Άγιοι Τόποι

Χάρτης των Αγίων Τόπων, Πιέτρο Βεσκόντε, 1321. Περιγράφεται από τον Άντολφ Έρικ Νόρντενσκιολντ ως «ο πρώτος μη Πτολεμαϊκός χάρτης μιας καθορισμένης χώρας»

Ο όρος Άγιοι Τόποι αναφέρεται στις περιοχές της Παλαιστίνης σήμερα και του Ισραήλ που έχουν ιστορική και θρησκευτική αξία κυρίως για το Χριστιανισμό, αλλά και για τον Ιουδαϊσμό και τον Ισλαμισμό. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι τόποι εκείνοι στους οποίους διαδραματίσθηκαν τα εις τη Καινή Διαθήκη αναφερόμενα γεγονότα και ειδικότερα τα "Αγιοταφικά προσκυνήματα" όπως καθιερώθηκε να λέγονται τα επίσημα αρχαία μνημεία του Χριστιανισμού και όχι μόνο. Σπουδαιότερα δε αυτών είναι ο Πανάγιος Τάφος και ο Γολγοθάς στην Ιερουσαλήμ, το Σπήλαιο και η Φάτνη στη Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ, το όρος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ όπου αναλήφθηκε ο Κύριος, η Γεσθημανή επίσης στην Ιερουσαλήμ όπου κοιμήθηκε η Θεοτόκος, η Βηθανία όπου αναστήθηκε ο Λάζαρος, η Ναζαρέτ όπου και έλαβε χώρα ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, το Θαβώρ, η Κανά, ο Ιορδάνης ποταμός και άλλες πόλεις και τοποθεσίες. Επίσης, συμπεριλαμβάνονται σε αυτά η Κολυμβήθρα του Σιλωάμ δίπλα στον χείμαρρο των Κέδρων, ο τάφος του Προφήτη Ησαΐα κ.ά.

Πρώτοι χρόνοι

Από τους πρώτους χρόνους του Χριστιανισμού άρχισαν να συρρέουν στους Αγίους Τόπους ευλαβείς προσκυνητές και σιγά σιγά να καθιερώνονται τα προσκυνήματα. Ακόμα και μετά την άλωση της Ιερουσαλήμ από τους Άραβες το 637 εξακολουθούσαν ακώλυτες οι αποδημίες των Χριστιανών στους Αγίους Τόπους.
Αντίθετα όταν οι Σαρακηνοί κατέλαβαν την Παλαιστίνη έθεσαν σε εφαρμογή φοβερά πιεστικά μέτρα, κατά των προσκυνητών, των οποίων τα παθήματα και οι θρήνοι διέγειραν τη Δύση σε κοινή επιθυμία να αποσπασθεί από τους άπιστους η «Αγία Γη».
Προς τούτο έγιναν επανειλημμένες εκστρατείες που έφεραν το κοινό όνομα Σταυροφορίες. Το 1517 οι Άγιοι Τόποι περιήλθαν υπό τη διοίκηση των Οθωμανών.

Καταστροφές

Τα προσκυνήματα και τα διάφορα άλλα χριστιανικά μνημεία των Αγίων Τόπων υπέστησαν κατά καιρούς διάφορες καταστροφές. Έτσι μετά τη κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τον Πέρση Βασιλέα Χοσρόη Β' 614, οι Πέρσες επεδόθηκαν επί δύο συνεχόμενα χρόνια σε συστηματική λεηλασία των ιερών κειμηλίων και καταστροφή μνημείων μεταξύ των οποίων και λαφυραγώγησαν και τον Τίμιο Σταυρό.
Μετά από δέκα χρόνια το 626 άρχισε η ανοικοδόμηση και αποκατάσταση των καταστραφέντων πρωτοστατούντος του Αρχιδιακόνου του Πατριαρχείου Μόδεστου.
Οι εκστρατείες των Σταυροφόρων για την έλεγχο των Αγίων Τόπων προξένησαν νέες καταστροφές.

Το «στάτους κβο»

Υπό τον όρο status quo γενικά νοείται το σύνολο των κανόνων που ορίζουν τα δικαιώματα και τα προνόμια που έχουν διάφοροι εκκλησιαστικοί οργανισμοί επί της ιδιοκτησίας και λατρευτικής χρήσης των Αγίων Τόπων.

Οι Άγιοι Τόποι παρέμειναν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1517 μέχρι της υπαγωγή της Παλαιστίνης στην Βρετανική προστασία το 1918. Υπό την Οθωμανική Διοίκηση απέκτησε μεγάλη ισχύ το Τάγμα των Φραγκισκανών το οποίο ήταν υπό την προστασία διαφόρων δυτικών δυνάμεων και κυρίως της Γαλλίας. Η τελευταία, με το σύστημα των διομολογήσεων, ουσιαστικά έλεγχε την οικονομική ζωή της Οθωμ. Αυτοκρατορίας. Ανάλογα με τις διεθνείς συγκυρίες και τις εσωτερικές ανάγκες της Αυτοκρατορίας, άλλαζε διαρκώς το καθεστώς των Προσκυνημάτων και τα δικαιώματα των διαφόρων χριστιανικών "μιλλέτ". Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε το 1757 υπό την πίεση της Ρωσίας. Τότε εκδόθηκε φιρμάνι με το οποίο παρέχονταν κυριαρχικά δικαιώματα στο Ορθόδοξο Πατριαρχείο οπότε αυτό απέκτησε τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των Προσκυνημάτων. Τα δικαιώματα και τα προνόμια δόθηκαν σε "εθνικές" Εκκλησίες (μιλλέτ) και όχι σε κεντρικούς εκκλησιαστικούς οργανισμούς. Από πλευράς Ορθοδόξων τα προνόμια κατέχει το "Ρωμαίικο" Πατριαρχείο, όπως παλαιότερα κατείχε και η Γεωργιανή Εκκλησία. Από τους Μονοφυσίτες προνόμια έχουν η Αρμενική, η Αιθιοπική και η Κοπτική Εκκλησία ξεχωριστά. Η Καθολική Εκκλησία έχει προνόμια μέσω του εκεί Τάγματος των Φραγκισκανών. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η περιοχή πέρασε στην Εντολή (Mandate) της Βρετανίας με απόφαση της Κοινωνίας των Εθνών. Στη σχετική συνθήκη, άρθρο 14, υπάρχει πρόβλεψη για τη διατήρηση του στάτους των Αγίων Τόπων. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την απόσυρση της Βρετανίας, η πόλη της Ιερουσαλήμ υπήχθη σε ειδικό καθεστώς με απόφαση του ΟΗΕ. Βάσει αυτής της απόφασης διατηρήθηκε το status quo. Ως πολιτική αρχή με ευθύνη για τη διατήρησή του ορίστηκε ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ στην Ιερουσαλήμ. Αυτή η πρόβλεψη δεν εφαρμόστηκε στην πράξη, αφού αρχικά η Ιερουσαλήμ βρέθηκε υπό την κατοχή του Ισραήλ και της Ιορδανίας, και μετά το 1967 υπό την κατοχή του Ισραήλ. Το τελευταίο, μη θέλοντας να δημιουργήσει περαιτέρω διεθνή προβλήματα, διατήρησε το status quo χωρίς ωστόσο να το θεσμοθετήσει. Η Ισραηλινή κυβέρνηση αφήνει τη διοίκηση των Προσκυνημάτων στις διάφορες Εκκλησίες και παρέχει οικονομική βοήθεια για τη διατήρησή τους. Σε διεθνές επίπεδο, το Ισραήλ επιβεβαίωσε τη διατήρηση του status quo με τη "Θεμελιώδη Συμφωνία" που συνήψε με το Βατικανό το 1993. Κατά καιρούς τα δικαιώματα έχουν γίνει αντικείμενο αντιπαράθεσης μεταξύ χριστιανικών οργανισμών, κυρίως δε μεταξύ του Ορθόδοξου Πατριαρχείου, του Τάγματος των Φραγκισκανών και το Αρμενικό Πατριαρχείο. Αυτοί οι τρεις οργανισμοί ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος των ιερών χώρων. Άλλοι παράγοντες που εμπλέκονται στην αντιπαράθεση είναι διάφορες ευρωπαϊκές δυνάμεις, το κράτος του Ισραήλ, και ο ΟΗΕ.

Δείτε επίσης

Οι περιοχές αυτές υπήρξαν στην ιστορία πεδίο έντονων διενέξεων, όπως κατά τις Σταυροφορίες ή πιο πρόσφατα στην σύγκρουση Ισραήλ-Αράβων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Περιήγηση στους Άγιους Τόπους (Φωτογραφίες) IslamOnline.net