Βάσος Μαυροβουνιώτης

Βάσος Μαυροβουνιώτης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα γεννήσεως	Васо Брајовић
Γέννηση	1790 Μπιελοπαβλίτσι
Θάνατος	9  Ιουνίου 1847 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	στρατιωτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Ελένη Βάσσου
Τέκνα	Τιμολέων Βάσσος Αλέξανδρος Βάσος
Αδέλφια	Ράντος Μαυροβουνιώτης
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	στρατηγός
Πόλεμοι/μάχες	Ελληνική Επανάσταση του 1821
Σχετικά πολυμέσα

Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης (στα σέρβικα λεγόταν Βάσο Μπράγιοβιτς-Васо Брајовић) ήταν Μαυροβουνιακής καταγωγής στρατηγός του 19ου αιώνα.

Βιογραφία

Καταγωγή

Γεννήθηκε το 1797, στην πεδιάδα Бјелопавлићи (Πετροπαύλιτς) στο κεντρικό Μαυροβούνιο. Είχε σλαβική καταγωγή. Οι πληροφορίες οι σχετικές με την αρχική περίοδο της ζωής του δεν είναι πλούσιες. Σε ηλικία 20 ετών το 1817 εγκατέλειψε τη γενέτειρά του μαζί με τα αδέλφια του Ράντο, Σπύρο, Λάζαρο και Θεόδωρο λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στην περιοχή: λιμός και εξ αυτού ανέχεια και συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ των φατριών λόγω της αδυναμίας του βλαδίκα Πέταρ Α΄ Πέτροβιτς -Νιέγκος να επιβάλει την τάξη. Θα μεταβεί αρχικά στη Σμύρνη, στην επαρχία του Αϊδινίου μέχρι το 1820 εργαζόμενος ως βοσκός, επιστάτης στην υπηρεσία των Καραοσμάνογλου.

Ληστής-τυχοδιώκτης-τρόφιμος των φυλακών-μισθοφόρος του Οθωμανικού στρατού

Είναι πολύ πιθανό να ανέπτυξε ληστρική δράση εκεί, αν σκεφτούμε ότι αργότερα που πήγε στην Αθήνα, είχε μηνυθεί από μουσουλμάνο της Σμύρνης για κλοπές που διέπραξε σε βάρος του. Τελικά φυλακίσθηκε, αλλά μόνο για μικρό χρονικό διάστημα επειδή αποφυλακίσθηκε επιλέγοντας να ενταχθεί ως μπαϊρακτάρης στο σώμα του Πεχλιβάν Πασά. Δεν υπάρχει η παραμικρή απόδειξη ή έστω ένδειξη για ένταξή του στη Φιλική Εταιρεία. Η δράση του επίσης στο σώμα του Πεχλιβάν Πασά μας είναι άγνωστη.

Η δράση του στην επανάσταση

Το καλοκαίρι του 1821 τον βρίσκουμε να είναι επικεφαλής ένοπλης ομάδας συγκροτημένης από συγγενείς του, άλλους Μαυροβούνιους και Σέρβους. Ο επίσκοπος Ταλαντίου Νεόφυτος Μεταξάς του ανέθεσε τη διοίκηση των όπλων της επαρχίας Καρυστίας - επιλογή που υπαγορεύθηκε και από τα στρατιωτικά προσόντα του Μαυροβουνιώτη αλλά και από την αποφυγή εκλογής μιας άλλης ισχυρής προσωπικότητας, η οποίας θα υπονόμευε την πρωτοκαθεδρία του ίδιου του επισκόπου Ταλαντίου αλλά και του Αρείου Πάγου, ανώτατου πολιτικού οργάνου της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, μέλος του οποίου ήταν ο Ταλαντίου. Η Εύβοια υπήρξε το πρώτο πεδίο δράσης του Μαυροβουνιώτη και συμμετείχε σε δέκα μάχες: το 1821 α) στα Στύρα κατά του Ομέρ Μπέη της Καρύστου και του Γιουσούφ πασά, όπου τραυματίστηκε, β) στις Πετριές κατά του Ομέρ μπέη, γ) στο Κάδι κατά του Ομέρ μπέη. Το 1822 δ) στα Στύρα κατά του Ομέρ μπέη της Καρύστου, ε) στα Πολιτικά κατά του Αλή Πασά Τζαρκατζή, ζ) στα Βλαχώρια εναντίον του Ομέρ μπέη, η) στη Βάθεια κατά του Σαντή Ντίπα Αγά. Το 1823 θ) στον πύργο του Καστροβαλά της Κύμης εναντίον του Ομέρ μπέη και του Γενιτσάραγα και ι) στην Κύμη εναντίον του Ομέρ μπέη. Πριν εγκαταλείψει την Εύβοια ο Μαυροβουνιώτης παρά τις αποτυχίες του σε στρατιωτικό πεδίο πέτυχε να διευρύνει την πολεμική του πείρα, να συγκεντρώσει χρήματα και τιμαλφή είτε με πλιάτσικο σε βάρος χωρικών είτε με ιδιοποίηση της δεκάτης. Καθιερώθηκε έτσι ανεξάρτητος καπετάνιος. Επίσης λίγο πριν το 1823 είχε λάβει τους βαθμούς του πεντακοσιάρχου. Ο Μαυροβουνιώτης με το σώμα του συμμετείχε σε επιτυχημένη πειρατική επιδρομή κατά της Θάσου που τους απέδωσε λάφυρα. Ο Μαυροβουνιώτης αναγνωρίστηκε από την Προσωρινή Διοίκηση και τον Πρόεδρο του Βουλευτικού Σωτήριο Χαραλάμπη ως χιλίαρχος των σωμάτων της Αττικής ενώ αργότερα (1824) εντέλλεται να μετακινηθεί στην Ύδρα με σκοπό την άμυνα του νησιού, κάτι που του αναγνωρίστηκε από τον Υδραίο πρόεδρο του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη, ο οποίος τον προβίβασε στον βαθμό της στρατηγίας.

Στον εμφύλιο

Καλείται στη συνέχεια να παρουσιαστεί στην έδρα της κυβέρνησης στο Ναύπλιο με σκοπό τη συμμετοχή του στην καταστολή της ανταρσίας των Πελοποννησίων προκρίτων και της στρατιωτικής φατρίας του Κολοκοτρώνη. Η συμμετοχή στην καταστολή υπαγορευόταν από την προσδοκία οικονομικών αμοιβών και υψηλών θέσεων. Έτσι ο Μαυροβουνιώτης «υπήρξε ένας από τους σιδηρούς βραχίονες του Εκτελεστικού Σώματος, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην τελική επικράτηση των κυβερνητικών».

Η πολιτική του φατρία

Μετά το πέρας του Εμφυλίου συγκρότησε με τον αδελφοποιτό (βλάμη / μπράτιμό) του καπετάνιο της Εύβοιας Νικόλαο Κριεζιώτη, τον Θεσσαλό πολιτικό Δρόσο Μανσόλα και τον ηπειρώτικης καταγωγής πρόκριτο των Θηβών Αδάμ Δούκα πολιτική φατρία στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα που συνεργάσθηκε με το Γαλλικό Κόμμα και τον Ιωάννη Κωλέττη.

Στρατιωτική δράση

Συγκρούσθηκε με τις αιγυπτιακές δυνάμεις του Ιμπραήμ πασά στην Πελοπόννησο, το 1825 (Σχοινόλακας Μεσσηνίας, κοντά στο Νεόκαστρο και στη συνέχεια στο Κρεμμύδι Μεσσηνίας) και κατά του ρούμελι βαλεσί Κιουταχή πασά, κατά του Κεχαγιάμπεη στην Άμφισσα (Σάλωνα) και στις Θερμοπύλες κατά του Κεχαγίαμπεη. Τέλος συμμετείχε στη μάχη στη Ρούσσα (ανατολική Ελλάδα) κατά αποσπάσματος Κεχαγιάμπεη. Επίσης το 1826 συμμετείχε σε μια ακόμα καταδρομική -πειρατική επιχείρηση, αυτή τη φορά μεγαλύτερης εμβέλειας στον Λίβανο. Μετά την επιστροφή τους από τον Λίβανο, στάθμευσε στη Σύρο αλλά στάλθηκε σε νέα αποστολή, τη διάσωση των εγκλωβισμένων άμαχων στην παραλία Λυκόρεμμα στη νότια Εύβοια από τα στρατεύματα του Ομέρ πασά. Τον Ιούλιο του 1826 τέθηκε υπό τις διαταγές του Γεώργιου Καραΐσκάκη που του ανέθεσε την άμυνα της περιοχής: στο διάστημα αυτό συμμετείχε σε μάχες στην Αττική: τρεις στα Λιόσια κατά του Σιλιχτάρη, δύο στην Ελευσίνα εναντίον του Κιουταχή πασά και δύο στα Χαϊδάρι κατά του Κιουταχή πασά. Ξανσυγκρούσθηκε με τον Κιουταχή τον Ιανουάριο του 1827 μετά από πίεση που δέχθηκε από τον συνταγματάρχη Κωνστανίνο-Διονύσιο Βούρβαχη, αν και διαφώνησε με τον τελευταίο επικαλούμενος τις διαταγές που είχε λάβει από τον Καραϊσκάκη αλλά θεωρώντας ακατάλληλο το πεδίο μάχης. Οι μάχες που έδωσε συγκεκριμένα ήταν : στο Καματερό, στη Λίατανη Θηβών και στο Κερατσίνι με τον Κιουταχή πασά. Στο Τρίκερι τρεις μάχες κατά του στρατεύματος του Νούρκα Σέρβανη και Νταΐραγα Κόνιτσα και στη Λάκκα Ζαγοράς εναντίον αποσπάσματος του Κιουταχή.

Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης. Πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα.

Επί Καποδίστρια

Οι διάφοροι εχθροί που στο μεταξύ είχε δημιουργήσει έστειλαν αναφορές στον Καποδίστρια που τον ενοχοποιούσαν για λαφυραγωγία σε βάρος των χωρικών της Αττικής, ηθική αυτουργία στη διάπραξη κτηνοβασίας που έλαβε χώρα δημοσίως σε στρατόπεδο της Ελευσίνας. Οι κατηγορίες αυτές εξώθησαν τον Καποδίστρια να παραπέμψει τον Μαυροβουνιώτη σε στρατοδικείο, που τον απάλλαξε και τελικά μετά από εισηγήσεις φίλων του Μαυροβουνιώτη ο Καποδίστριας τον έκανε χιλίαρχο της Στ΄ χιλιαρχίας. Ως χιλίαρχος ο Βάσος συμμετείχε δραστήρια στην εκστρατεία για την ανακατάληψη της Στερεάς Ελλάδας, και ειδικά σε οκτώ μάχες συμβάλλοντας σημαντικά στην απελευθέρωση της περιοχής.Πιο αναλυτικά, στο Στεβενίκο Λειβαδιάς κατά του Ομέρ πασά Καρύστου, στην πόλη της Λειβαδιάς εναντίον του ίδιου αντιπάλου, στην πολιορκία της ακρόπολης των Σαλώνων κατά του Μεχμέτ Διβόλη, στο Μαρτίνο Λιβαδειάς κατά Μαγιούτ πασά,στο Λιθάδο Εύβοιας κατά Ομέρ πασά, στον Άγιο Ιωάννη, δύο συμπλοκές, (Χασιά Αττικής) κατά σώματος Σιλιχτάρη. Όταν το 1829 οι Χιλιαρχίες διαλύθηκαν και αντικαταστάθηκαν από Ελαφρά Τάγματα, αρνήθηκε να διοικήσει τάγμα και εντάχθηκε σε Ταξιαρχικό Σώμα ως χιλίαρχος. Αρχικά φίλα προσκείμενος προς το Καποδιστριακό καθεστώς, όταν απομακρύνθηκε από το στράτευμα το 1829 τήρησε ίσες αποστάσεις από τον Κυβερνήτη και την αντιπολίτευση. Ο Χρήστος Λούκος θεωρεί πως ο Μαυροβουνιώτης είχε δείξει διάθεση σύμπραξης με την αντιπολίτευση λόγω του αποκλεισμού του από τον νέο στρατιωτικό οργανισμό των ταγμάτων. Μάλιστα συναντήθηκε με εκπρόσωπο της Ύδρας και του εξήγησε υπό ποιες συνθήκες θα μπορούσε να επιτύχει το αντικυβερνητικό σχήμα. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, εντάχθηκε στους Συνταγματικούς και αντιπολιτεύθηκε τον Αυγουστίνο Καποδίστρια. Συστρατεύθηκε με τον μπράτιμό του Νικόλαο Κριεζιώτη και συνεισέφερε τα μέγιστα στη νίκη των Συνταγματικών κατά του Αυγουστίνου.

Στην Οθωνική περίοδο

Ο Μαυροβουνιώτης ήταν από τους λίγους ατάκτους αξιωματικούς της προηγούμενης περιόδου οι οποίοι εντάχθηκαν στον νέο Οθωνικό στρατό. To 1833 επανεντάσσεται στον στρατό ως μέλος της Εξεταστικής Επιτροπής Εκδουλεύσεων και Διαγωγής των Ατάκτων για την επαναστατική περίοδο. Έτσι από αυτήν τη θέση ενέταξε αρκετούς δικούς του ανθρώπους στο στράτευμα. Το 1834 διορίστηκε Συνταγματάρχης -Νομοεπιθεωρητής Αττικής και Βοιωτίας και το 1836 διοικητής του Σώματος Οροφυλακής Φθιώτιδας. Το 1843 προήχθη σε υποστράτηγο και ανέλαβε διοικητής Οροφυλακής Λοκρίδας ενώ το 1846 διορίστηκε βασιλικός υπασπιστής του Όθωνα. Σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα διαδραμάτισε ο Μαυροβουνιώτης καθώς συνεργάστηκε με το Γαλλικό κόμμα. Τέλος σημαντική οικονομική άνεση έχει αποκτήσει είτε ως ιδιοκτήτης εκτεταμένων γαιών σε Αττική, Φωκίδα και Εύβοια, είτε ως ενοικιαστής προσόδων.

Στο κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου

Στην επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου δεν έλαβε μέρος στη συνωμοσία. Παρά τις δεκάδες επιστολές που είχε λάβει από τους κινηματίες που προσπαθούσαν να τον καθησυχάσουν σχετικά με τις πραγματικές τους προθέσεις, ο Μαυροβουνιώτης απειλούσε να καταπνίξει την εξέγερση, αλλά συγκρατήθηκε από τον Όθωνα, ενώ έλαβε τη διαβεβαίωση από πως η νέα κατάσταση δεν θα απειλούσε τη στρατιωτική του θέση και την επιρροή του στην Ανατολική Στερεά.

Οικογενειακή κατάσταση

Ο Μαυροβουνιώτης όταν μετέβαινε στον Λίβανο στάθμευσε για λίγο στην Κέα,όπου γνώρισε την Ελέγκω, κόρη έμπορου Γιώργου Ιωαννίτη, και την ερωτεύθηκε, ενώ αυτή ήταν δεκαέξι ετών και έγκυος. Την απήγαγε με τη θέλησή της, την εγκατέστησε στον πύργο του φίλου του Γιαννούλη Δημητρίου, αρχηγού των αλβανοφώνων της Άνδρου, στον Αμμόλοχο και την παντρεύτηκε μετά την επιστροφή του από τον Λίβανο στο μοναστήρι της Ζωοδόχου πηγής στο Γαύριο της Άνδρου. Μετά τον γάμο τους ζουν σε συνθήκες πολεμικές και η σύζυγός του εκτελεί χρέη νοσοκόμας στα πεδία της μάχης. Όμως τελικά λόγω των διαφορετικών προσωπικοτήτων τους-εκείνη εγγράμματη και με φιλελεύθερες κοινωνικοπολιτικές αντιλήψεις και ισχυρή προσωπικότητα-ήλθαν σε ρήξη το 1839. Καθώς μάλιστα τον περισσότερο χρόνο ο Βάσος Μαυροβουνιώτης ζούσε μακριά από τη γυναίκα του στην έδρα της Οροφυλακής, στη Στυλίδα, εκείνη συνήψε σχέση με άλλον άντρα. Από την αλληλογραφία που αντήλλαξε το ζευγάρι φαίνεται πως για τον Βάσο ήταν μια τραυματική εμπειρία. Από τον γάμο τους είχαν αποκτήσει τέσσερις γιους, τον Αλέξανδρο (1831), τον Κωνσταντίνο (1832), τον Γεώργιο (1833) και τον Τιμολέοντα (1836) (ο πρώτος κι ο τέταρτος έγιναν στρατιωτικοί). Επίσης μια κόρη τη Ροδόεσσα (1826). Το 1842 ο Βάσος ξαναπαντρεύεται, την Μπίλιω Οικονόμου, κόρη Υδραίου εμπόρου, από την οποία απέκτησε μια κόρη ονόματι Πέτρα. Η Ελέγκω πέθανε το 1891.

Ο θάνατος

Πέθανε ξαφνικά από πνευμονία σε ηλικία πενήντα ετών, στις 9 Ιουνίου του 1847 κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας. Ο Μαυροβουνιώτης, «[...] χωρίς να ανήκει στα στα παλαιά μεγάλα αρματολικά τζάκια, κατόρθωσε στηριγμένος μόνο στα προσόντα του, να ανέβει στις υψηλές βαθμίδες της στρατιωτικής ιεραρχίας και να παίξει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία της μετεπαναστατικής Ελλάδας»

Πηγές

• Μεγάλη Στρατιωτικὴ καὶ Ναυτικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία (6 τόμοι). Ἀθήναι: Ἔκδοσις Μεγάλης Στρατιωτικῆς καὶ Ναυτικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας. 1927–1930. OCLC 31255024. 
• Στέφανος Παπαγεωργίου, Ιωάννα Πεπελάση Μίνογλου, Τιμές και αγαθά στην Αθήνα, (1834). Κοινωνική συμπεριφορά και οικονομικός ορθολογισμός της οικογένειας Βάσου Μαυροβουνιώτη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1988
• Στέφανος Παπαγεωργίου, «Προσαρμογή και ανέλιξη στην οθωνική κοινωνία της Αθήνας του 1834, Η περίπτωση της οικογένειας Βάσου Μπρόγιοβιτζ-Μαυροβουνιώτη», στο:Θέματα Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας,εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 2000, σελ.133-154
• Στέφανος Παπαγεωργίου, «Βάσος Μαυροβουνιώτης. Ένας σλάβος οπλαρχηγός στο κατώφλι της νεωτερικότητας : Από την υπηρεσία της Υψηλής Πύλης στην υπηρεσία της Ελληνικής Επανάστασης και του Βασιλείου της Ελλάδας», στο: Η Ελλάδα της νεωτερικότητας. Κοινωνικές κρίσεις και ιδεολογικά διλήμματα (19ος-20ος αιώνας)-Κείμενα για τη Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, εκδ. ΠΜΣ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας -Πάντειο Πανεπιστήμιο, Παπαζήσης, Αθήνα, 2014, σελ.27-52
• Χρήστος Λούκος, Η αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια 1828-1831, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1988
• Ιωάννης Παπαδριανός, «Μαυροβούνιοι εθελοντές στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων στα 1821», Βαλκανικά σύμμεικτα, τομ.11(1999-2000), σελ.165-171