Φυλαχτό
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το φυλαχτό ή φυλακτό ή γούρι, το περίαπτον των αρχαίων Ελλήνων, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα "μαγικά" μέσα με τα οποία επιδιώκεται άλλοτε η αποτροπή και πρόληψη κακού και άλλοτε η επίτευξη αγαθού και ευδαιμονίας, όπως σημειώνει ο Έλληνας λαογράφος Γεώργιος Μέγας στα Ζητήματα ελληνικής λαογραφίας.
Τα φυλαχτά είτε περιέχουν ιερά κειμήλια είτε σχηματίζονται από πλήθος υλικών που έχουν καταξιωθεί μέσω της παράδοσης, όπως για παράδειγμα, το "τίμιο ξύλο", "άγιο μύρο", "αγιασμός", κόκαλα ή δόντια ή δέρματα ζώων (νυχτερίδας, φιδιών κ.λπ.), ξόρκια γραμμένα σε ύφασμα ή χαρτί, ακόμη διάφορες ουσίες όπως π.χ. αλάτι, λιβάνι, ρόδι, σκόρδο, κωσταντινάτο, χρυσή λίρα, πέταλο, χάντρα μάτι, τμήμα υφάσματος αρχιερατικού μανδύα και άλλα που συμβολίζουν την γονιμότητα, την καλοτυχία και την ειρήνη όπως το δέντρο της ζωής, το περιστέρι, η νότα και το σπίτι.
Σε πολλά από τα παραπάνω στοιχεία είναι εύκολη η διάγνωση της συνειρμικής λογικής (αποτροπής ή προφύλαξης) που συνδέεται με αυτά όπως π.χ. τα δόντια ή το δέρμα του φιδιού, η χάντρα μάτι έναντι της βασκανίας κ.λπ., ενώ ευνόητη καθίσταται και η προστατευτική ιδιότητα των λατρευτικών και ιερών αντικειμένων και μέσων (π.χ. το Άγιο Φως). Το πολύ μεγάλο όμως πλήθος τέτοιων μέσων ως φυλαχτών έχει τόσο πολύ διευρυνθεί που σε πολλές των περιπτώσεων καθίσταται πολύ δύσκολη η ερμηνεία τους και ίσως και παράδοξη ή αντιφατική. Μια τέτοια περίπτωση είναι η λαογραφική θεώρηση πως το σχοινί πνιγμένου φέρνει πλούσιο και καλό γάμο σ' εκείνη που το κρατάει.
Επίσης άλλα παρόμοια έθιμα με φυλαχτά βρίσκουμε την Πρωτοχρονιά. Ένα έθιμο για γούρι είναι το "ποδαρικό" για καλή χρόνια. Με την έλευση της νέας χρονιάς, ο πρώτος επισκέπτης του σπιτιού θα πρέπει να μπει με το δεξί και να σπάσει ένα ρόδι στην είσοδο ή και μια αγριοκρεμμύδα. Η βασιλόπιτα είναι επίσης ένα έθιμο της πρωτοχρονιάς, όπου αυτός που θα βρει το φλουρί λέγεται θα είναι τυχερός για όλη τη χρονιά. Ακόμη φίλοι και αγαπημένα πρόσωπα ανταλλάσσουν εκτός από ευχές και γούρια. Το έθιμο αυτό εκτός από την Πρωτοχρονιά συμβαίνει και σε ειδικές περιπτώσεις, όπως όταν κάποιος αγοράζει ένα αυτοκίνητο, ένα σπίτι ή ανοίγει κάποιο κατάστημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις είθισται συγγενείς και φίλοι να προσφέρουν γούρια για το καλό.