Ταταρική γλώσσα
| Ταταρικά | |
|---|---|
| татар теле | |
| Ταξινόμηση | Αλταϊκές |
| Σύστημα γραφής | κυριλλικό αλφάβητο, λατινική γραφή, Γιαναλίφ και Αραβική γραφή |
| Κατάσταση | |
| Επίσημη γλώσσα |  Ταταρστάν |
| ISO 639-1 | tt |
| ISO 639-2 | tat |
| ISO 639-3 | tat |
| SIL | ITA |
 | |
Η Ταταρική γλώσσα (Ταταρικά: татар теле ή татарча, αραβικό αλφάβητο: تاتار تلی ή طاطار تيلي)[1] είναι Τουρκική γλώσσα που χρησιμοποιείται από τους Τατάρους. Ομιλείται κυρίως στο Ταταρστάν, στη Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν και στην Περιφέρεια Νίζνι Νόβγκοροντ. Δεν πρέπει να συγχέεται με την Κριμαϊκή Ταταρική γλώσσα, με την οποία είναι στενά συνδεδεμένη και είναι αμοιβαία κατανοητές.
Γεωγραφική κατανομή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Ταταρική γλώσσα ομιλείται από περίπου 5,3 εκατομμύρια άτομα στη Ρωσία. Επίσης, ομιλείται στην Ουκρανία, στην Κίνα, στη Φινλανδία, στην Τουρκία, στο Ουζμπεκιστάν, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Ρουμανία, στο Αζερμπαϊτζάν, στο Ισραήλ, στο Καζακστάν, στη Γεωργία, στη Λιθουανία, στη Λετονία και σε άλλες χώρες. Συνολικά, η γλώσσα έχει πάνω από 7 εκατομμύρια ομιλητές παγκοσμίως.
Επίσημο καθεστώς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα Ταταρικά, μαζί με τα Ρωσικά, είναι η επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας του Ταταρστάν. Το Ταταρικό αλφάβητο βασίζεται στο Κυριλλικό με την προσθήκη μερικών επιπλέον γραμμάτων. Η Δημοκρατία του Ταταρστάν πέρασε ένα νόμο το 1999, ενώ άρχισε να ισχύει από το 2001, εγκαθιδρύοντας ένα επίσημο Ταταρικό λατινικό αλφάβητο, αν και τελικώς απορρίφθηκε από το Ταταρικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004. Το αραβικό και λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιούνται ανεπίσημα. Όλες οι επίσημες πηγές στο Ταταρστάν πρέπει να χρησιμοποιούν το Κυριλλικό αλφάβητο στις ιστοσελίδες και στις εκδόσεις. Σε άλλες περιοχές, όπου τα Ταταρικά δεν έχουν επίσημο καθεστώς, η χρήση ενός συγκεκριμένου αλφαβήτου εξαρτάται από την προτίμηση του συγγραφέα.
Η ταταρική γλώσσα ήταν ντε φάκτο επίσημη γλώσσα στη Ρωσία το 1917, αλλά μόνο στην Ταταρική Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία. Επίσης, τα Ταταρικά θεωρούνταν ως η επίσημη γλώσσα του Κράτους Ιντέλ-Ουράλ, ενός βραχύβιου κράτους στον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο. Επίσης, η Ρωσία των Μπολσεβίκων δεν αναγνώριζε τις επίσημες γλώσσες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν γλώσσες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μερικές δημοκρατίες.
Η χρήση των Ταταρικών ξεκίνησε να μειώνεται από τη δεκαετία του 1930. Στη δεκαετία του 1980, η μελέτη και η διδασκαλία των Ταταρικών στη δημόσια εκπαίδευση είχε περιοριστεί στα αγροτικά σχολεία. Ωστόσο, οι Ταταρόφωνοι μαθητές είχαν μικρές πιθανότητες να μπουν σε κάποιο πανεπιστήμιο, επειδή η ανώτερη εκπαίδευση ήταν διαθέσιμη στα Ρωσικά σε σχεδόν αποκλειστικό επίπεδο.
Το 2001, τα Ταταρικά θεωρούνταν ως ενδεχομένως απειλούμενη γλώσσα, ενώ τα Σιβηρικά και τα Κριμαϊκά Ταταρικά θεωρούνταν ως απειλούμενη και σοβαρά απειλούμενη, αντίστοιχα.[2] Η ανώτερη εκπαίδευση στα Ταταρικά υπάρχει μόνο στο Ταταρστάν, και περιορίζεται σε κλασικές μελέτες. Σε άλλες περιοχές όπου τα Ταταρικά είναι πρωταρχικά ομιλούμενη γλώσσα ο αριθμός των ομιλητών και η ικανότητά τους τείνει να μειωθεί. Τα Ταταρικά είναι δημοφιλή ως γραπτή γλώσσα σε Ταταρόφωνες περιοχές όπου υπάρχουν σχολεία, στα οποία διδάσκονται τα Ταταρικά. Επίσης, τα Ταταρικά είναι η μόνη χρησιμοποιούμενη γλώσσα στις αγροτικές επαρχίες του Ταταρστάν.
Διάλεκτοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν τρεις κύριες Ταταρικές διάλεκτοι: η Δυτική (Μισάρ, ταταρικά: Mişär), η Μέση (Καζάν), και η Ανατολική (Σιβηρική). Επίσης, και οι τρεις διάλεκτοι έχουν υποδιαιρέσεις. Επίσης, ο επιστήμονας Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ, έχει συνεισφέρει σημαντικά στη μελέτη της Ταταρικής γλώσσας και των διαλέκτων της, και προσδιορίζεται ως ο ιδρυτής της σύγχρονης Ταταρικής διαλεκτολογικής σχολής.
Γραμματική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όπως και άλλες Τουρκικές γλώσσες, τα Ταταρικά είναι συγκολλητική γλώσσα.
Κλίση των αντωνυμιών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Προσωπικές αντωνυμίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Πτώση | Ενικός | Πληθυντικός | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ονομαστική | мин min | син sin | ул ul | без bez | сез sez | алар alar |
| Γενική | минем minem | синең sineñ | аның anıñ | безнең bezneñ | сезнең sezneñ | аларның alarnıñ |
| Δοτική | миңа miña | сиңа siña | аңа aña | безгә bezgä | сезгә sezgä | аларга alarğa |
| Αιτιατική | мине mine | сине sine | аны anı | безне bezne | сезне sezne | аларны alarnı |
| Τοπική | миндә mindä | синдә sindä | анда anda | бездә bezdä | сездә sezdä | аларда alarda |
| Αφαιρετική | миннән minnän | синнән sinnän | аннан annan | бездән bezdän | сездән sezdän | алардан alardan |
| Πτώση | Ενικός | Πληθυντικός | ||
|---|---|---|---|---|
| - | "Αυτός" | "εκείνος" | "Αυτά" | "Εκείνα" |
| Ονομαστική | бу bu | шул şul | болар bolar | шулар şular |
| Γενική | моның monıñ | шуның şunıñ | боларның bolarnıñ | шуларның şularnıñ |
| Δοτική | моңа moña | шуңа şuña | боларга bolarğa | шуларга şularğa |
| Αιτιατική | моны monı | шуны şunı | боларны bolarnı | шуларны şularnı |
| Τοπική | монда monda | шунда şunda | боларда bolarda | шуларда şularda |
| Αφαιρετική | моннан monnan | шуннан şunnan | болардан bolardan | шулардан şulardan |
| Πτώση | Ποιος; | Τι; |
|---|---|---|
| Ονομαστική | кем kem | нәрсә närsä |
| Γενική | кемнең kemneñ | нәрсәнең närsäneñ |
| Δοτική | кемгә kemgä | нәрсәгә närsägä |
| Αιτιατική | кемне kemne | нәрсәне närsäne |
| Τοπική | кемдә kemdä | нәрсәдә närsädä |
| Αφαιρετική | кемнән kemnän | нәрсәдән närsädän |
Σύστημα γραφής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πριν το 1928, τα Ταταρικά γραφόντουσαν με το αραβικό αλφάβητο.
Στη Σοβιετική Ένωση, μετά το 1928, τα Ταταρικά γράφονταν με ένα λατινικό αλφάβητο που ονομαζόταν Γιαναλίφ.
Το 1939, υιοθετήθηκε το Κυριλλικό αλφάβητο, όπως και σε πολλές άλλες Τουρκικές γλώσσες στη Σοβιετική Ένωση.
Στην Κίνα, οι Τάταροι χρησιμοποιούν ακόμα το Κυριλλικό αλφάβητο.
- Το Ταταρικό Κυριλλικό αλφάβητο (η τρέχουσα σειρά των γραμμάτων υιοθετήθηκε το 1997):
| А а | Ә ә | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | Җ җ | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
| Н н | Ң ң | О о | Ө ө | П п | Р р | С с | Т т |
| У у | Ү ү | Ф ф | Х х | Һ һ | Ц ц | Ч ч | Ш ш |
| Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
- Το Ταταρικό Λατινικό αλφάβητο, δημιουργήθηκε επίσημα από έναν νόμο που υιοθέτησαν οι Ταταρικές αρχές, αλλά απορρίφθηκε από το Ταταρικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004:
| A a | Ə ə | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f |
| G g | Ğ ğ | H h | I ı | İ i | J j | K k | Q q |
| L l | M m | N n | Ꞑ ꞑ | O o | Ɵ ɵ | P p | R r |
| S s | Ş ş | T t | U u | Ü ü | V v | W w | X x |
| Y y | Z z | ’ |
Λεξιλόγιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- әйе - äye – ναι
- юк - yuq – όχι
- исәнме (сез)/саумы (сыз) - isänme (sez)/sawmı (sız) – γεια σας
- сәлам - sälam – γεια
- сау бул (ыгыз)/хуш (ыгыз) - saw bul (ığız)/xuş (ığız) – αντίο
- зинһар өчен - zinhar öçen – παρακαλώ
- рәхмәт - räxmät – ευχαριστώ
- гәфу ит (егез) - ğafu it (egez) – με συγχωρείτε
- мин - min – εγώ
- син - sin – εσύ
- сез - sez – εσάς
- ул - ul – αυτός / αυτή / αυτό
- без - bez – εμείς
- алар - alar – αυτοί
- милләт - millät – έθνος
- Инглизчә - Inglizçä – Αγγλικά
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ταταρικό αλφάβητο
- Ταταρικό όνομα
- Τάταροι
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ [File:Хальфин_Азбука_татарского_языка_1778.pdf Хальфин, Сагит. Азбука татарского языка. — М., 1778. — 52 с.
- ↑ Wurm, S· Unesco. (2001). Atlas of the world's languages in danger of disappearing. Paris: Unesco Pub.,. ISBN 978-92-3-103798-6.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ (1982). "Φρασεολογικό λεξικό της Ταταρικής γλώσσας" (monograph). Καζάν (Ρωσικά) (Tatar language)
- Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ (1984). "Ταταρική Διαλεκτολογία" (Βιβλίο για πανεπιστημιακούς φοιτητές). Καζάν. (Ρωσικά) (Tatar language)
- Bukharaev, R., & Matthews, D. J. (2000). Historical anthology of Kazan Tatar verse: voices of eternity. Richmond, Surrey: Curzon. ISBN 0-7007-1077-9
- PEN (Organization). (1998). Tatar literature today. Kazan: Magarif Publishers.
- Poppe, N. N. (1963). Tatar manual: descriptive grammar and texts with a Tatar-English glossary. Bloomington: Indiana University.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ταταρική γλώσσα στο Curlie (Αγγλικά)
- Ταταρική γλώσσα στο Curlie (Ταταρικά), (Ρωσικά)
- Ταταρικά λεξιλόγια στο Curlie (Αγγλικά)
- Διαδικτυακός κατάλογος στο Curlie (Ταταρικά)
- Ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Δημοκρατίας του Ταταρστάν
Γλωσσικές μελέτες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πληροφορίες σχετικά με την ταταρική γραφή
- Βιβλίο για τη μορφολογία της ταταρικής γλώσσας[νεκρός σύνδεσμος](Ρωσικά)
- Μαθήματα ταταρικής γλώσσας[νεκρός σύνδεσμος] (Ρωσικά)
- tatar.org.ru
- Tatar.com.ru: Ταταρική γλώσσα (Ρωσικά)
Φόρουμ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ταταρική λίστα αλληλογραφίας Αρχειοθετήθηκε 2013-05-29 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
Ιστορία και τη λογοτεχνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ταταρική ποίηση Αρχειοθετήθηκε 2009-06-16 στο Wayback Machine. (ταταρικά)
- Ταταρική μύθοι, συμπεριλαμβανομένης της ιστορίας της Σουράλε (Ρωσικά)
- Ταταρική βιβλιοθήκη
- Ταταρική Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη (Ρωσικά) (Ταταρικά)
- Σύνδεσμοι προς άλλους ταταρικούς γλωσσικούς πόρους Αρχειοθετήθηκε 2021-02-11 στο Wayback Machine.
Λεξικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ρωσοταταρικό ΔΛεξικό (α)
- Ρωσοταταρικό On-Line Λεξικό (β)
- Ρωσοταταρικό On-Line Λεξικό (γ)
- Ρωσοταταρικό On-Line Λεξικό (δ)
- Τουρκικά-Τατάρ On-Line Λεξικό
Διάλογοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Tatarsko-russkīe razgovory (1850) (Ταταρο-ρωσικοί διάλογοι)