Τριφωσφορική αδενοσίνη

Τριφωσφορική αδενοσίνη, (αγγλ.: adenosine triphosphate), διεθνώς καθιερωμένο συντομογραφικά ATP, (προφέρεται «έι-τι-πι»), ονομάζεται στη Βιοχημεία το μόριο που αποτελείται από αδενίνη και το σάκχαρο ριβόζη, η ένωση των οποίων δημιουργεί την αδενοσίνη, στο οποίο και έχουν προσκολληθεί τρεις φωσφορικές ομάδες (φωσφορυλομάδες) PO₃^-2, που ενώνονται με δεσμούς υψηλής ενέργειας, εξ' ου και η ονομασία του.

Η υδρόλυση αυτών των ειδικών δεσμών έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση ενέργειας. Τα μόρια της ΑΤΡ δημιουργούνται με δύο κύριες χημικές αντιδράσεις, όπου και οι δύο συνεπάγονται την προσθήκη ανόργανων φωσφορικών αλάτων στην ADP μέσω δεσμών υψηλής ενέργειας.

ADP + P + 34 kJ/mol (ενέργεια) = ATP + H₂O

Η ATP μπορεί να δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της κυτταρικής αναπνοής και συγκεκριμένα στα στάδια αυτής: γλυκόλυση που γίνεται στο γενικό κυτόπλασμα, διά του κύκλου του Κρεμπς, του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρονίων, (ETS), ή κατά την οξειδωτική φωσφορυλίωση στα μιτοχόνδρια, εφόσον υπάρχει οξυγόνο. Στα στάδια που αναφέρθηκαν, το προϊόν που οδηγεί στην παραγωγή ATP είναι η γλυκόζη, η οποία προέρχεται από την υδρόλυση της σακχαρόζης ή του αμύλου τα οποία παράγονται από την φωτοσύνθεση. Επίσης, η ΑΤΡ σχηματίζεται και κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης στους χλωροπλάστες των πράσινων φυτών και πάλι με το ίδιο σύστημα ETS. Σε αυτήν την διαδικασία όμως, ο παράγοντας που οδηγεί στην δημιουργία ATP είναι η φωτεινή ενέργεια του ήλιου. Μία ακόμη διαδρομή που παράγει ATP είναι αυτή του ζυμωτικού μεταβολισμού (ζύμωση), που συμβαίνει υπό αναερόβιες συνθήκες και έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή αιθανόλης, διοξειδίου του άνθρακα, νερού και ATP, διαδικασία η οποία επίσης χρησιμοποιεί ως προϊόν τη γλυκόζη.

Κατά συνέπεια των παραπάνω, τα μόρια ΑΤΡ ενεργούν ως βραχυπρόθεσμες «βιολογικές μπαταρίες» οι οποίες διατηρούν την ενέργεια μέχρι ν΄ απαιτηθεί αυτή σε διάφορες βιολογικές διεργασίες όπως η ενεργή μεταφορά, σύνθεση νέων υλικών, μετάδοση νευρικών παλμών και η συστολή των μυών. Η καθαρή απόδοση από ένα μόριο γλυκόζης είναι 36 ATP με συνολική ενέργεια 263 kcal (36 x 7,3). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ένα ενεργό κύτταρο απαιτεί περισσότερα από δύο εκατομμύρια μόρια ΑΤΡ ανά δευτερόλεπτο προκειμένου να λειτουργήσει ο βιοχημικός του μηχανισμός.

• Προς αποφυγή σύγχυσης, το ένζυμο αδενοσινοτριφωσφατάση συντομογραφείται ATPase.

Δείτε επίσης

• Φωσφορυλίωση

Πηγές

• "Λεξικό Βιολογίας Collins", σ. 99-100 - Εκδόσεις Ι. Φλώρος - Αθήνα.