Συνθήκη του Ορβιέτο

Η Συνθήκη του Ορβιέτο ήταν μία συμφωνία, που έγινε το 1281 μεταξύ του Καρόλου Α΄ της Σικελίας, του Τζιοβάνι Ντάντολο δόγη της Βενετίας και του Φίλιππου του Κουρτεναί, τιτουλάριου Λατίνου αυτοκράτορα για την ανάκτηση της Λατινικής αυτοκρατορίας, με την ευλογία του πάπα. Προοριζόταν να αποκαταστήσει τη Λατινική κυριαρχία, τόσο πολιτικά όσο και εκκλησιαστικά στη Ρωμανία· το εγχείρημα ματαιώθηκε ένεκα του Πολέμου των Σικελικών Εσπερινών, ο οποίος εξέτρεψε τους πόρους του Καρόλου Α΄ στην ανάκαμψη της Σικελίας.

Το ιστορικό πλαίσιο

Ο Κάρολος Α΄ από καιρό φιλοδοξούσε να συγκροτήσει ένα μεσογειακό βασίλειο. Ήταν ένας μικρότερος αδελφός του Λουδοβίκου Θ΄ της Γαλλίας και είχε διευρύνει την επικράτειά του, την Προβηγκία, συμφωνώντας να ενεργήσει ως υπερασπιστής του πάπα ενάντια στους Χοενστάουφεν το 1263. Ανταμείφθηκε με το βασίλειο της Σικελίας ως παπικό φέουδο και σχεδόν αμέσως άρχισε να κοιτάζει προς τα ανατολικά για περαιτέρω εδάφη. Μετά δηλαδή την ήττα τού Μανφρέδου της Σικελίας το 1266, ο Κάρολος Α΄ έστειλε στρατό στην Ήπειρο για να καταλάβει την προίκα τής συζύγου τού Μανφρέδου, Ελένης Αγγελίνας.

Αυτό έφερε τον Κάρολο Α΄ σε σύγκρουση με τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ στο πεδίο της Αδριατικής. Ο Βαλδουίνος Β΄ του Κουρτεναί, τότε τιτουλάριος Λατίνος αυτοκράτορας, έκανε έναν φυσικό σύμμαχο. Αφού εκδιώχτηκε από την Κωνσταντινούπολη από τον Μιχαήλ Η΄ το 1261, ο Βαλδουίνος Β΄ ήταν πρακτικά άπορος και απελπισμένος για βοήθεια, ώστε να ανακτήσει την αυτοκρατορία του. Ο Κάρολος Α΄ δέχθηκε σε αυτό, αλλά με σημαντική τιμή: οι δύο υπέγραψαν τη Συνθήκη του Βιτέρμπο (1267) το 1267, όπου ο Κάρολος Α΄ συμφώνησε να βοηθήσει στην ανάκτηση της Λατινικής αυτοκρατορίας. με αντάλλαγμα την επικυριαρχία του πριγκιπάτου της Αχαΐας και άλλες σημαντικές παραχωρήσεις.

Ωστόσο η εισβολή στην Ιταλία από τον Κορραδίνο και η Η΄ Σταυροφορία συνδυάστηκαν για να καθυστερήσουν οποιαδήποτε παρέμβαση του Κάρολου Α΄. Υπό τον πάπα Γρηγόριο Ι΄ ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την Ένωση της Καθολικής με την Ορθόδοξη Εκκλησία και απαγορεύθηκε οποιαδήποτε κίνηση του Καρόλου Α΄ εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Ωστόσο ο πάπας ενθάρρυνε τον Κάρολο Α΄ να αγοράσει την αξίωση της Μαρίας της Αντιόχειας στο Βασίλειο της Ιερουσαλήμ το 1277, στο οποίο έστειλε ένα βάιλο για να κυβερνήσει στο όνομά του. Αυτό ήταν μέρος μιας παπικής στρατηγικής για τη διατήρηση του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ, ενσωματώνοντάς το σε μια Μεσογειακή αυτοκρατορία, που θα ήταν σύμμαχος με τον γαλλικό βασιλικό Οίκο, ο οποίος θα παρείχε τους απαραίτητους πόρους για την άμυνα του βασιλείου. Το 1278 με μία διάταξη της συνθήκης του Βιτέρμπο, το Πριγκιπάτο της Αχαΐας υπήχθη επίσης στην άμεση εξουσία του.

Η ανάρρηση του πάπα Μαρτίνου Δ΄, που ήταν σε μεγάλο βαθμό υπό την επιρροή του Καρόλου Α΄, αφαίρεσε το τελευταίο εμπόδιο στις φιλοδοξίες του βασιλιά της Σικελίας. Ο νέος πάπας κήρυξε την Ένωση των Εκκλησιών ως αποτυχία, ανοίγοντας το δρόμο για τα σχέδια κατάκτησης τού Καρόλου Α΄. Όπως και η Συνθήκη του Βιτέρμπο (1267), η νέα συμμαχία εναντίον της Κωνσταντινούπολης θα ένωνε τα όπλα του Καρόλου Α΄ και της δυναστείας της Λατινικής αυτοκρατορίας (που τώρα εκπροσωπούσε ο Φίλιππος Α΄ του Κουρτεναί, αφού ο πατέρας του Βαλδουίνος Β΄ πέθανε το 1273) υπό την παπική επιδοκιμασία. Επιπλέον οι Βενετοί, οι οποίοι είχαν διαδραματίσει βασικό ρόλο στη Λατινική αυτοκρατορία, όμως δεν είχαν προσχωρήσει στη συνθήκη του Βιτέρμπο, τώρα θα εντασσόταν στη συμμαχία.

O Κάρολος Α΄ της Σικελίας, ένα από τα υψηλά συμβαλλόμενα μέρη στη συνθήκη.

Οι προετοιμασίες

Όπως και η συνθήκη του Βιτέρμπο, η νέα συνθήκη υπογράφτηκε στο παπικό παλάτι, που ο πάπας Μαρτίνος Δ΄ είχε μεταφέρει στο Ορβιέτο· το Βιτέρμπο είχε τεθεί σε απαγόρευση, λόγω της φυλάκισης δύο καρδιναλίων. Ο δηλωμένος σκοπός του ήταν η εκθρόνιση του Μιχαήλ Η΄ Αυτοκράτορα των Ρωμαίων υπέρ του Φιλίππου και η επίτευξη της Ένωσης των Εκκλησιών, φέρνοντας την Ορθόδοξη Εκκλησία υπό την εξουσία του πάπα. Ωστόσο το πρακτικό της κίνητρο ήταν να αποκαταστήσει τη Λατινική αυτοκρατορία, υπό την κυριαρχία των Ανδεγαβών και να αποκαταστήσει τα Βενετικά εμπορικά προνόμια στην Κωνσταντινούπολη.

Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης ο Φίλιππος και ο Κάρολος Α΄ επρόκειτο να προμηθεύσουν 8.000 στρατιώτες και ίππους και επαρκή πλοία για να τους μεταφέρουν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Φίλιππος, ο Δάνδολος και ο Κάρολος Α΄ ή ο γιος του τελευταίου Κάρολος τότε πρίγκιπας του Σαλέρνο, έπρεπε να συνοδεύσουν προσωπικά την αποστολή. Στην πράξη ο Κάρολος Α΄ θα είχε προμηθεύσει σχεδόν όλα τα στρατεύματα, καθώς ο Φίλιππος είχε λίγους ή καθόλου πόρους. Οι Βενετοί θα προμήθευαν 40 γαλέρες ως συνοδεία του στόλου εισβολής, ο οποίος επρόκειτο να πλεύσει από το Μπρίντιζι το αργότερο τον Απρίλιο του 1283. Όταν ο Φίλιππος θα αποκαθίστατο στον θρόνο, επρόκειτο να επιβεβαιώσει τις παραχωρήσεις της συνθήκης του Βιτέρμπο και τα προνόμια που παραχωρήθηκαν στη Βενετία κατά την ίδρυση της Λατινικής αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης του δόγη ως κυρίαρχου του «ενός τέταρτου και ενός όγδοου της Λατινικής Αυτοκρατορίας".

Ένα δεύτερο έγγραφο συντάχθηκε επίσης για να οργανώσει μία εμπροσθοφυλακή πριν από την κύρια αποστολή του 1283. Ο Κάρολος Α΄ και ο Φίλιππος θα προμήθευαν 15 πλοία και 10 μεταφορικά με περίπου 300 άνδρες και άλογα. Οι Βενετοί έπρεπε να παρέχουν 15 πολεμικά πλοία για επτά μήνες του έτους. Αυτές οι δυνάμεις θα πολεμούσαν εναντίον του Μιχαήλ Η΄ και "άλλων κατακτητών" της Λατινικής αυτοκρατορίας (μάλλον των Γενουατών) και θα συναντιόταν στην Κέρκυρα ως τις 1 Μαΐου 1282, ανοίγοντας το δρόμο για την κύρια εισβολή του επόμενου έτους.

Οι δύο συνθήκες υπογράφηκαν από τον Κάρολο Α΄ και τον Φίλιππο στις 3 Ιουλίου 1281. Επικυρώθηκαν από το δόγη της Βενετίας στις 2 Αυγούστου 1281.

Οι συνέπειες

Λίγες εβδομάδες μετά την υπογραφή της συνθήκης, ο πάπας Μαρτίνος αφόρισε τον Μιχαήλ Η΄. Έγιναν κατάλληλες προβλέψεις για την εκστρατεία και έλαβαν χώρα μερικές αψιμαχίες γύρω από την Εύβοια. Ο Νικηφόρος ηγεμόνας της Ηπείρου συνήψε επίσης συνθήκη με τον Κάρολο Α΄, τον Φίλιππο και τον Δάνδολο τον Σεπτέμβριο του 1281. Ωστόσο λίγο πριν ξεκινήσει η αποστολή, ξέσπασαν οι Σικελικοί Εσπερινοί (30 Μαρτίου 1282). Ο εμφύλιος πόλεμος που προέκυψε, χώρισε το βασίλειο της Σικελίας στα δύο: η νήσος Σικελία περιήλθε την Αραγωνία, ενώ ο Κάρολος Α΄ περιορίστηκε στο ηπειρωτικό μέρος του βασιλείου του στη νότιο Ιταλία· πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του προσπαθώντας να ανακτήσει τη νήσο. Οι απόγονοί του θα συνέχιζαν να διατηρούν μία ολοένα και πιο αδύναμη εξουσία σε τμήματα της Λατινικής αυτοκρατορίας (όπως την Αχαΐα), αλλά ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε κάποια μεγάλη εκστρατεία εναντίον της Κωνσταντινούπολης.