Πλάκα της Μπάσκα
Η πλάκα της Μπάσκα (κροατικά: Bašćanska ploča) είναι μια από τις παλαιότερες επιγραφές που σχετίζονται με την απόσχιση των κροατικών από την παλιά εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα. Χρονολογείται περί το 1100 και αφορά μια δωρεά σε ένα αβαείο και την κατασκευή της εκκλησίας.[1]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πλάκα ανακαλύφθηκε από μελετητές το 1851 στο λιθόστρωτο της εκκλησία της Αγίας Λουκίας, στο Γιούραντβορ, κοντά στο χωριό Μπάσκα, στο νησί Κρκ. Από το 1934, το πρωτότυπο φυλάσσεται στην Κροατική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών στο Ζάγκρεμπ.[1]
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πλάκα της Μπάσκα αποτελείται από λευκό ασβεστόλιθο. Έχει μήκος 199 εκατοστά, ύψος 99,5 εκατοστά και πάχος 7,5-9 εκατοστά. Ζυγίζει περίπου 800 χιλιόγραμμα.[1]
Η επιγραφή καταγράφει τη δωρεά μιας έκτασης του βασιλιά Ζβόνιμιρ σε ένα αβαείο των Βενεδικτίνων την εποχή του αβά Ντρζίχα. Στο δεύτερο μισό της επιγραφής αναφέρεται πώς ο άββας Ντόμπροβιτ κατασκεύασε την εκκλησία μαζί με εννέα μοναχούς.[1] Η επιγραφή είναι γραμμένη σε γλαγολιτικό αλφάβητο, με χαρακτηριστικά της απόσχισης της κροατικής από την εκκλησιαστική σλαβονική, όπως τη γραφή (j)u αντί (j)ǫ, e αντί ę, i αντί y, και χρησιμοποιώντας μόνο γιερ (ъ). Αποτελεί το μόνο παράδειγμα της μετάβασης από τα γλαγολιτικά του στρογγυλεμένου βουλγαρικού τύπου αλφαβήτου στο γωνιώδες κροατικό.
Περιεχόμενο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι μελετητές που συμμετείχαν στην αποκρυπτογράφηση του γλαγολιτικού κειμένου έπρεπε να αντιμετωπισούν παλαιογραφικές προκλήσεις, καθώς και το πρόβλημα της κατεστραμμένης επιφάνειας της πλάκας. Έπειτα από διαδοχικές προσπάθειες, το περιεχόμενό της είχε καθοριστεί πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά παρέμεινε αντικείμενο μελέτης κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.[2]
Το αρχικό κείμενο:
ⰰⰸⱏ–––––ⱌⰰⱄⰻⱀⰰ––ⱅⰰⰳⱁⰴⱆⱈⰰⰰⰸⱏ
ⱁⱂⰰⱅ–ⰴⱃⱏⰶⰻⱈⱝⱂⰻⱄⰰⱈⱏⱄⰵⱁⰾⰵⰴⰻⱑⱓⰶⰵ
ⰴⰰⰸⱏⰲⱏⱀⰻⰿⱃⱏⰽⱃⰰⰾⱏⱈⱃⱏⱝⱅⱏⱄⰽⱏ–––
ⰴⱀⰻⱄⰲⱁⱗⰲⱏⱄⰲⰵⱅⱆⱓⰾⱆⱌⰻⱓⰻⱄⰲⰵ––
ⰿⰻⰶⱆⱂⱝⱀⱏⰴⰵⱄⰻ–ⱃⱝⰽⱃⱏⰱⱝⰲⱑⰿⱃⱝ–––ⱏⰲ––
ⱌⱑⱂⱃⰱⱏⱀⰵⰱⰳⰰ–ⱏⱂⱁⱄⰾ–ⰲⰻⱀⱁⰴⰾⱑ––ⰲⰰⰲⱁ
ⱅⱁⱌⱑⰴⰰⰻⰶⰵⱅⱉⱀⱁⱃⱒⰵⰽⰾⱏⱀⰻⰻⰱⱁⰻⰱ–ⰰⱀⰾⰰⰻⰳⰵ
ⰲⰰⰼⰾⰻⱄⱅ҃ⰻⰻⱄⱅ҃ⰰⱑⰾⱆⱌⰻⱑⰰⱞⱀⱏⰴⰰⰻⰾⰵⱄⰴⱑⰶⰻⰲⰵ
ⱅⱏⱞⱉⰾⰻⰸⱝⱀⰵⰱ҃ⱁⰳⰰⰰⰸⱏⱁⱀⱝⱅⱏⰴⰱⱃⱉⰲⱜⱅⱏⰸⱏ
ⰴⱝⱈⱏⱌⱃ꙯ⱑⰽⱏⰲⱏⱄⰻⱅⰻⱄⰲⱉⰵⱓⰱⱃⱝⰰⱜⱓⱄⱏⰴⰵⰲ
ⰵⱅⰻⱓⰲⱏⰴⱀⰻⰽⱏⱀⰵⰸⰰⰽⱉⱄⱏⱞⱏⱅⱝⱉⰱⰾⰰⰾ
ⰰⱓⱋⱝⰳⱉⰲⱏⱄⱆⰽⱏⱃⱝⰻⱀⱆⰻⰱⱑⱎⰵⰲⱏⱅⱏⰾNⱜⱞ
ⱜⰽⱆⰾⱝⰲⱏⱉтⱉⱒⱍ–––ⰲⰵт꙯ⱆⱓⰾⱆⱌ꙯ⱜⱓⰲⱏⰵⰾⰻNⱉ
Το μεταγραμμένο κείμενο, σύμφωνα με τον Μπράνκο Φούτσιτς, με αποκατεστημμένα τα τμήματα εντός παρενθέσεων είναι το εξής:
| Αρχικό κείμενο γραμμένο στα λατινικά | Το ίδιο κείμενο στα σύγχρονα κροατικά | Το ίδιο κείμενο στα ελληνικά |
|---|---|---|
|
Azъ [vъ ime o]tca i s(i)na [i s](ve)tago duha azъ opat[ъ] Držiha pisahъ se o ledin[n]e juže da Zъvъnim[i]rъ kralъ hrъvatъskъï [vъ] dni svoję vъ svetuju Luciju i s[vedo]mi županъ Desimra Krъ[ba]vě Mra[tin]ъ vъ l(i)cě Pr(i)bъnebža [s]ъ posl[ъ] Vin[od](o)lě [Ěk](o)vъ v(ъ) Otocě da iže to poreče klъni i bo(g) i bï(=12) ap(osto)la i g(=4) eva(n)j(e)listi i s(ve)taě Luciě am(e)nъ da iže sdě živetъ moli za ne boga azъ opatъ D(o)brovitъ zъdah crěkъvъ siju i svoeju bratiju sъ devetiju vъ dni kъneza kosъmъta obladajućago vъsu Kъrainu i běše vъ tъ dni Mikula vъ Otočъci [sъ S]vetuju Luciju vъ edino |
Ja, u ime Oca i Sina i Svetoga Duha. Ja opat Držiha pisah ovo o ledini koju dade Zvonimir, kralj hrvatski u dane svoje svetoj Luciji. Svjedoče mi župan Desimir u Krbavi, Martin u Lici, Piribineg u Vinodolu i Jakov na Otoku. Da tko poreče, nega ga prokune i Bog i 12 apostola i 4 evanđelista i sveta Lucija. Amen. Neka onaj tko ovdje živi, moli za njih Boga. Ja opat Dobrovit zidah crkvu ovu sa svoje devetero braće u dane kneza Kosmata koji je vladao cijelom Krajinom. I bijaše u te dane [župa sv.] Mikula u Otočcu sa [župom] svetom Lucijom zajedno. |
Στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, εγώ, ο άββας Ντρζίχα, έγραψα αυτό σχετικά με τη γη την οποία ο Ζβόνιμιρ, ο Κροάτης βασιλιάς, έδωσε στις ημέρες του στην Αγία Λουκία. Και οι μάρτυρες (ήταν), η ζούπα Ντεσιμίρα στη Κρμπαβα, ο Μαρτίνος στη Λίκα, ο Πιριμπινεγκ στο Βίνοντολ και ο Γιάκοβ στο Ότοκ. Όποιος το αρνηθεί, ας είναι καταραμένος από τον Θεό και τους δώδεκα αποστόλους, τους τέσσερις ευαγγελιστές και την αγία Λουκία. Αμήν. Είθε όποιος ζει εδώ να προσεύχεται για αυτούς στον Θεό. Εγώ, ο άβας Ντόμπροβιτ, έχτισα αυτή την εκκλησία με εννέα από τους αδελφούς μου στις ημέρες του πρίγκιπα Κοσμά, ο οποίος διοικούσε ολόκληρη της επαρχία. Και σε εκείνες της ημέρες [η ενορία του Αγίου] Νικολάου του Ότοτσατς ενώθηκε με [την ενορία της] Αγίας Λουκίας. |
Χρονολόγηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το περιεχόμενο της επιγραφής υπονοεί ότι έχει χαραχθεί μετά τον θάνατο του βασιλιά Ζβόνιμιρ το 1089, καθώς ο άββας Ντρζίχα περιγράφει την δωρεά του Ζβόνιμιρ ως ένα γεγονός που συνέβη πρότερα στο παρελθόν («στις ημέρες του»). Η εκκλησία της αγίας Λουκίας περιγράφεται ότι κτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πρίγκιπα Κοσμά, γεγονός που υποδεικνύει μια εποχή πριν την ενετική υπερκυριαρχία στο Κρκ, η οποία άρχισε το 1116. Αυτό, σε συνδυασμό με τα ρωμανικά χαρακτηριστικά της εκκλησίας, τοποθετούν την πινακίδα στα τέλη του 11ου αιώνα ή στις αρχές του 12ου αιώνα, δηλαδή περίπου στο 1100.[1]
Η σημασία των εισαγωγικών γραμμών είναι αντικείμενο διαφωνιών. Ενώ κάποιοι μελετητές θεωρούν τον εισαγωγικό χαρακτήρα απλώς ως Azъ ("Εγώ"), άλλοι θεωρούν ότι τα γράμματα αυτό χρησιμοποιούνται για να αναφέρουν χρόνο. Δεν υπάρχει όμως συμφωνία στην αντιστοίχηση: έχουν προταθεί οι χρονολογίες το 1100, 1077, 1079, 1105 και 1120.[3]
Σημασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα Κροατία και το επίθετο κροατικός αναφέρονται για πρώτη φορά στην πλάκα στην κροατική γλώσσα.[4] Παρά το γεγονός δεν είναι το παλαιότερο κροατικό γλαγολιτικό μνημείο (οι πινακίδες του Πλόμιν, Βάλουν και Κρκ, είναι παλαιότερες και χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα) και το γεγονός ότι δεν είναι γραμμένη σε καθαρή κροατική καθομιλουμένη, αναφέρεται από τον Στιέπαν Ίβσιτς ως το «κόσμημα της κροατικής γλώσσας» και «βαπτιστικό πιστοποιητικό» του γραπτού κροατικού πολιτισμού.
Η πλάκα απεικονίζεται στην πρόσθια πλευρά του χαρτονομίσματος των 100 κροατικών κούνα, το οποίο εκδόθηκε το 1993 και το 2002.[5]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Bašćanska ploča». ihjj.hr (στα Κροατικά). Ινστιτούτο Κροατικής Γλώσσας και Γλωσσολογίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2014.
- ↑ Fučić 1971, σελ. 238
- ↑ Margetić 2007, σελίδες 11–13
- ↑ «THE BAŠKA TABLET precious stone of Croatian literacy». Croatianhistory.
- ↑ Features of Kuna Banknotes Αρχειοθετήθηκε 2009-05-06 στο Wayback Machine.: 100 kuna Αρχειοθετήθηκε 2011-06-04 στο Wayback Machine. (1993 issue) & 100 kuna Αρχειοθετήθηκε 2011-06-04 στο Wayback Machine. (2002 issue). – Retrieved on 30 March 2009.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Fučić, Branko (September 1971). «Najstariji hrvatski glagoljski natpisi» (στα Croatian). Slovo (Old Church Slavonic Institute) 21: 227–254. http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=21348.
- Margetić, Lujo (December 2007). «O nekim osnovnim problemima Bašćanske ploče [About some general problems regarding the Baška tablet]» (στα Croatian) (PDF). Croatica Christiana Periodica (Catholic Faculty of Theology, University of Zagreb) 31 (60): 1–15. http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=38315&lang=en. Ανακτήθηκε στις 18 October 2014.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «The Baška Tablet - "The Jewel"». info.hazu.hr. Κροατική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών. 16 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2014.
- «900 Years of the Baska Stone Tablet (S/S)». posta.hr. Croatian Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2014.
