρωση των όρων της σύμβασης εκμίσθωσης. Το μίσθωμα στη περίπτωση αυτή ορίζεται συνηθέστερα επί της αξίας του 25% της προβλεπόμενης ποσότητας των αλιευμάτων, που εισπράττεται από όργανα του Δημοσίου είτε σε χρήμα, είτε και σε είδος (για νοσοκομεία, στρατό κ.λπ.)
• (²) Σύμφωνα με τις συνηθέστερες ποινικές ρήτρες, τέτοιες παραβάσεις πιθανόν να επισύρουν και την έκπτωσή τους.
• (³) Άδειες που εκδίδουν αρμόδιες Αρχές ή το Δημόσιο αν το ίδιο διατηρεί το δικάιωμα της εκμετάλλευσης.

Δείτε επίσης

• Υδατοκαλλιέργεια
• Αλιεία
• Ιχθυολογία
• Ιχθυόσκαλα
• Θυννείο
• Ενυδρείο

Βιβλιογραφία

• Κωνσταντίνος Ι. Στεργίου & Αθανάσιος Χ. Τσίκληρας, (2015). Αλιευτική βιολογία και αλιεία. Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή εδώ Αρχειοθετήθηκε 2022-01-26 στο Wayback Machine. - Ημερομηνία προσπέλασης: 07 Απριλίου 2020. ISBN 978-960-603-235-6.
• Παπαναστασίου Π. Δημήτριος, (1976). ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ (Τόμος Ι). Εκδόσεις ΙΩΝ. ISBN 978-960-405-203-5.
• Παπαναστασίου Π. Δημήτριος, (1976). ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ (Τόμος ΙΙ). Εκδόσεις ΙΩΝ. ISBN 978-960-405-204-2.
• Παπουτσόγλου Σωφρόνιος Ε., (1997). Εισαγωγή στις Υδατοκαλλιέργειες. Εκδόσεις ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ. ISBN 978-960-351-121-2.
• Κασπίρης Παναγιώτης Φ., (2000). Τα ψάρια της Ελλάδος (Κλείδες προσδιορισμού). Μονογραφία.
• Χρίστος Ν. Νεοφύτου, Νικόλαος Χ. Νεοφύτου, (Γ' Έκδοση) (2017). Ιχθυολογία. Εκδόσεις University Studio Press. ISBN 978-960-122-345-2.

Πηγές

• "Σύγχρονο Ναυτιλιακό Λεξικό" (Interbooks), Αθήναι 1977
• Νέστορα Ανδριανού "Αλιευτικά Εργαλεία και Μέθοδοι Αλιείας" Πειραιάς 1987, σ.56-57
• "Αλιευτικός Κώδικας" (Ν.Δ. 420/1970 - ΦΕΚ 27Α/31-1-1970), και συναφείς περί αλιείας διατάξεις.