Κάρτζαλι
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Συντεταγμένες: 41°39′0″N 25°22′0″E / 41.65000°N 25.36667°E
| Κάρτζαλι | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
  Κάρτζαλι | |||
| Χώρα | Βουλγαρία | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος του Κάρτζαλι[1] | ||
| Έκταση | 30,759 km² | ||
| Υψόμετρο | 275 μέτρα | ||
| Πληθυσμός | 52.419 (15 Ιουνίου 2024)[2] | ||
| Ταχ. κωδ. | 6600 | ||
| Τηλ. κωδ. | 0361 | ||
| Ζώνη ώρας | UTC+02:00 (επίσημη ώρα) UTC+03:00 (θερινή ώρα) | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
Το Κάρτζαλι (βουλγαρικά: Кърджали) είναι πόλη της Βουλγαρίας, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, στα ανατολική πλευρά της οροσειράς της Ροδόπης. Η πόλη απέχει 260 χλμ από τη Σόφια, είναι χτισμένη σε υψόμετρο 275 μ. και έχει 63.164 κατοίκους (2005). Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το γνωστό ομώνυμο φράγμα.
Ονομα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πόλη πήρε το όνομά της από τον Οθωμανό κατακτητή Κιρτσά Αλή, από το Τουρκικό όνομα Κιρτσά και το Αραβικό Αλή, που προέρχεται από μια Αραβική ρίζα, που σημαίνει "ψηλός" ή "ανυψωμένος".
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Κάρτζαλι βρίσκεται στο χαμηλό ανατολικό τμήμα της Οροσειράς της Ροδόπης, και στις δύο όχθες του ποταμού Άρδα ανάμεσα στις Τεχνητές Λίμνες Κάρτζαλι στα δυτικά και Στούντεν Κλάντενετς στα ανατολικά. Η πόλη είναι 260 χλμ. νοτιοανατολικά της Σόφιας. Κατέχει κομβική θέση στη δίοδο από τη Θράκη στο Αιγαίο Πέλαγος, στην Ευρωπαϊκή οδό μεταφοράς 9, μέσω του ορεινού περάσματος Μακάζα.
Κλίμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Κάρτζαλι έχει Μεσογειακό κλίμα με θερμά καλοκαίρια σύμφωνα με την Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν. Είναι κατά το πλείστον ξερό όλο το χρόνο με πιο υγρό μήνα το Δεκέμβριο, με μόνο δέκα μέρες βροχόπτωσης. Η πόλη έχει ζεστά καλοκαίρια και κρύους χειμώνες.
| Κλιματικά δεδομένα Kάρτζαλι (2000–) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μάρ | Απρ | Μάι | Ιούν | Ιούλ | Αύγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
| Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) | 20.6 | 22.3 | 27.0 | 33.0 | 33.5 | 38.0 | 43.2 | 42.0 | 36.5 | 36.1 | 28.9 | 27.0 | 43,2 |
| Μέση Μέγιστη °C (°F) | 7.0 | 9.0 | 13.6 | 18.1 | 23.5 | 27.8 | 31.4 | 31.5 | 26.2 | 19.4 | 14.4 | 8.0 | 19,1 |
| Μέση Μηνιαία °C (°F) | 2.4 | 3.8 | 7.8 | 12.0 | 16.9 | 21.2 | 23.5 | 23.7 | 19.3 | 13.2 | 9.1 | 3.0 | 13,1 |
| Μέση Ελάχιστη °C (°F) | −2.2 | −1.2 | 2.1 | 6.1 | 10.2 | 14.0 | 16.2 | 16.1 | 12.3 | 8.0 | 3.8 | 0.3 | 7,2 |
| Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) | −17.8 | −19.5 | −18 | −8.2 | −1.6 | 1.0 | 4.2 | 5.6 | 2.1 | −5 | −9.5 | −19.5 | −19,5 |
| Υετός mm (ίντσες) | 44,6 | 53,9 | 44,3 | 60 | 59,4 | 55,7 | 53,2 | 36,7 | 24,7 | 44,9 | 67,4 | 75,8 | 620,6 |
| % υγρασίας | 81.7 | 77.5 | 74.2 | 71.6 | 69.2 | 67.1 | 59.3 | 57.3 | 65.1 | 75.8 | 78.8 | 83.7 | 71,8 |
| Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων | 11.9 | 10.9 | 10.1 | 9.0 | 9.4 | 6.0 | 4.1 | 2.2 | 5.0 | 9.2 | 7.7 | 13.0 | 98,5 |
| Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας | 81 | 107 | 155 | 178 | 236 | 271 | 307 | 298 | 221 | 153 | 103 | 66 | 2.176 |
| Πηγή: Climatebase.ru[3] | |||||||||||||
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η περιοχή, όπου βρίσκεται τώρα το Κάρτζαλι, έχει κατοικηθεί από τη Νεολιθική περίοδο. Πολλά τέχνεργα, που περιλαμβάνουν κεραμικά και πρωτόγονα εργαλεία, έχουν βρεθεί κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Τα περισσότερα εκτίθενται στο τοπικό αρχαιολογικό μουσείο.
Αργότερα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Θρακικές φυλές και ανέπτυξαν εξαιρετικά προηγμένο πολιτισμό. Ανήγειραν πολλά ιερά, αφιερωμένα στους θεούς του ήλιου και της Γης. Κοντά στο χωριό Νένκοβο (βορειοδυτικά του Κάρτζαλι) βρέθηκε ένα τεχνητό σπήλαιο το 2001. Εχει το σχήμα γυναικείας μήτρας. Ακριβώς το μεσημέρι, όταν ο ήλιος είναι στην ψηλότερη θέση του στον ουρανό, μία ακτίνα φωτός περνάει μέσα από μια σισμή του βράχου, σχηματίζοντας μια φαλλική σκιά στο σπήλαιο. Σύμφωνα με τις Θρακικές δοξασίες, αυτό είναι η σύλληψη του νέου θεού ήλιου. Το σπήλαιο αυτό θεωρείται σύνθετη αστρονομική εγκατάσταση (συγκρινόμενη με το Στόουνχεντζ στη Μεγάλη Βρετανία), καθώς η ακτίνα φωτός εισέρχεται στο σπήλαιο μια μόνο ημέρα του χρόνου.
Υπάρχουν πολλά κάστρα και ανάκτορα από πέτρα, που έχτισαν στην περιοχή οι Θράκες - Πέρπερεκ, Ούστρα, Βίσεγκραντ. Μεγαλοπρεπέστερο είναι το Περπέρικον, όπου κατοικούσε ένας Θράκας βασιλιάς. Το μέρος αυτό γίνεται όλο και δημοφιλέστερο, αφότου οι πρόσφατες αρχαιολογικές εργασίες απέφεραν πληθώρα τεχνουργημάτων.
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο το Κάρτζαλι ήταν το κέντρο της Χριστιανικής επισκοπής Αχρίδος. Κατά τη βασιλεία της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, το Κάρτζαλι ήταν γνωστό ως Ζέρκοβο, όνομα που χρησιμοποιείτο από τους Βουλγάρους μέχρι το 17ο αιώνα. Το Μοναστήρι του Ιωάννη του Προδρόμου χτίστηκε τον 6ο-8ο αιώνα και αποτελεί σήμερα μνημείο μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής.
Δύο άλλα μοναστήρια χτίστηκαν αυτή τη περίοδο, που διατηρήθηκαν μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Η περιοχή ήταν στρατηγικής σημασίας για τη Βουλγαρική Αυτοκρατορία κατά το Μεσαίωνα και ακόμη είναι ορατά απομεινάρια αρκετών Μεσαιωνικών φρουρίων διάσπαρτα στους γύρω λόφους.
Η πόλη αναπτύχθηκε κυρίως λόγω της θέσης της στους εμπορικούς δρόμους κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας. Εντούτοις παρέμεινε μικρή πόλη. Κατά το 18ο αιώνα Τούρκοι ληστές χρησιμοποιούσαν ως κρησφύγετο και κέντρο προμηθειών την απομακρυσμένη αυτή πόλη, που πήρε το όνομά της από τον αρχηγό τους Κίρτσα Αλί. Η γνωστότερη από αυτές τις ομάδες είχε αρχηγό τον Πασβάνογλου Οσμάν Πασά, που κυβερνούσε τα περισσότερα εδάφη της βορειοανατολικής Βουλγαρίας και το δέλτα του Δούναβη μέχρι το 1807.
Το Κάρτζαλι και η γύρω περιοχή αποτέλεσαν τμήμα της αυτόνομης επαρχίας της Ανατολικής Ρωμυλίας κατά τους όρους του Συνέδριου του Βερολίνου το 1878, αλλά μετά την επανένωση του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας και της Ανατολικής Ρωμυλίας το 1885, προσαρτήθηκε πάλι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ως δήμος του σαντζακίου της Κομοτηνής του βιλαετίου της Αδριανούπολης. Η Οθωμανική κυριαρχία τερματίστηκε με τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, όταν η πόλη και η γύρω περιοχή απελευθερώθηκαν από το Βούλγαρο Στρατηγό Βασίλ Ντέλοφ στις 21 Οκτωβρίου 1912, μετά την ομώνυμη μάχη.Η ημέρα αυτή εορτάζεται με συναυλίες και επετειακές εκδηλώσεις ως δημοτική γιορτή από το 1937. Το Κάρτζαλι ανακηρύχτηκε πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, όταν αυτή δημιουργήθηκε από το νοτιότερο τμήμα της επαρχίας Στάρα Ζαγόρα το 1949.
Δημογραφικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, το Κάρτζαλι έχει πληθυσμό 43.880, ενώ ο δήμος του Κάρτζαλι (που εκτός από την πόλη περιλαμβάνει επίσης 117 χωριά) έχει πληθυσμό 67.846.
Κατά την Οθωμανική κυριαρχία πριν το 1912 το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν Μουσουλμάνοι - Τούρκοι, Βούλγαροι Μουσουλμάνοι και Ρομά Μουσουλμάνοι. Μετά το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εγκαταστάθηκαν στο Κάρτζαλι Βούλγαροι Χριστιανοί πρόσφυγες από την Ανατολική και τη Δυτική Θράκη. Αρκετοί Τούρκοι μετακινήθηκαν αμέσως στη, μικρότερη πια, Οθωμανική αυτοκρατορία το 1913, σε ανταλλαγή της εγκατάστασης των Βουλγάρων στις περιοχές τους. Περαιτέρω μετανάστευση στην Τουρκία συνεχίστηκε μέχρι το 1989. Αυτή περιελάμβανε δύο μεταναστευτικά κύματα των δεκαετιών του 1930 και του 1950, ως αποτέλεσμα συνθηκών μεταξύ Βουλγαρίας και Τουρκίας, και ιδιαίτερα το 1989, μετά το κρατικό Πρόγραμμα Αναγέννησης, που προέβλεπε τον αναγκαστικό εκβουλγαρισμό των εθνολογικά Τούρκων.
Μετά το 1990 η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών στη Βουλγαρία (και ιδιαίτερα στην περιοχή) κατά την μετακομμουνιστική μετάβαση οδήγησε σε σημαντική μετανάστευση τόσο Βουλγάρων όσο και Τούρκων, με τους Βούλγαρους να μετακινούνται σε άλλα μέρη της χώρας και στο εξωτερικό και τους Τούρκους κυρίως στην Τουρκία.
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 η Επαρχία του Κάρτζαλι, είναι η Βουλγαρική επαρχία με το υψηλότερο ποσοστό εθνολογικά Τούρκων, αν και ο δήμος του Κάρτζαλι και η ίδια η πόλη έχουν χαμηλότερο ποσοστό Τούρκων από ότι η υπόλοιπη επαρχία. Σύμφωνα με το προαιρετικό ερώτημα για την εθνική ταυτότητα η πόλη έχει Βουλγαρική πλειοψηφία 61 %, ενώ οι Τούρκοι είναι 35 % και άλλοι και μη δηλώσαντες 4 %. Ο δήμος του Κάρτζαλι έχει Τουρκική πλειοψηφία 55,5 %, ενώ οι Βούλγαροι είναι 40,5 %. Η δημοτική αρχή είναι κυρίως στα χέρια του Τουρκικού Κινήματος Δικαιωμάτων και Ελευθεριών.
Το Δεκέμβριο του 1989 και τον Ιανουάριο του 1990 έγινε στο Κάρτζαλι σειρά διαδηλώσεων κατά της φιλελευθεροποίησης των αντιτουρκικών νόμων. Ιδιαίτερο αντικείμενο διαμάχης ήταν αν η Τουρκική γλώσσα θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία ως μάθημα επιλογής. Αντιδρώντας οι Τούρκοι μαθητές μποϋκόταραν τα σχολεία, μέχρι που καταργήθηκε η απαγόρευση χρήσης της μητρικής τους γλώσσας.
Οικονομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παλιότερα το Κάρτζαλι ήταν κέντρο επεξεργασίας καπνού, αλλά για οικονομικούς λόγους αρκετά από τα εργοστάσια της κομμουνιστικής περιόδου δεν λειτουργούν πια. Τα μεγάλα αποθέματα μεταλλευμάτων μολύβδου και ψευδαργύρου στην περιοχή καθιστούν την πόλη ελκυστική για μεταλλουργία και βιομηχανία κατασκευής μηχανημάτων. Το λιανικό εμπόριο και οι υπηρεσίες αποτελούν το μεγαλύτερο τομέα της τοπικής οικονομίας. Η αφθονία πολιτιστικών και φυσικών αξιοθέατων στην περιοχή της δίνουν τουριστικές προοπτικές.
Πολιτισμός και τουρισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ένα τζαμί και ο τάφος του ιδρυτή της νεότερης πόλης Κιρτσαλί βρίσκονται στην παλιά πόλη κοντά στην αγορά.
Η Θρακική πόλη Περπερικόν βρίσκεταο κοντά στην πόλη σε ένα βράχο πάνω από την κοιλάδα. Παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι είναι σκαμμένη στο βράχο.
Στη Συνοικία Βεσέλτσανε της πόλης βρίσκεται ένα μοναστήρι του 11ου αιώνα, που ανακαινίστηκε το 2000, οπότε χτίστηκε και νέο καμπαναριό.
Ο πύργος του ρολογιού είναι μοναδικός στη Βουλγαρία, γιατί κάθε μία ώρα ηχεί Βουλγαρικά επαναστατικά τραγούδια.
Το Ιστορικό Μουσείο του Κάρτζαλι έχει μια από τις πιο εκτεταμένες συλλογές στη Νότια Βουλγαρία. Περιλαμβάνει προϊστορικά εργαλεία και κεραμεικά από τις Θρακικές πόλεις Περπερικόν και Τατούλ, Χριστιανικές εικόνες και εθνογραφικά εκθέματα. Στεγάζεται στο παλιό κονάκ (το Τουρκικό δημαρχείο, χτισμένο γύρω στα 1870) με εξωτερική αρχιτεκτονική της περιόδου εκείνης.
Στο φράγμα υπάρχουν πολλά υπαίθρια εστιατόρια, που προσφέρουν ποικιλία ποτών και κοκτέιλ την καλοκαιρινή περίοδο. Είναι δημοφιλές μέρους για τους λάτρεις των υδάτινων σπορ και του ψαρέματος.
Η πόλη έχει δύο θέατρα - "Ντιμιτάρ Ντίμοφ" και "Καντρίε Λιατίφοβα" , ένα κουκλοθέατρο και ένα ιστορικό μουσείο-μεντρεσέ και μια πινακοθήκη.
5 χλμ. από το Κάρτζαλι, κοντά στο χωριό Ζίμζελεν, υπάρχει σειρά διαβρωμένων λευκών γεωλογικών σχηματισμών από ηφαιστειακό τόφφο, που αναφέρονται ως "Πυραμίδες του Κάρτζαλι". Σε κάθε σύνολο έχει δοθεί όνομα ανάλογα με το τι μοιάζει, όπως "τα Μανιτάρια" και "Πέτρινος Γάμος".
Η πεζοπορική διαδρομή Δρόμος των Σουλτάνων (από τη Βιέννη μέχρι την Κωνσταντινούπολη) περνάει από το φράγμα, το κέντρο της πόλης και πολλά χωριά.
Φράγματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πόλη βρίσκεται στις δύο όχθες του ποταμού Αρδα και συνορεύει δυτικά με το Φράγμα Κάρτζαλι και ανατολικά με το Φράγμα Στούντεν Κλάντενετς. Στο μέγιστό τους τα νερά του Φράγματος Στούντεν Κλάντενετς φτάνουν στα βάθρα της παλιάς γέφυρας Βεσέλτσανε. Το Φράγμα Κάρτζαλι βρίσκεται μόνο 2 χλμ. ανάντι αυτής της γέφυρας. Οι όχθες του ποταμού μέσα στην πόλη έχουν αναμορφωθεί με την πρόσφατα αποπερατωμένη Τεχνητή Λίμνη Υδάτινο Καθρέφτη, δημιουργώντας περιβάλλον για υδάτινα σπορ και δραστηριότητες αναψυχής.
Τη δεκαετία του 1970 η λίμνη του Φράγματος Κάρτζαλι εμπλουτίστηκε τεχνητά με γουλιανούς, από τους οποίους σήμερα μπορεί να βρεθούν να φτάνουν τα 100 κιλά. Τα επόμενα χρόνια εισήχθησαν επίσης στη λίμνη 45.000 κυπρίνοι. Πιο πρόσφατα εμπλουτίστηκε τεχνητά με πέρκα από το φράγμα Οβτσάριτσα.
Σημαντικοί γηγενείς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βάσια Πόποβα (γ. 1989), τραγουδίστρια, τραγουδοποιός
- Μεχμέτ Ταλαάτ πασάς (1872–1921), ένας από τους ηγέτες των Νεοτούρκων
- Ταχσίν Οζγκιούτς (1916–2005), Τούρκος αρχαιολόγος
- Παρασκέβα Σίμοβα (γ. 1920), Βουλγάρα καθηγήτρια φυσικής
- Αλή Οσμάν Σενμέζ (1926–2001), επιχειρηματίας και πρώην μέλος του Τουρκικού Κοινοβουλίου
- Γκεόργκι Γκεοργκίεφ (θαλασσοπόρος) (1930–1980), Ο πρώτος Βούλγαρος που έκανε το γύρο του Κόσμου με ιστιοφόρο "Carter-30" το 1976, ρεκόρ Γκίνες της εποχής, σε λιγότερο από 202 ημέρες ως μόνος θαλασσοπόρος.
- Μουμίν Γκέντσογκλου (1932–1993), επιχειρηματίας και πρώην μέλος του Τουρκικού Κοινοβουλίου, ιδρυτής και πρώην ηγέτης της Ενωσης των Τούρκων των Βαλκανίων
- Τάνια Γκόγκοβα (γ. 1950), Βουλγάρα βολεϋμπολίστρια
- Ιβο Παπάζοφ (γ. 1952), Βούλγαρος κλαρινίστας
- Νέσκο Νέσεφ (γ. 1954), Βούλγαρος ακορντεονίστας
- Ζντράβκο Ζελιάζκοφ (γ. 1953), Βούλγαρος ποπ τραγουδιστής
- Αγγελ Ναϊντένοφ (γ. 1958), εκπρόσωπος τύπου του Βουλγαρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος
- Ναΐμ Σουλεϊμάνογλου (γ. 1967), Παγκόσμιος και Ολυμπιακός πρωταθλητής με τη Βουλγαρία και την Τουρκία στην άρση βαρών
- Χούμπεν Ρ.T. (γ. 1970), Βούλγαρος ζωγράφος
- Εμίν Νουρί (γ. 1985), Τούρκος ποδοσφαιριστής
- Τανέρ Σατζίρ (γ. 1985), Τούρκος Παγκόσμιος και Ολυμπιακός πρωταθλητής στην άρση βαρών
- Εμβέρ Τουρκιλερί, Τούρκος προπονητής της άρσης βαρών
- Οσμά Νουρί Εφέντι, Οθωμανός καλλιγράφος και βιβλιοθηκάριος
Φωτογραφίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εθνικό Στατιστικό Ινστιτούτο (Βουλγαρία): «Националният регистър на населените места». (Βουλγαρικά) NRPP. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2024.
- ↑ grao
.bg /tna /t41nm-15-06-2024 _2 .txt. - ↑ «Climatological Normals for Kardzhali, Bulgaria». Climatebase. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2013.