Αγάς
Ο αγάς ήταν τίτλος αξιωματούχου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που δήλωνε άρχοντα, διοικητή. Στην οθωμανική τουρκική γλώσσα η λέξη (agha ή ağa), περσικής προέλευσης (Āġā) σημαίνει κύριος, πάτρωνας, αρχηγός, σεβαστός, διοικητής,[1] ενώ σπανιότερα χρησιμοποιείται και με την έννοια του ιδιοκτήτη γης[2]. Στη νεοελληνική δημώδη γλώσσα φέρεται ως χαρακτηρισμός ανθρώπου τυραννικού ή δεσποτικού, καθώς επίσης και για εκείνον που ζει με αρκετή οικονομική άνεση.
Αρχικά ο τίτλος του Αγά δίνονταν τόσο σε πολιτικούς όσο και σε στρατιωτικούς αξιωματούχους της Αυτοκρατορίας. Ανάλογα δε του αντικειμένου διοίκησης λάμβαναν και ιδιαίτερο όνομα, όπως Χασεκή Αγάς (αρχιφύλακας), χαζνεντάρ αγάς (προϊστάμενος του θησαυροφυλακίου), κιζλάρ αγάς (διοικητής των ευνούχων των ανακτόρων), αγάς των γενιτσάρων (διοικητής τμήματος των Γενιτσάρων), γερλή αγάς (διοικητής των Γερλήδων) και δερβέν αγάς (διοικητής φύλαξης περασμάτων, «δερβενίων»).
Βαθμιαία ο τίτλος αυτός άρχισε να χάνει την αρχική του σημασία. Μετά το διωγμό των Γενιτσάρων από τον σουλτάνο Μαχμούτ Β΄, επικράτησε να δίνεται περισσότερο σε αγράμματους διοικητές σε αντιδιαστολή με τους μορφωμένους άρχοντες και διοικητές που λάμβαναν τον τίτλο του εφέντη[2].
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας για τους Έλληνες ο τίτλος αυτός ταυτίστηκε με την έννοια του εξουσιαστή που όφειλαν να τον υπακούν και να εκτελούν τις εντολές του. Παρατηρήθηκε όμως πολλές φορές και Έλληνες που λάμβαναν τον τίτλο αυτόν να συνδέεται το όνομά τους με τον τίτλο όπως π.χ. Δημήτραγας, Θανάσαγας, Μανούσαγας κ.λπ.
Σήμερα, στην Τουρκία, ο τίτλος αγάς χρησιμοποιείται ως ευγενής προσφώνηση, αντίστοιχα με το κύριος, που όμως δεν προηγείται αλλά έπεται του ονόματος π.χ. Αχμέτ αγάς=κύριος Αχμέτ, Μποράν αγάς=κύριος Μποράν και Φιρούζ αγάς=κύριος Φιρούζ.
Λαογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] |
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/08/2021) |
Στα ελληνικά τραγούδια τόσο στα παραδοσιακά όσο και σε λαϊκά ο τίτλος του Αγά απαντάται πολλές φορές και μάλιστα σε όλες τις κατ΄ έκφραση και ιστορικές αποδόσεις. Χαρακτηριστικότερα αυτών είναι:
- Το γνωστό παραδοσιακό τραγούδι «Ο Μενούσης, ο Μπερμπίλης κι ο Ρεσούλ Αγάς»,
- Το γνωστό επίσης λαϊκό: άντε το μωρό, μωρό μου κάνει νάνι,/ μοιάζει σαν Αγάς, επάνω στο ντιβάνι
- Το παραδοσιακό κρητικό: «Μαζλούμ Αγάς» που πρόκειται για μπαλουξή ή μπουλουξή που ήταν Γερλή Αγάς στη Κρήτη,
- Το πολύ γνωστό λαϊκό «Σεράχ» όπου αφού άστραψε το σπαθί του καβαλάρη και σπαράξαν τα κορμιά και ακολούθησε η απαγωγή της με φωνές Αλλάχ, Αλλάχ:
- Κλαίνε στα χαρέμια οι σκλάβες
- Τρέμουν την οργή του Πασά
- Κλαίνε στο σεράι οι Αγάδες
- Που ποθούσαν της Σεράχ την ομορφιά!
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ [https://aristomenismessinios.blogspot.gr/search?updated-max=2016-12-25T21:53:00%2B02:00&max-results=10&reverse-paginate=true&start=9&by-date=false Λιακόπουλος Κ. Γεώργιος, Οθωμανικές Επιγραφές της Μεσσηνίας, Πελοποννησιακά, Παράρτημα 31, 2014 σσ. 475-498, επιγραφή υπ' αρ. 4.
- ↑ 2,0 2,1 Encyclopedia of Islam, σελ. 245-6
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τομ. 1ος, σελ. 178.
- Bosworth, C.E, Van Donel, E., Heinrichs, W.P., Pellat, Ch. (1991). The Encyclopedia of Islam, Vol. 1, E.J. Brill, Leiden