Μετάβαση στο περιεχόμενο

Καζακική γλώσσα

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Καζακικά)
Καζακικά
қазақ тілі, қазақша, Qazaq tılı, قازاق ٴتىلى και қазақ тілі
ΤαξινόμησηΑλταϊκές(;)
Σύστημα γραφήςκυριλλικό αλφάβητο, αραβικό αλφάβητο, λατινική γραφή και Kazakh Braille
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσα Καζακστάν,
ISO 639-1kk
ISO 639-2kaz
ISO 639-3kaz

Η Καζακική γλώσσα (καζακικά: қазақ тілі, қазақша, qazaq tili, qazaqşa, قازاق ٴتىلى, قازاقشا) ανήκει στον κλάδο Κιπτσάκ των Τουρκικών γλωσσών. Συνδέεται στενά με τα Κιργιζικά, με τη γλώσσα Νογκάι, και ειδικά με τη γλώσσα Καρακαλπάκ. Είναι η επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας του Καζακστάν, καθώς και μια σημαντική μειονοτική γλώσσα στον Αυτόνομο Καζακικό Νομό Ιλί στο Σιντζιάνγκ της Κίνας, και στην Επαρχία Μπαγιάν-Ολγκίι στη Μογγολία. Επίσης, ομιλείται στο Αφγανιστάν, στο Ιράν, στην Τουρκία, στη Γερμανία και από πολλούς Καζάκους στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (έχοντας περίπου 500,000 ομιλητές στη Ρωσία, σύμφωνα με την απογραφή του 2002).

Όπως και πολλές άλλες Τουρκικές γλώσσες, τα Καζακικά είναι συγκολλητική γλώσσα.

Γεωγραφική κατανομή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Καζακική γλώσσα ομιλείται σε μία μεγάλη επικράτεια, από τα Τιεν Σαν μέχρι τη δυτική ακτή της Κασπίας Θάλασσας. Τα Καζακικά είναι η επίσημη κρατική γλώσσα του Καζακστάν, όπου ομιλείται από περίπου 10 εκατομμύρια άτομα (σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του World Factbook για τον πληθυσμό και το ποσοστό των ομιλητών της Καζακικής γλώσσας). Στην Κίνα, ομιλείται κυρίως στον Αυτόνομο Καζακικό Νομό Ιλί του Σιντζιάνγκ.

Σύστημα γραφής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σήμερα, στη Μογγολία και στο Καζακστάν τα καζακικά γράφονται με το κυριλλικό αλφάβητο, ενώ στην Κίνα χρησιμοποιείται ένα αλφάβητο βασισμένο στο Αραβικό, παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιείται για τη γραφή της Ουιγουρικής γλώσσας.

Το λατινικό αλφάβητο για την Καζακική γλώσσα, υιοθετημένο από το Προεδρικό Διάταγμα 569 (26 Οκτωβρίου 2017). Τροποποιήθηκε με το διάταγμα 637 (19 Φεβρουαρίου 2018).

Τα παλαιότερα γνωστά γραπτά αρχεία των γλωσσών που σχετίζονται στενά με τα καζακικά γράφονταν στο παλαιό τουρκικό αλφάβητο, αν και δεν πιστεύεται ότι καμία από αυτές τις ποικιλίες ήταν άμεσοι προκάτοχοι της Καζακικής. Το σύγχρονο Καζακστάν, για περίπου χίλια χρόνια, γραφόταν στο αραβικό αλφάβητο μέχρι το 1929, όταν οι σοβιετικές αρχές εισήγαγαν αλφάβητο με βάση το λατινικό και στη συνέχεια με βάση το κυριλλικό το 1940.[1] Παρουσιάζοντας ένα στρατηγικό σχέδιο τον Απρίλιο του 2017, ο πρόεδρος του Καζακστάν Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ χαρακτήρισε τον εικοστό αιώνα ως μια περίοδο κατά την οποία η "καζακική γλώσσα και ο πολιτισμός είχαν καταστραφεί".[1] Ο Ναζαρμπάγιεφ ζήτησε από τις αρχές του Καζακστάν να δημιουργήσουν ένα καζακικό λατινικό αλφάβητο μέχρι τα τέλη του 2017, οπότε τα γραπτά καζακικά θα μπορούσαν να επιστρέψουν στο λατινικό αλφάβητο από το 2018.[2][3] Το 2017, τα καζακικά γράφονταν στο κυριλλικό αλφάβητο στο Καζακστάν και τη Μογγολία, ενώ πάνω από ένα εκατομμύριο ομιλητές καζακικών στην Κίνα χρησιμοποιούν ένα αλφάβητο που προέρχεται από την Αραβική γλώσσα παρόμοιο με εκείνο που χρησιμοποιείται για τη γραφή των Ουιγουρικών. Στις 26 Οκτωβρίου 2017 ο Ναζαραμπέγιεφ εξέδωσε το Προεδρικό Διάταγμα 569 για την αλλαγή σε οριστική λατινική παραλλαγή του καζακικού αλφαβήτου και διέταξε την ολοκλήρωση της μετάβασης της κυβέρνησης σε αυτό το αλφάβητο έως το 2025,[4][5] μια απόφαση που δόθηκε για να δώσει έμφαση στον καζακικό πολιτισμό μετά την εποχή της σοβιετικής κυριαρχίας[6] και να διευκολύνει τη χρήση ψηφιακών συσκευών.[7] Αλλά η απόφαση να χρησιμοποιηθεί μια νέα ορθογραφία που χρησιμοποιεί αποστρόφους, οι οποίες κάνουν τη χρήση πολλών δημοφιλών εργαλείων για την αναζήτηση και τη σύνταξη κειμένου δύσκολη, δημιούργησε σάλο.[8] Το αλφάβητο αναθεωρήθηκε το επόμενο έτος από το Προεδρικό Διάταγμα 637 στις 19 Φεβρουαρίου 2018. Με βάση το διάταγμα, η χρήση των αποστρόφων σταμάτησε και αντικαταστάθηκε με τη χρήση οξείας και διγράφων.[9][10]

Τον Οκτώβριο του 2006, ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, ο πρόεδρος του Καζακστάν, έφερε στη συζήτηση το θέμα της αλλαγής του αλφαβήτου, από το Κυριλλικό στο Λατινικό.[11][12] Μια Καζακική κυβερνητική μελέτη, η οποία ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2007, έλεγε ότι το Καζακστάν θα μπορούσε να υιοθετήσει ένα Λατινικό αλφάβητο, σε μια περίοδο 10-12 χρόνων.[13] Η αλλαγή σταμάτησε προσωρινά στις 13 Δεκεμβρίου 2007, καθώς ο Πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ δήλωσε: ''Για 70 χρόνια οι Καζάκοι διάβαζαν και έγραφαν στο Κυριλλικό αλφάβητο. Πάνω από 100 εθνότητες ζουν στο κράτος μας. Γι' αυτό χρειαζόμαστε σταθερότητα και ειρήνη. Δεν πρέπει να ανησυχούμε με το θέμα της αλλαγής του αλφαβήτου''.[14] Ωστόσο, στις 30 Ιανουαρίου 2015, ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο Αρυστανμπέκ Μουχαμεντιούλι, δήλωσε ότι ένα σχέδιο μετατροπής είναι σε εξέλιξη, με ειδικούς να δουλεύουν πάνω στην ορθογραφία, προκειμένουν να συμπεριληφθούν οι φωνολογικές πτυχές της γλώσσας.[15] Στις 12 Απριλίου 2017, ο πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ ζήτησε να μεταγράψουν το Καζακικό αλφάβητο στο Λατινικό μέχρι το τέλος του έτους, σηματοδοτώντας το τέλος του Κυριλλικού αλφάβητου ως επίσημο αλφάβητο της Καζακικής γλώσσας.[16][17]

Σύγκριση των αλφαβήτων (1ο Άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κυριλλικό αλφάβητο Αραβικό αλφάβητο Λατινικό αλφάβητο
Барлық адамдар тумасынан азат және қадір-қасиеті мен құқықтары тең болып дүниеге келеді. Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген, сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс. بارلىق ادامدار تۋمىسىنان ازات جانە قادىر-قاسيەتى مەن كۇقىقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. ادامدارعا اقىل-پاراسات، ار-وجدان بەرىلگەن، سوندىقتان ولار ٴبىر-بىرىمەن تۋىستىق، باۋىرمالدىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى ٴتيىس. Barlıq adamdar tuwmasınan azat jäne qadir-qasïeti men quqıqtarı teñ bolıp dünïege keledi. Adamdarğa aqıl-parasat, ar-ojdan berilgen, sondıqtan olar bir-birimen tuwıstıq, bauwırmaldıq qarım-qatınas jasauwları tïis.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Назарбаев, Нұрсұлтан (April 26, 2017). «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» (στα Kazakh). Egemen Qazaqstan. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις June 28, 2017. https://web.archive.org/web/20170628091133/https://egemen.kz/article/nursultan-nazarbaev-bolashaqqa-baghdar-rukhani-zhanhghyru. Ανακτήθηκε στις October 30, 2017. 
  2. ↑ «Kazakh President Orders Shift Away From Cyrillic Alphabet». Radio Free Europe/Radio Liberty. April 12, 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις July 6, 2017. https://web.archive.org/web/20170706223651/https://www.rferl.org/a/kazakh-president-orders-shift-from-cyrillic/28425590.html. Ανακτήθηκε στις October 30, 2017. 
  3. ↑ «From Я to R: How To Change A Country's Alphabet -- And How Not To». Radio Free Europe/Radio Liberty. May 16, 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις May 23, 2017. https://web.archive.org/web/20170523220838/https://www.rferl.org/a/how-to-change-a-countrys-alphabet/28491505.html. Ανακτήθηκε στις May 18, 2017. 
  4. ↑ «О переводе алфавита казахского языка с кириллицы на латинскую графику» [On the change of the alphabet of the Kazakh language from the Cyrillic to the Latin script] (στα Ρωσικά). President of the Republic of Kazakhstan. 26 Οκτωβρίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2017. 
  5. ↑ Illmer, Andreas; Daniyarov, Elbek; Rakhimov, Azim (October 31, 2017). «Kazakhstan to Qazaqstan: Why would a country switch its alphabet?». BBC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις October 31, 2017. https://web.archive.org/web/20171031100824/http://www.bbc.com/news/world-asia-41800186. Ανακτήθηκε στις October 31, 2017. 
  6. ↑ «Nazarbayev Signs Decree On Kazakh Language Switch To Latin-Based Alphabet». Radio Free Europe/Radio Liberty. October 27, 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις October 27, 2017. https://web.archive.org/web/20171027151302/https://www.rferl.org/a/nazarbaev-signs-language-decree-latin-cyrillic/28819174.html. Ανακτήθηκε στις October 30, 2017. 
  7. ↑ «Alphabet soup as Kazakh leader orders switch from Cyrillic to Latin letters». The Guardian. 26 October 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις October 28, 2017. https://web.archive.org/web/20171028001847/https://www.theguardian.com/world/2017/oct/26/kazakhstan-switch-official-alphabet-cyrillic-latin. Ανακτήθηκε στις 30 October 2017. 
  8. ↑ Higgins, Andrew (2018). «Kazakhstan Cheers New Alphabet, Except for All Those Apostrophes» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2018/01/15/world/asia/kazakhstan-alphabet-nursultan-nazarbayev.html. Ανακτήθηκε στις 2018-01-16. 
  9. ↑ «Kazakhstan adopts new version of Latin-based Kazakh alphabet». The Astana Times. 26 Φεβρουαρίου 2018. 
  10. ↑ Decree No. 637 of February 19, 2018
  11. ↑ Kazakhstan switching to Latin alphabet
  12. ↑ Kazakh President Revives Idea of Switching to Latin Script
  13. ↑ «Kazakhstan: Moving Forward With Plan to Replace Cyrillic With Latin Alphabet». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2017. 
  14. ↑ «Kazakhstan should be in no hurry in Kazakh alphabet transformation to Latin: Nazarbayev, Kazinform, December 13, 2007». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2017. 
  15. ↑ «Kazakh language to be converted to Latin alphabet – MCS RK». Kazinform. 30 January 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-02-19. https://web.archive.org/web/20170219113151/http://www.inform.kz/eng/article/2741711. Ανακτήθηκε στις 17 September 2015. 
  16. ↑ «Kazakh President Orders Shift Away From Cyrillic Alphabet». RadioFreeEurope/RadioLiberty. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2017. 
  17. ↑ From Я to R: How To Change A Country's Alphabet -- And How Not To Radio Free Europe/Radio Liberty (www.rferl.org). May 16, 2017. Retrieved on 2017-05-18.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Wikipedia
Wikipedia
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καζακική_γλώσσα&oldid=10296415"