Μετάβαση στο περιεχόμενο

Έντβαρντ Καρντέλι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Έντβαρντ Καρντέλι
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Edvard Kardelj (Σλοβενικά)
Γέννηση27  Ιανουαρίου 1910[1][2][3]
Λιουμπλιάνα
Θάνατος10  Φεβρουαρίου 1979[1][2][3]
Λιουμπλιάνα
Αιτία θανάτουκαρκίνος εντέρου
ΥπηκοότηταΚισλεϊθανία, Κράτος των Σλοβένων, Κροατών και Σέρβων, Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας, Δημοκρατική Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία, Federal People's Republic of Yugoslavia και Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας
ΣπουδέςΔιεθνής Σχολή Λένιν
ΣύζυγοςPepca Kardelj
ΤέκναBorut Kardelj
ΒραβεύσειςΤάγμα των Ηρώων της Σοσιαλιστικής Εργασίας, Εθνικός ήρωας της Γιουγκοσλαβίας, τάγμα του Λένιν, Βραβείο Πρεσέρεν, Order "For Merit to the People" with golden star, Order of Brotherhood and Unity, Αντάρτικη Μνήμη 1941, Τάγμα της Γενναιότητας (Γιουγκοσλαβία), Τάγμα του Παρτιζάνικου Αστέρα (Γιουγκοσλαβία), Τάγμα της Λαϊκής Απελευθέρωσης, Τάγμα του Ήρωα του Λαού, Τάγμα του Γιουγκοσλαβικού Μεγάλου Αστέρα, Μεγαλόσταυρος του Τάγματος Γεωργίου του Α΄, Ιππότης του Βασιλικού Τάγματος της Καμπότζης, Τάγμα του Αετού των Αζτέκων, Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Λευκού Ρόδου της Φινλανδίας, Ιπποτικός Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Αγίου Όλαφ, Αντάρτικος Σταυρός (Πολωνία) και Τάγμα του Σταυρού του Γκρούνβαλντ, 2η τάξη
Επιστημονική σταδιοδρομία
ΑξίωμαLeague of Communists of Slovenia (1937, 1943)
Ιδιότηταπολιτικός, καθηγητής και αντάρτης
Ακαδημαϊκός τίτλοςδιδάκτορας επιστημών
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Έντβαρντ Καρντέλι (27 Ιανουαρίου 1910 - 10 Φεβρουαρίου 1979), επίσης γνωστός με τα ψευδώνυμα Μπεβκ, Σπέρανς και Κρίστοφ, ήταν Γιουγκοσλάβος δημοσιογράφος από τη Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας και ένα από τα ηγετικά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σλοβενίας πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν ένας από τους ηγέτες του Απελευθερωτικού Μετώπου του Σλοβένικου Εθνους και Σλοβένος Παρτιζάνος και μετά τον πόλεμο ομοσπονδιακός πολιτικός ηγέτης της Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας, που ηγήθηκε της Γιουγκοσλαβικής αντιπροσωπείας που διεξήγαγε ειρηνευτικές συνομιλίες με την Ιταλία για τη συνοριακή διαμάχη για τη Βενέτσια Τζούλια. Θεωρείται ο κύριος δημιουργός του γιουγκοσλαβικού συστήματος της εργατικής αυτοδιαχείρισης. Ήταν οικονομολόγος και πλήρες μέλος τόσο της Σλοβενικής όσο και της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, ενώ για πολλά χρόνια δίδασκε στην Οικονομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λιουμπλιάνας.[4]

Πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Καρντέλι γεννήθηκε στη Λιουμπλιάνα. Στην ηλικία των 16 ετών εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας, όπου βρέθηκε υπό την επιρροή του Σλοβένου δημοσιογράφου Βλάντο Κόζακ. Σπούδασε αλλά ποτέ δεν εργάστηκε ως δάσκαλος. Το 1930 συνελήφθη στο Βελιγράδι και καταδικάστηκε ως μέλος του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος. Αποφυλακίστηκε το 1932 και επέστρεψε στη Λιουμπλιάνα, όπου έγινε ένας από τους ηγέτες του Σλοβενικού τμήματος του κόμματος, καθώς τα περισσότερα από τα πρώην μέλη του είχαν είτε εγκαταλείψει το κόμμα είτε χάσει τη ζωή τους στις εκκαθαρίσεις του Ιωσήφ Στάλιν.

Το 1935 πήγε στη Μόσχα για να εργαστεί για την Κομιντέρν. Ήταν μέλος μιας ομάδας που επέζησε της εκκαθάρισης που έκανε ο Στάλιν στη Γιουγκοσλαβική Κομμουνιστική ηγεσία. Μετά το διορισμό από το Στάλιν του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο ως αρχηγού του κόμματος ο Καρντέλι έγινε ηγετικό μέλος του. Η νέα ηγεσία, περί τους Τίτο, Αλεκσάνταρ Ράνκοβιτς και Καρντέλι, επέστρεψε στη Γιουγκοσλαβία το 1937 και υιοθέτησε μια νέα κομματική πολιτική, κάνοντας έκκλση για μια κοινή αντιφασιστική πλατφόρμα όλων των Γιουγκοσλαβικών αριστερών δυνάμεων και για ομοσπονδοποίηση της Γιουγκοσλαβίας. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε ένα αυτόνομο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σλοβενίας, με τον Καρντέλι έναν από τους ηγέτες του, μαζί με τους Φράνκ Λέσκοσεκ και Μπόρις Κίντριτς.

Στις 15 Αυγούστου 1939 ο Καρντέλι παντρεύτηκε την Πέπτσα, αδελφή του (αργότερα) Λαϊκού Ήρωα και κομμουνιστή αξιωματούχου Ιβαν Μάτσεκ.[5]

Μετά την εισβολή του Άξονα στη Γιουγκοσλαβία τον Απρίλιο του 1941 έγινε ένας από τους ηγέτες του Απελευθερωτικού Μετώπου του Σλοβένικου Εθνους. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1941 συνέβαλε στη δημιουργία της ένοπλης αντίστασης στη Σλοβενία, που πολέμησε ενάντια στις δυνάμεις κατοχής μέχρι το Μάιο του 1945, από κοινού με τους Παρτιζάνους του Τίτο, στο γνωστό ως Λαίκό Απελευθερωτικό Πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας.

Μεταπολεμικά χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά το 1945 ανέβηκε στις υψηλότερες θέσεις στη Γιουγκοσλαβική κυβέρνηση και μετακόμισε σε πολυτελή κατοικία στη συνοικία Τάτσεν της Λιουμπλιάνα, που είχε δημευθεί από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη του, το βιομήχανο Ιβαν Σέουνιγκ. Η κατοικία είχε κατασκευαστεί το 1940 από τον αρχιτέκτονα Μπόγιαν Στούπιτσα (1910-1970) και αρχικά είχε καταληφθεί από τον κομμουνιστή πολιτικό Μπόρις Κράιγκερ.[6] [7] Μετά την Απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας το 1945 ο Καρντέλι αναδείχτηκε σε Αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Τίτο. Ως Αντιπρόεδρος συνέταξε το ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Γιουγκοσλαβίας.Στη θέση του Αντιπροέδρου έμεινε μέχρι το 1953. Έπαιξε επίσης πρωταγωνιστικό ρόλο στη σύνταξη των μεταγενέστερων Συνταγμάτων της Γιουγκοσλαβίας (του 1953, του 1963 και του 1974) ως ένας από τους κορυφαίους Γιουγκοσλάβους νομομαθείς. Επιπλέον υπηρέτησε ως Υπουργός Εξωτερικών της Γιουγκοσλαβίας την περίοδο 1945-1953 και υπήρξε ένας από τους αρχιτέκτονες της πολιτικής της ουδετερότητας της Γιουγκοσλαβίας ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. Διετέλεσε για πολλά χρόνια ένα από τα κορυφαία στελέχη της Ένωσης Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών.

Μεταξύ 1945 και 1947 ο Καρντέλι ηγήθηκε της Γιουγκοσλαβικής αντιπροσωπείας που διεξήγαγε ειρηνευτικές συνομιλίες με την Ιταλία για τη συνοριακή διαμάχη για τη Βενέτσια Τζούλια. Μετά το σχίσμα Τίτο-Στάλιν το 1948 βοήθησε, με το Μίλοβαν Τζίλας και το Βλαντιμίρ Μπάκαριτς, να σχεδιάσουν μια νέα οικονομική πολιτική στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, γνωστή ως εργατική αυτοδιαχείριση. Τη δεκαετία του 1950, ιδιαίτερα μετά την απομάκρυνση του Τζίλας, αναδείχθηκε ο κύριος θεωρητικός του τιτοϊσμού και της γιουγκοσλαβικής εργατικής αυτοδιαχείρισης.

Ο Καρντέλι πυροβολήθηκε και τραυματίστηκε το 1959 από το Γιόβαν Βεσελίνοβ. Αν και η επίσημη αστυνομική έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Βεσελίνοβ πυροβόλησε ένα αγριογούρουνο και ο Καρντέλι χτυπήθηκε από εξοστρακισμό βλήματος σε ένα βράχο, υποστηρίχθηκε τότε ότι η απόπειρα δολοφονίας ενορχηστρώθηκε από τον πολιτικό αντίπαλό του Αλεκσάνταρ Ράνκοβιτς ή το σύμμαχό του Σλόμπονταν Πένεζιτς.[8] [9]

Ο ρόλος του Καρντέλι μειώθηκε τη δεκαετία του 1960 για λόγους που δεν έχουν ακόμη καταστεί σαφείς. Επανήλθε και πάλι σε εξέχουσα θέση μετά το 1973, όταν ο Τίτο απομάκρυνε τις Κροατικές, Σερβικές και Σλοβενικές ρεφορμιστικές κομμουνιστικές ηγεσίες και αποκατέστησε μια πιο ορθόδοξη κομματική γραμμή. Την επόμενη χρονιά ήταν ένας από τους κύριους συντάκτες του Συντάγματος της Γιουγκοσλαβίας του 1974, που αποκέντρωσε τη λήψη αποφάσεων στη χώρα, αφήνοντας τις επί μέρους δημοκρατίες υπό την ηγεσία των αντίστοιχων πολιτικών ηγεσιών τους.

Ο Καρντέλι ήταν ένας από τους σημαντικότερους Μαρξιστές θεωρητικούς της εποχής του. Ήταν εμπνευστής της θεωρίας της Σοσιαλιστικής Αυτοδιαχείρισης. Σύμφωνα με τον Καρντέλι ανάμεσα στα δύο άκρα της αστικής δημοκρατίας και της σοβιετικής "σοσιαλιστικής δημοκρατίας των μηχανισμών" υπάρχει και η άμεση δημοκρατία, που χαρακτηρίζεται από την αυτοκυβέρνηση των εργατών και τη Σοσιαλιστική Αυτοδιαχείριση. Υποστήριζε έναν τύπο Σοσιαλισμού ριζικά διαφορετικού από αυτόν της ΕΣΣΔ και του Ανατολικού Μπλοκ, καθώς στόχευε στο να οδηγηθούν οι εργάτες στην αυτοδιακυβέρνηση με παράλληλο μαρασμό των μηχανισμών του κράτους.[10].

Θάνατος και κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Καρντέλι πέθανε από καρκίνο του παχέος εντέρου στη Λιουμπλιάνα στις 10 Φεβρουαρίου 1979.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του έλαβε αρκετές τιμητικές διακρίσεις. Διορίστηκε μέλος της Σλοβενικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών και τιμήθηκε επίσημα ως Λαϊκός Ήρωας της Γιουγκοσλαβίας. Εκτός από πολλούς δρόμους η παραλιακή πόλη Πλότσε στη νότια Κροατία μετονομάστηκε σε Καρντέλιεβο προς τιμήν του το 1950-54 και πάλι το 1980-90. Αμέσως μετά το θάνατό του το Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνας άλλαξε το όνομά του σε "Πανεπιστήμιο Έντβαρντ Καρντέλι της Λιουμπλιάνα " (Σλοβενικά: Univerza Edvarda Kardelja v Ljubljani).

Μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας τα περισσότερα από αυτά ξαναπήραν τα προηγούμενα ονόματά τους, αλλά στη Σλοβενία εξακολουθούν να υπάρχουν δρόμοι και πλατείες που φέρουν το όνομά του, με σημαντικότερη την κεντρική πλατεία της πόλης Νόβα Γκόριτσα.

Ο Έντβαρντ Καρντέλι ήταν πατέρας του ποιητή Μπόρουτ Καρντέλι, που αυτοκτόνησε το 1971. Η σύζυγός του Πέπτσα Καρντέλι πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1990, αλλά φημολογείται ευρέως ότι στην πραγματικότητα αυτοκτόνησε[11] [12] [13] [14] [15]

Εγγονός του είναι ο Ιγκορ Σόλτες, δικηγόρος και πολιτικός[16]

Βιβλία του που εκδόθηκαν στα ελληνικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Η Αδέσμευτη Πολιτική Ιστορική Αναγκαιότητα
  • Οι Δημοκρατικοί Δρόμοι στη Σοσιαλιστική Κοινωνία (Θεμέλιο).
  • Ο Κοινωνικός Προγραμματισμός στην Αυτοδιαχείριση (εκδ. Αιχμή, 1985).
  • Γιουγκοσλάβικη Αυτοδιαχείριση (Συλλογικό Έργο), Σάρον Ζούκιν, Μ. Μάρκοβιτς (Ανδρομέδα).

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11909432r. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. kardelj-edvard. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Proleksis enciklopedija» (Κροατικά) 30143.
  4. ↑ Politika daily, Političari i akademici
  5. ↑ Strle, Franci. 1980. Tomšičeva brigada: Uvodni del. Ljubljana: Partizanska knjiga, p. 146.
  6. ↑ Pahor, Peter. 2011. "Kardeljevo vilo v Tacnu vrnili dedičem." Dnevnik (15 October). (in Slovene)
  7. ↑ Delić, Anuška. 2007. "Od Kraigherja in Kardelja do kaznovanih sodnih izvedencev". Delo (16 July). Archived 2012-08-03 at Archive.today (in Slovene)
  8. ↑ "She Came in through the Bathroom Window" Tribuna (14 August 1989), pp. 3–7. Ljubljana: UK ZSMS, page 3. (in Slovene)
  9. ↑ Ramet, Sabrina P. "Yugoslavia." In Eastern Europe: Politics, Culture, and Society Since 1939, pp. 159–189. Bloomington, IN: Indiana University Press, p. 166.
  10. ↑ Mark Mazower, Σκοτεινή Ήπειρος: Ο Ευρωπαϊκός Εικοστός Αιώνας,Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
  11. ↑ Pečjak, Vid. 1990. Kako se je podrl komunizem: psihosocialna analiza dogodkov v nekdanjih in sedanjih socialističnih deželah. Ljubljana: author, p. 89.
  12. ↑ Kermauner, Taras. 2002. Dramatika slovenske politične emigracije. 3. Paradoks odreševanja. Ljubljana: Slovenski gledališki muzej, p. 88.
  13. ↑ "Rezidenco, kjer je Kardelj gostil Tita, bi radi za upokojenski dom." 2012. Finance 105.
  14. ↑ Drozg, Tomi. 1990. "Cenjeni gospod Jelnikar!" Tribuna: študentski časopis 39(8): 3. (in Slovene)
  15. ↑ See also: Edvard Kardelj, Vermeidbarkeit oder Unvermeidbarkeit des Krieges: Die jugoslawische und die chinesische These, Rowohlts Deutsche Enzyklopadie, (Reinbek bei Hamburg: Rowohlt Taschenbuch GmbH, 1961)
  16. ↑ «Revizor, ki igra odvetnikom». Finance.si. 19 Ιανουαρίου 2001. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2014. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πάπυρος Larousse Britannica: Λήμμα "Καρντέλι"
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Έντβαρντ_Καρντέλι&oldid=10624842"