Πραξικόπημα της πυτζάμας

Πραξικόπημα της πυτζάμας
	Πρωτοσέλιδο της 25ης Φεβρουαρίου 1975 της εφημερίδας Μακεδονία.
Ημερομηνία	25 Φεβρουαρίου 1975, πριν 49 έτη
Τόπος	Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Λάρισα, Ελλάδα
Αίτια	Καθαίρεση αξιωματικών και του καθεστώτος
Στόχοι	Ανατροπή της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή; Επάνοδος της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ; Απελευθέρωση του πρώην δικτάτορα Δημήτρη Ιωαννίδη.;
Μέθοδοι	Πραξικόπημα
Αποτέλεσμα	Αποτυχία: Σύλληψη των συνωμοτών; Εκκαθάριση των υποστηρικτών της χούντας στον ελληνικό στρατό;
Εμπλεκόμενες πλευρές
Ελληνικός Στρατός	Ελληνική κυβέρνηση
Ηγετικά πρόσωπα
Παύλος Παπαδάκης; Νικόλαος Ντερτιλής; Γεώργιος Λαμπούσης; Παρασκευάς Μπόλαρης κ.α;	Κωνσταντίνος Καραμανλής; Ευάγγελος Αβέρωφ;
Απολογισμός
Συλλήψεις	37
Κατηγορούμενοι	21
	δεδομένα (π • σ • ε )

Το πραξικόπημα της πυτζάμας ήταν μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος και ανατροπής της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή από πιστούς στην χούντα ανώτατους και ανώτερους αξιωματικούς του Στρατού Ξηράς τον Φεβρουάριο του 1975^[1].

Την συνωμοσία αποκάλυψε στην κυβέρνηση ο τότε διευθυντής του Τμήματος Ασφαλείας της ΚΥΠ και χειριστής των Αρχείων της ΕΣΑ, ταγματάρχης Ιωάννης Αλεξάκης, μετέπειτα αντιστράτηγος επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ.^[2]

Ιστορικό πλαίσιο

Μετά την πτώση της χούντας του Ιωαννίδη και την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, η Βουλή των Ελλήνων ενέκρινε το Δ’ Ψήφισμα στις 17 Ιανουαρίου του 1975, με το οποίο διαδήλωνε ότι «η δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη», χαρακτηρίζοντας την κατάλυση της δημοκρατίας στις 21 Απριλίου 1967 όχι ως επανάσταση που δημιουργεί δίκαιο αλλά ως πραξικόπημα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ξεκινήσει η ποινική δίωξη των πρωταιτίων της δικτατορίας, με τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό, Νικόλαο Μακαρέζο, Δημήτριο Ιωαννίδη, Μιχαήλ Ρουφογάλη, Ιωάννη Λαδά, Θεόδωρο Θεοφιλογιαννάκο κι άλλους να προφυλακίζονται αμέσως.

Οργάνωση και σχεδιασμός

Το επακόλουθο αυτής της εξέλιξης ήταν να δημιουργηθεί μια ομάδα αξιωματικών μεταξύ άλλων τους Παύλο Παπαδάκη, Γεώργιο Λαγγούση, Ιωάννη Στειακάκη, Ανδρέα Θανόπουλο και Παρασκευά Μπόλαρη^[3], οι οποίοι μέσω μυστικών συναντήσεων, προχώρησαν στον σχεδιασμό μιας στρατιωτικής κίνησης σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Λάρισα με στόχους την παραίτηση της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, την επάνοδο της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ (από το οποίο είχε αποχωρήσει μετά την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο) και την απελευθέρωση του πρώην δικτάτορα ταξίαρχου Δημήτρη Ιωαννίδη. Το σχέδιο των συνομωτών προέβλεπε την κατάληψη του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων, την απομόνωση του αεροπορικού στρατηγείου της Λάρισας, την κατάληψη του στρατηγείου της Στρατιάς στη Λάρισα και τον παραμερισμό των διοικητών σε κάποιες νευραλγικές στρατιωτικές μονάδες. Η κίνηση αποφασίστηκε από την ομάδα των συνομωτών να εκδηλωθεί μεταξύ 23 Φεβρουαρίου και 8 Μαρτίου του 1975.^[4]

Αποκάλυψη

Η κίνηση των αξιωματικών αποκαλύφθηκε στις 24 Φεβρουαρίου πριν την ενεργοποίησή του σχεδίου τους και διατάχθηκε η σύλληψη 37 αξιωματικών κατόπιν εντολής του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, με την κατηγορία «Ένωσης προς στάση». Συγκεκριμένα συνελήφθησαν 1 υποστράτηγος, 5 ταξίαρχοι, 2 συνταγματάρχες, 8 αντισυνταγματάρχες, 15 ταγματάρχες, 1 λογαγός, 3 ίλαρχοι και 1 υπολοχαγός.^[5] Η κυβέρνηση βρήκε την ευκαιρία να προχωρήσει σε ευρείες αποστρατείες φιλοχουντικών αξιωματικών. Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ αποκάλεσε την κίνηση «πραξικόπημα της πυτζάμας» επειδή οι περισσότεροι από τους κινηματίες συνελήφθησαν την ώρα του ύπνου και επειδή ήθελε να καθησυχάσει την κοινή γνώμη.

Δίκες

Η εκδίκαση της υπόθεσης διεξηχθεί την ίδια περίοδο με αυτήν της δίκης των πρωταιτίων της Χούντας (28 Ιουλίου - 23 Αυγούστου 1975). Για την συνωμοσία του Φεβρουαρίου έγιναν δυο δίκες. Μια στο στρατοδικείο για τους αξιωματικούς του στρατού, οι οποίοι κατηγορήθηκαν ως συνωμότες και μια στο κακουργιοδικείο με κατηγορούμενους τους Δημήτριο Ιωαννίδη και Δημήτριο Παπαποστόλου ως υποκινητές της συνωμοσίας και λόγω της αποστρατείας τους. Στο στρατοδικείο το οποίο ξεκίνησε στις 21 Ιουλίου 1975 δικάστηκαν συνολικά 21 κατηγορούμενοι και ολοκληρώθηκε με την έκδοση της απόφασης στις 10 Αυγούστου του 1975. Από αυτούς οι 14 αξιωματικοί θα καταδικαστούν σε ποινές από 4 μέχρι 12 χρόνια και οι 7 θα κριθούν αθώοι. ^[6]Στο Αναθεωρητικό δικαστήριο Αθηνών που ακολούθησε (12 – 22 Ιανουαρίου 1976) οι 4 καταδικασμένοι τιμωρήθηκαν με φυλάκιση 12 μηνών με 20 αναστολή και αποφυλακίστηκαν. Οι υπόλοιποι 10 τους επιβλήθηκαν ποινές από 18 μήνες μέχρι δύο χρόνια. ^[7]Για τους Δημήτριο Ιωαννίδη και Δημήτριο Παπαποστόλου οι ποινές ήταν 14 χρόνια για τον πρώτο και 10 για τον δεύτερο.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Ο Παρασκευάς Μπόλαρης, απέδρασε από το νοσοκομείο^[8], όπου κρατούνταν και διέφυγε στο εξωτερικό. Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την παραγραφή των αδικημάτων του και εμφανίστηκε σε εκδήλωση υπέρ της χούντας στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2013.

Ετυμηγορίες
Όνομα	Στρατιωτικός βαθμός	Πρωτόδικη ποινή^[6]	Εφέσιμη ποινή^[7]
Γεώργιος Λαμπούσης	Ταξίαρχος	12 έτη	8 1/2 έτη
Παρασκευάς Μπόλαρης	Ταγματάρχης	11 έτη	8 έτη
Ιωάννης Αντωνόπουλος	Συνταγματάρχης	10 έτη	8 ½ έτη
Ανδρέας Θανόπουλος	Λοχαγός	10 έτη	7 έτη
Νικόλαος Ρετζέπης	Αντισυνταγματάρχης	8 έτη	7 έτη
Δημήτριος Σκόνδρας	Αντισυνταγματάρχης	5 έτη	18 μήνες
Σπυρίδων Ηλιόπουλος	Ταξίαρχος	5 έτη	1 έτος
Αθανάσιος Γερακίνης	Ταγματάρχης	5 έτη	3 έτη
Κωνσταντίνος Κοντώσης		5 έτη	3 έτη
Κων/νος Παπανδρέου		5 έτη	15 μήνες
Αθανάσιος Περδίκης		4 έτη	16 μήνες
Ιωάννης Σουλελές	Αντισυνταγματάρχης	4 έτη	1 έτος
Γεώργιος Στοφόρος	Αντισυνταγματάρχης	4 έτη	1 έτος
Κω/νος Κωνσταντόπουλος	Ίλαρχος	5 έτη	3 έτη
Γεώργιος Τσουλιάς	Αντισυνταγματάρχης	αθώος	—
Ιωάννης Στειακάκης	Αντισυνταγματάρχης	αθώος	—
Κων/νος Ξανθάκος	Ταγματάρχης	αθώος	—
Αριστείδης Παλαΐνης		αθώος	—
Σπυρίδων Σταθάκης		αθώος	—
Ιωάννης Αλμπάνης	Ίλαρχος	αθώος	—
Κων/νος Κώτσαρης	Ίλαρχος	αθώος	—

Παραπομπές

↑ Χρονικό του 20ού αιώνα, Τέσσερα Έψιλον, 1990, σελ. 1.138.
↑ Πρέσβης Παύλος Αποστολίδης, Μυστική Δράση: Υπηρεσίες Πληροφοριών στην Ελλάδα, σελίδες 266-269
↑ Νίκος Κακαουνάκης, 2650 μερόνυχτα συνωμοσίας, τόμος 2, εκδόσεις Παπαζήση, 1976.
↑ «Ένα κίνημα με πιτζάμες και χακί που απέτυχε να ξαναβάλει την Ελλάδα στο γύψο». news247.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2024.
↑ «Οι 37 συλληφθέντες» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Μακεδονία. 25 Φεβρουαρίου 1975. σελ. 1η. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2024.
↑ ^6,0 ^6,1 «14 ΕΝΟΧΟΙ ΚΑΙ 7 ΑΘΩΟΙ» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Μακεδονία. 10 Αυγούστου 1975. σελ. 1η. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2024.
↑ ^7,0 ^7,1 «ΜΕΙΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΠΟΙΙΝΕΣ ΚΑΙ ΤΩΝ 14» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Μακεδονία. 23 Ιανουαρίου 1976. σελ. 1η. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2024.
↑ Συνέντευξη του Μπόλαρη στο περιοδικό "Crash", Π. Μπόλαρης: Απέδρασα φορώντας ποδιά γιατρού και περούκα, newsbeast.gr, 8-2-2013, ανάκτηση 15-7-2013.

[1] Χρονικό του 20ού αιώνα, Τέσσερα Έψιλον, 1990, σελ. 1.138.

[2] Πρέσβης Παύλος Αποστολίδης, Μυστική Δράση: Υπηρεσίες Πληροφοριών στην Ελλάδα, σελίδες 266-269

[3] Νίκος Κακαουνάκης, 2650 μερόνυχτα συνωμοσίας, τόμος 2, εκδόσεις Παπαζήση, 1976.

[4] «Ένα κίνημα με πιτζάμες και χακί που απέτυχε να ξαναβάλει την Ελλάδα στο γύψο». news247.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2024.

[5] «Οι 37 συλληφθέντες» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Μακεδονία. 25 Φεβρουαρίου 1975. σελ. 1η. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2024.

[Protodika-6] 6,0 ^6,1 «14 ΕΝΟΧΟΙ ΚΑΙ 7 ΑΘΩΟΙ» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Μακεδονία. 10 Αυγούστου 1975. σελ. 1η. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2024.

[Efetio-7] 7,0 ^7,1 «ΜΕΙΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΠΟΙΙΝΕΣ ΚΑΙ ΤΩΝ 14» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Μακεδονία. 23 Ιανουαρίου 1976. σελ. 1η. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2024.

[8] Συνέντευξη του Μπόλαρη στο περιοδικό "Crash", Π. Μπόλαρης: Απέδρασα φορώντας ποδιά γιατρού και περούκα, newsbeast.gr, 8-2-2013, ανάκτηση 15-7-2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]