Πατμιάδα Εκκλησιαστική Σχολή
 Το επίσημο έμβλημα της Πατμιάδας Εκκλησιαστικής Σχολής | |
| Τύπος | Δημόσιο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα |
|---|---|
| Ίδρυση | 1713 |
| Ιδρυτής | Άγιος Μακάριος Καλογεράς |
| Θρησκευτική εξάρτηση | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Διευθυντής | Ιωάννης Ζαρκαδούλας |
| Τοποθεσία | Χώρα Πάτμου |
| Γλώσσα | Ελληνική |
| Ιστότοπος | http://lyk-ekkl-patmou.dod.sch.gr |
Η Πατμιάδα Εκκλησιαστική Σχολή είναι το αρχαιότερο σε λειτουργία και ιστορικότερο σχολείο της Ελλάδας, με έτος ιδρύσεως το 1713.[1][2][3] Από αυτήν, έχουν αποφοιτήσει πλείστοι Διδάσκαλοι του Γένους, Λόγιοι, Φιλικοί, Μητροπολίτες, Πατριάρχες και Άγιοι της Ορθοδοξίας.[4]
Ιστορικά Στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρώτη Περίοδος (1713-1906)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]1713-1729: «Ένδον της Αποκαλύψεως Φροντιστήριον»
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ιεροδιάκονος Μακάριος Καλογεράς με την επιστροφή του από την Κωνσταντινούπολη στη γενέτειρά του Πάτμο το 1713, ύστερα από μακροχρόνιες σπουδές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, ίδρυσε την Πατμιάδα Εκκλησιαστική Σχολή.[5] Αρχικά, αυτή στεγάστηκε και λειτούργησε στο κτιριακό συγκρότημα του Ιερού Σπηλαίου της Αποκάλυψης, οπότε και ονομάστηκε «Ένδον της Αποκαλύψεως Φροντιστήριον».[6] Από τις πρώτες ημέρες, διάφοροι χώροι της Αποκάλυψης χρησίμευσαν όχι μόνο ως αίθουσες διδασκαλίας, αλλά και ως κοιτώνες των μαθητών.[7] Η θρησκευτική και παιδαγωγική δύναμη του Ιερού Σπηλαίου συνέβαλε τα μέγιστα ως προς τη διάπλαση του χαρακτήρα των νέων, αφού συνδυάζονταν η ακαδημαϊκή παιδεία και η αληθινή θεογνωσία.[8] Το πρόγραμμα των μαθημάτων περιλάμβανε τόσο την Κλασσική όσο και την Πατερική Γραμματεία, σε επίπεδο Μέσης και Ανώτερης Εκπαίδευσης.[9] Οι δε μαθητές της Σχολής, προέρχονταν από διάφορα μέρη του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού και από όλα τα κοινωνικά στρώματα· ο Μακάριος, όμως, φρόντιζε πάντα να δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί φιλίας και δυνατές σχέσεις εκτίμησης μεταξύ τους.[10]
1729-1900: «Κοινή Σχολή του Γένους»
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η φήμη του Μακαρίου ως σπουδαίου διδασκάλου σύντομα υπερέβη τα στενά όρια της Πάτμου με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι μαθητές, από πολλά μέρη του ελληνισμού, να προσέρχονται στις διδασκαλίες του.[11] Για αυτόν τον λόγο, ο ίδιος φρόντισε, πρώτον, να προσληφθούν ως υποδιδάσκαλοι δύο πρώην μαθητές του, οι ιερομόναχοι Κοσμάς και Γεράσιμος ο Βυζάντιος, και, δεύτερον, να ανεγερθεί ένα κτήριο που θα στεγάσει εξ ολοκλήρου τη Σχολή.[12] Έτσι, το 1729, με χορηγία του Μανωλάκη Υψηλάντη, προσωπικού φίλου του Μακαρίου, αλλά και της συντεχνίας των Γουναράδων της Κωνσταντινούπολης, ξεκίνησε η ανοικοδόμηση του νέου κτηρίου δίπλα στην Αποκάλυψη, γνωστό σήμερα ως Παλαιά Πατμιάδα.[13] Το ίδιο δε έτος, εκδόθηκε πατριαρχικό σιγίλιο, αποδιδόμενο στον Παΐσιο Β΄, με το οποίο επισημοποιήθηκε η ίδρυση και η λειτουργία της.[14] Λιγότερο από μια δεκαετία αργότερα, το 1737, επήλθε, εξαιτίας χρόνιων νοσημάτων, ο θάνατος του Μακαρίου.[15] Διάδοχός του χρίστηκε ο Γεράσιμος ο Βυζάντιος, που απεδείχθη πανάξιος στα νέα του καθήκοντα, για μόλις, όμως, τρία έτη λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας.[16] Ωστόσο, και παρά τις διάφορες αντιξοότητες, η Σχολή συνέχισε ανοδικά το έργο της. Το 1769, με πατριαρχικό σιγίλιο του Θεοδοσίου Β΄, μετονομάστηκε σε «Κοινή Σχολή του Γένους», ενώ στα τέλη του 18ου αιώνα, υπό τη διεύθυνση του Δανιήλ Κεραμέως, ανεδείχθη σε μία από τις επιφανέστερες του είδους της.[17] Τον επόμενο αιώνα, ιδιαίτερα την περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, η Σχολή περιέπεσε σε παρακμή, οι πρόσοδοί της είχαν, δυστυχώς, διακοπεί εξαιτίας των πολύ δύσκολων καιρών.[18] Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η κατάσταση ελάχιστα βελτιώθηκε.[19] Τελικά, το κτήριο της Παλαιάς Πατμιάδας εγκαταλείφθηκε το 1856, η ίδια μεταστεγάστηκε στην Οικία Παλαιολόγου που βρισκόταν στην Χώρα της Πάτμου και η βιβλιοθήκη της μεταφέρθηκε στην Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.[20]
1900-1906: «Ιεροδιδασκαλείον της Αποκαλύψεως»
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από το 1900 η Σχολή άρχισε να λειτουργεί με την ονομασία «Σχολή της Αποκαλύψεως» υπό την αιγίδα του μικρασιατικού Συλλόγου «Ανατολή». Τον Οκτώβριο του 1902, με συνοδική απόφαση, μετονομάζεται σε «Ιεροδιδασκαλείον της Αποκαλύψεως».[21] Το 1905 η οθωμανική κυβέρνηση ζήτησε τη μεταφορά του Ιεροδιδασκαλείου σε άλλο χώρο για λόγους πολιτικούς. Ίσως και άλλοι λόγοι, όχι πολύ γνωστοί (διαφωνίες και διχόνοιες μεταξύ παραγόντων του νησιού και διαπλεκόμενα συμφέροντα), να έθεσαν τέλος στη λειτουργία του Ιεροδιδασκαλείου στην Πάτμο. Ύστερα από συμφωνία και σύμβαση μεταξύ της Σαμιακής Πολιτείας, του Κοινού της Πάτμου και του Συλλόγου «Ανατολή», το Ιεροδιδασκαλείο μεταφέρθηκε το 1906 στη Σάμο,[22] στη Μαυρογένειο Επαγγελματική Σχολή, στην περιοχή Μαλαγάρι έξω από το Βαθύ, και λειτούργησε με την ονομασία «Το εν Σάμω Ιεροδιδασκαλείον η Ανατολή» έως το 1915.[23] Από τον Σεπτέμβριο του 1915 συγχωνεύθηκε με το κρατικό διδασκαλείο αρρένων.[24]
Δεύτερη Περίοδος (1947-σήμερα)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Με την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα το 1947, και ύστερα από συντονισμένες προσπάθειες του τότε Καθηγούμενου της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και Πατριαρχικού Έξαρχου Πάτμου Παντελεήμονος,[25] επανιδρύεται η Πατμιάδα ως επτατάξια Εκκλησιαστική Σχολή. Ο Γενικός Διευθυντής Θρησκευμάτων του τότε Υπουργείου Παιδείας Ιωάννης Καρμίρης έγραψε μεταξύ άλλων: «θεωρήθηκε εθνικόν καθήκον, όλων ημών, η επανίδρυσις της Σχολής» και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μάξιμος Ε' ως απάντηση στον Υπουργό Παιδείας, σημείωσε «Η απόφασις αύτη του εντίμου Υπουργείου, ουκ ην δυνατόν, ίνα μη ιδιαιτέραν όλως εμποιήση χαράν τη καθ΄ ημάς Μητρί Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία… ΄Οθεν ασμένως, εξ αποφάσεως Συνοδικής, επευλογούντες την περί ανιδρύσεως της Πατμιάδος Εκκλησιαστικής Σχολής και συστάσεως άμα παρ΄αυτή κατωτέρου Εκκλησιαστικού Φροντιστηρίου, απόφασιν του εντίμου Υπουργείου, ευχόμεθα απρόσκοπτον και επί τα κρείττω αεί προαγομένην την τούτων λειτουργίαν, πλουσίαν αιτούμενοι την ενίσχυσιν και την κραταίωσιν του Παναγάθου και Πατρός των Φώτων Θεού, επί τε τους διδάξοντας και διδαχθησομένους εν αυτοίς». Τον Σεπτέμβριο του 1947 ξεκίνησε, με 49 μαθητές, να επαναλειτουργεί η Σχολή στο κτήριο της Παλαιάς Πατμιάδας, ενώ λίγο αργότερα, την 1η Οκτωβρίου, έγιναν τα εγκαίνια της.[26]. Στις 22 Οκτωβρίου του επόμενου έτους, ο Βασιλιάς Παύλος ο Β' θεμελίωσε το νέο κτίριο της Πατμιάδας στην περιοχή του Ιερού Σπηλαίου της Αποκάλυψης. Η ανέγερση του κτηρίου αυτού, όπου στεγάζεται και σήμερα η Σχολή, άρχισε το 1949 µε τη συµβολή της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, των Πατµίων της Αµερικής και άλλων οµογενών[27].
Η Πατμιάδα σήμερα λειτουργεί, υπό ενιαία διεύθυνση, ως Πρότυπο Εκκλησιαστικό Γυμνάσιο & Πρότυπο Εκκλησιαστικό Λύκειο. Οι μαθητές προέρχονται από διάφορα μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού, ενώ οι μαθήτριες μόνο από την Πάτμο. Διδάσκονται τα μαθήματα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με αυξημένες τις ώρες διδασκαλίας των θεολογικών μαθημάτων και της εκκλησιαστικής μουσικής. Οι μη Πάτμιοι μαθητές διαμένουν και σιτίζονται δωρεάν στο οικοτροφείο της Σχολής.
Βραβεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Πατμιάδα, για την πολύτιμη προσφορά της στην Εκκλησία και στο Έθνος, έχει τιμηθεί με το Χρυσό Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών (1975) και τον Χρυσό Σταυρό του Οικουμενικού Πατριαρχείου (1988). Επίσης, έχει βραβευτεί με ειδικά τιμητικά μετάλλια από το Οικουμενικό Πατριαρχείο (1995) και την UNESCO (1997). Η τελευταία, όταν το έτος 1999 ενέταξε την Πάτμο στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έλαβε υπόψη της, μεταξύ πολλών άλλων, τη μακροχρόνια πορεία της Σχολής, καθώς και την ανεκτίμητη συμβολή της στην ελληνική εκπαίδευση.
Επιφανείς Φοιτήσαντες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Άγιοι της Ορθοδοξίας - Εθνομάρτυρες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γεράσιμος ο Βυζάντιος (;-1740)
- Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ (c.1745-1821)
- Δωρόθεος Πρώιος (1765-1821)
- Πλάτων Αϊβαζίδης (1850-1921)
- Αμφιλόχιος Μακρής (1889-1970)
Διδάσκαλοι - Λόγιοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Δανιήλ Κεραμεύς (c.1740-1801)
- Δημήτριος Γαλανός (1760-1833)
Φιλικοί - Αγωνιστές του 1821
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Εμμανουήλ Ξάνθος (1772-1851)
- Δημήτριος Θέμελης (c.1772-1826)
Πατριάρχες - Μητροπολίτες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Θεόφιλος Παγκώστας (1764-1833)
Διατελέσαντες Σχολάρχες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Α/Α | Σχολάρχης | Περίοδος |
|---|---|---|
| 1 | Μακάριος Ιεροδιάκονος Καλογεράς ο Πάτμιος | 1713-1737 |
| 2 | Γεράσιμος ο Βυζάντιος ο εξ Υψωμαθείων | 1737-1740 |
| 3 | Βασίλειος Κουταληνός ο εκ Προκοννήσου | 1740-1769 |
| 4 | Δανιήλ Κεραμεύς ο Πάτμιος | 1769-1801 |
| 5 | Μισαήλ Ιερομόναχος Μαργαρίτης ο Πάτμιος | 1801-1809 |
| 6 | Παΐσιος Ιεροδιάκονος Καραπατάς ο Πάτμιος | 1809-1818 |
| 7 | Κύριλλος Ιερομόναχος Σγουρομαλλινός ο Πάτμιος | 1818-1819 & 1820-1822; |
| 8 | Παΐσιος Ιεροδιάκονος Μαζαράκης ο Πάτμιος | 1822;-182_; & 1827-1831 |
| 9 | Νεόφυτος Ιερομόναχος ο Βυζάντιος | 1831-1835 |
| 10 | Χαραλάμπης Μοναχός ο Θεσσαλονικεύς | |
| 11 | Ιωάννης Σφοίνης ο Σάμιος | |
| 12 | Ισαάκ Μοναχός ο Κρης | 1835-1844 |
| 13 | Ιεζεκιήλ Ιεροδιάκονος Παπουτσίνας ο Καλύμνιος | 1844-1846 |
| 14 | Νικόδημος Κάππος ο Πάτμιος | 1846-1856 |
| 15 | Γρηγόριος Αγαθόβουλος εκ Θράκης | 1856-1859 |
| 16 | Νικόδημος Ιερομόναχος Κάππος ο Πάτμιος | 1859-1862 |
| 17 | Ιερόθεος Ιερομόναχος Φλωρίδης ο Πάτμιος | 1862-1865 |
| 18 | Ιωάννης Σακελλίων ο Νάξιος | 1865-1883 |
| 19 | Δεν υπάρχουν στοιχεία | 1883-1900 |
| 20 | Μιχαήλ Μαλανδράκης | 1900-1902 |
| 21 | Πολύκαρπος Θωμά[28] | 1902-1903 |
| 22 | Αλέξανδρος Δηλανάς[29] | 1903-1905 |
| 23 | Ιωακείμ Παυλίδης | 1905-1906 |
| 24 | Μιχαήλ Μαυρουδής | 1947-1948 |
| 25 | Μελέτιος Γαλανόπουλος[30] | 1948-1951 |
| 26 | Γεώργιος Τρουπάκης | 1951-1953 |
| 27 | Εμμανουήλ Μπακίρης | 1953-1954 |
| 28 | Μάξιμος Δασκαλάκης | 1954-1961 |
| 29 | Άγγελος Παντελιός | 1961-1971 |
| 30 | Παύλος Νικηταράς | 1971-1981 |
| 31 | Μιχαήλ Γκομούζας | 1981-1983 |
| 32 | Θεοδώρητος Μπουρνής | 1983-1984 |
| 33 | Ματθαίος Μελιανός | 1984-1999 |
| 34 | Ευστάθιος Κόττορος | 1999-2000 |
| 35 | Εμμανουήλ Ματάκιας | 2000-2004 |
| 36 | Ματθαίος Μελιανός | 2004-2011 |
| 37 | Ευστάθιος Κόττορος | 2011-2015 |
| 38 | Ιωάννης Ζαρκαδούλας | 2015-2023 |
| 39 | Χρήστος Μιχαλόπουλος | Ιούλιος 2023-Νοέμβριος 2023 |
| 40 | Ιωάννης Ζαρκαδούλας | Νοέμβριος 2023- |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Μαλανδράκης, Μ. Η. (1911). Η Πατμιάς Σχολή. Αθήναι: Αυτοέκδοση. σελ. 4.
- ↑ Φορόπουλος, Ν. Λ. (1978). «Δανιήλ Κεραμεύς: Ο Διδάσκαλος και Σχολάρχης της Πατμιάδος Σχολής». Δωδεκανησιακά Χρονικά (7): 298-9.
- ↑ Τσουλκανάκης, Α. Ν. (1994). Ο Μέγας Διδάσκαλος του Γένους Άγιος Μακάριος Ιεροδιάκονος Καλογεράς. Θεσσαλονίκη: Αυτοέκδοση. σελ. 93-6.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 42-55· Φορόπουλος, σελ. 310-2.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 3-4· Τσουλκανάκης, σελ. 54-5, 61-2, 82-3 & 93-6.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 4 & 154.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 4.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 4· Τσουλκανάκης, σελ. 89.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 5-6· Τσουλκανάκης, σελ. 237-41, 245-68, 288-9, 290-8 & 299-300.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 4-7· Τσουλκανάκης, σελ. 170-2, 177-8 & 180-2.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 4-5.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 5-6· Τσουλκανάκης, σελ. 165-7.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 5· Τσουλκανάκης, σελ. 101-2, 106-8 & 117-8.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 5 & 153-5· Τσουλκανάκης, σελ. 104-6.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 7· Τσουλκανάκης, σελ. 386-92 & 398-401.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 11-3· Τσουλκανάκης, σελ. 169-70 & 407-8.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 14-27 & 155-60· Φορόπουλος, σελ. 300-2 & 304.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 29-31.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 31-3.
- ↑ Μαλανδράκης, σελ. 41· Τσουλκανάκης, σελ, 123.
- ↑ Λ. Σκούρα, «Το Ιεροδιδασκαλείο της Αποκαλύψεως 1900-1906. Η προσπάθεια για αναβίωση της ιστορικής Πατμιάδος Σχολής», Μακεδνόν 7 (Φθινόπωρο 2000), 217-234 και Αικ. Ρώσσιου, Εκκλησιαστικές Σχολές στην Ελλάδα μετά την Εθνική Παλιγγενεσία. «Η περίπτωση των Ιερατικών Σχολών Σάμου (1875-1929)», Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πάτρα 2013, σ. 172-230
- ↑ «Η μετάθεσις του εν Πάτμω Ιεροδιδασκαλείου», Ξενοφάνης Δ΄ (1907), σελ. 1-9, «Το εν Σάμω Ιεροδιδασκαλείον η Ανατολή», Ξενοφάνης ΣΤ΄ (1909), σελ. 124-125, «Η Μαυρογένειος Επαγγελματική Σχολή, από δε του Σεπτεμβρίου 1906 Ιεροδιδασκαλείον η Ανατολή» Ξενοφάνης Ε΄ (1908), σελ. 121-126
- ↑ Κρικρής, Πλάτων. "Συμβολή στην ιστορία της Πατμάδος Σχολής".
- ↑ Σιδερή, Μαρία (27 Μαΐου 2002). «Ιεροδιδασκαλείο του Συλλόγου "Ανατολή" στην Πάτμο». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2025.
- ↑ «Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης πρώην Θεσσαλονίκης κυρός Παντελεήμων. (1902-1979) (Εκκλησία της Ελλάδος - Νέες Χώρες)».
- ↑ Εξαρχία Πάτμου.
- ↑ «Πατμιάδα Εκκλησιαστική Σχολή: Το ιστορικό εκπαιδευτικό ίδρυμα αναγεννάται». Parapolitika. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών κυρός Πολύκαρπος. (1876-1945) (Εκκλησία της Ελλάδος)».
- ↑ «Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βερροίας και Ναούσης κυρός Αλέξανδρος. (1878-1958) (Εκκλησία της Ελλάδος-Νέες Χώρες)».
- ↑ «Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης πρώην Κυθήρων κυρός Μελέτιος. (1892-1972) (Εκκλησία της Ελλάδος)».
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μαλανδράκης, Μ. Ν. (1911). Η Πατμιάς Σχολή. Αθήναι: Αυτοέκδοση.
- Τσουλκανάκης, Α. Ν. (1994). Ο Μέγας Διδάσκαλος του Γένους Άγιος Μακάριος Ιεροδιάκονος Καλογεράς. Θεσσαλονίκη: Αυτοέκδοση.
- «Πατμιάδα Εκκλησιαστική Σχολή». Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2025.