Αγία Μαρίνα Θησείου (ναός)

Αγία Μαρίνα
Είδος	εκκλησία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	37°58′25″N 23°43′8″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Αθηναίων
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1924
Προστασία	διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο ναός της Αγίας Μαρίνας υπάγεται με την ομώνυμη ενορία στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών (2η Αρχιεπισκοπική Περιφέρεια).

Στον Λόφο των Νυμφών

Ο ναός της Αγίας Μαρίνας βρίσκεται στο Λόφο των Νυμφών, στο Θησείο και είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με ένα μεγάλο κεντρικό τρούλο και με τέσσερις μικρότερους στα γωνιακά διαμερίσματα. Τα θεμέλια του σημερινού ναού μπήκαν το 1924. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1927. Τα εγκαίνια έκανε την 20ή Οκτωβρίου 1926 ο βοηθός επίσκοπος Σταυρουπόλεως Θεόκλητος, που αργότερα έγινε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Τα σχέδια εκπόνησε ο αρχιτέκτονας Αχιλλέας Γεωργιάδης. Χτίστηκε εκεί όπου βρισκόταν ένας άλλος παλαιότερος ναός τον 19ο αιώνα. Οι αγιογραφίες είναι έργο των αγιογράφων Γκρεκού και αδελφών Σούτσου κι έγιναν τη δεκαετία του '30. Τότε κατασκευάστηκε και το ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Από τον 13ο αιώνα

Σημειωτέον ότι στο νέο ναό ενσωματώθηκε παλιά μικρή εκκλησία της Αγίας Μαρίνας (σπηλαιώδης ναός), η οποία ήταν χτισμένη μέσα στο βράχο της νοτιοανατολικής γωνίας της σημερινής εκκλησίας και χρονολογείται από τις αρχές του 13ου αιώνα. Ο χώρος αυτός χρησιμοποιούνταν για λατρευτικούς σκοπούς κατά την προχριστιανική εποχή. Εκεί κατά την παράδοση βρέθηκε και αρχαία εικόνα της Αγίας Μαρίνας. Ο αρχαίος ναός σήμερα είναι βαπτιστήριο.

Και ο παλαιός και ο νέος ναός έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία (ΦΕΚ 83/3Β/14-4-1986).

Αρχαία ευρήματα

Όταν την περίοδο 1981-1986 έγιναν εργασίες για την συντήρηση του ναού, μέσα στη νεότερη χτιστή αγία τράπεζα βρέθηκε τμήμα μονόλιθης κολόνας, το οποίο στήριζε την παλιότερη πλάκα. Το δάπεδο του κυρίως ναού έχει κλίση από την περιφέρεια προς το κέντρο. Στο κέντρο αποκαλύφθηκε κοίλωμα με βάθος 40 εκατοστά και διάμετρο 1 μέτρο. Πολλά χρόνια πριν, το 1960, ο αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός είχε εκφράσει την άποψη ότι στη θέση όπου είχε χτιστεί η παλιά εκκλησία, κατά την αρχαιότητα υπήρχε δεξαμενή νερού. Τα προαναφερθέντα ευρήματα τον δικαίωσαν, από δε το συγκεκριμένο κοίλωμα αντλούσαν το νερό.

Κατά τις εργασίες συντήρησης βγήκαν πέντε επιχρίσματα που βρίσκονταν το ένα πάνω στο άλλο, και ήρθαν στο φως ορισμένες αγιογραφίες των 13ου, 17ου και 18ου αιώνων. Κάποιες αποσπάστηκαν και, μαζί με διάφορα άλλα ευρήματα, παρουσιάζονται στο βόρειο τμήμα της σημερινής εκκλησίας.

Στην αψίδα του αγίου βήματος και στη νότια πλευρά του υπάρχουν εικόνες του 13ου αιώνα, ενώ στην κόγχη του υπάρχει η Πλατυτέρα Βρεφοκρατούσα και ένθρονη, πλαισιωμένη από αγγέλους και αρχιερείς. Σε καλή κατάσταση βρίσκεται ο δεξιός άγγελος, «σεβίζων» και με αυτοκρατορική περιβολή. Στη νότια πλευρά του υπάρχουν δυο ολόσωμοι αρχιερείς. Ο ένας είναι ο Μέγας Βασίλειος. Δύο ακόμα ολόσωμοι άγιοι (ο ένας είναι ο Άγιος Γεώργιος) δεν διατηρούνται σε καλή κατάσταση μεν, αλλά είναι σαφές ότι πρόκειται για έργο μεγάλου καλλιτέχνη.

Στον κυρίως ναό συναντάμε αγιογραφίες που είναι σε κακή κατάσταση. Χρονολογούνται στις αρχές του 17ου αιώνα. Πρόκειται για τη Γέννηση του Χριστού στα ανατολικά, την Υπαπαντή και τη Βάπτιση στα νότια (ο Ιορδάνης ποταμός απεικονίζεται προσωποποιημένος), τη Σταύρωση στα δυτικά, και τη Μεταμόρφωση και την Πεντηκοστή στα βόρεια. Στο νοτιοδυτικό σφαιρικό τρίγωνο υπάρχει ο Ευαγγελιστής Μάρκος, με ένα σύντομο κείμενο: ΣΟΦΩ {Η... ΜΑ} ΖΩΓΡΑ ΦΟΥ ΧΗΡ ΔΗΜΗΤΡΙΣ ΑΘΗΝ Ο ΓΡΑΨΑΣ

Το πρόσωπο που αναφέρεται είναι ο αγιογράφος Δημήτριος από την Αθήνα. Έργα του υπάρχουν στην Επισκοπή Παλαιοχώρας της Αίγινας (1609-1610), καθώς και στον Άγιο Δημήτριο, στο Μαρούσι (1622).

Δίπλα στην εκκλησία βρισκόταν ένας βράχος. Τον αποκαλούσαν Κυλίστρα ή Τσουλιάστρα. Πάνω σ' αυτόν γλιστρούσαν οι έγκυες Αθηναίες για να έχουν ανώδυνο τοκετό. Η συνήθεια αυτή κράτησε ως τα τέλη του 19ου αιώνα.

Πηγές

• Θ. Γιοχάλας - Τ. Καφετζάκη, «Αθήνα ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία» (έκδοση Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 160)