Αζανία

Η Αζανία ή Φαζάζκα είναι όνομα που αποδόθηκε από μεν τους αρχαίους σε χώρα της ανατολικής Αφρικής και σε περιοχή της Πελοποννήσου, από δε τους νεότερους μέχρι και στη νότια Αφρική. Κατά την κλασική αρχαιότητα το όνομα αναφερόταν σε τμήμα της ανατολικής παράκτιας Αφρικής από το Ακρωτήριο των Αρωμάτων μέχρι τη σημερινή Μομπάσα της Κένυας, ή ίσως μέχρι και την Τανζανία. Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν και «Βαρβαρία», αλλά δεν βρίσκεται στο ίδιο μέρος με τη νεότερη «Μπαρμπαριά» της Βόρειας Αφρικής.

Ετυμολογία

Κάποιες ετυμολογήσεις που προτάθηκαν τον 19ο αιώνα και ισχυρίζονταν ότι το όνομα προήλθε από αραβική ή περσική λέξη για τους σκουρόχρωμους Αφρικανούς, απορρίπτονται από νεότερους μελετητές ως παραδείγματα της αποικιοκρατικής νοοτροπίας της εποχής.

Πιο πρόσφατα, ο G.W.B. Huntingford πρότεινε δύο ετυμολογήσεις: Η πρώτη εξηγεί την λέξη Αζανία από το αραβικό ajam (= «ξένος, μη-Άραβας). Η δεύτερη, την οποία και προκρίνει, την εξηγεί από το ελληνικό αζαίνειν (= «ξηραίνειν»), και ευνοεί την ταύτιση της χώρας με την ξηρή ακτή της σημερινής Σομαλίας.

Η αρχαία Αζανία της Αφρικής

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αναφέρει το «Αζάνιο Πέλαγος» (N.H. 6.34), που υποτίθεται ότι εκτεινόταν και γύρω από τη νότια ακτή της Αφρικής. Αντιστοίχως οι Έλληνες μιλούσαν για τον «Βαρβαρικό Κόλπο». Αργότερα, ο Περίπλους της Ερυθράς Θαλάσσης προσφέρει κι άλλα στοιχεία για την Αζανία (κεφ. 15,16,18). Από το κεφ. 15 του Περίπλου ο Huntingford υποστηρίζει ότι η Αζανία αναφερόταν κυρίως στην ακτή της Σομαλίας, ταυτίζοντας με πιθανότητα διάφορα ορόσημα. Ωστόσο, το κεφ. 16 περιγράφει ξεκάθαρα την πόλη Ραπτά, νότια από τις Πυράλειες Νήσους, ως «τη νοτιότερη αγορά της Αζανίας». Σύγχρονες μελέτες τοποθετούν τη Ραπτά στις ακτές της σημερινής Τανζανίας, και επομένως η Αζανία αναφερόταν σε ένα πολύ μεγαλύτερο τμήμα της ακτογραμμής της ανατολικής Αφρικής από τη Σομαλία, ίσως κάτι ανάλογο του μεταγενέστερου αραβικού Zanj. Η Αζανία ήταν γνωστή στους Κινέζους ως Zésàn τουλάχιστον από τον 3ο αιώνα μ.Χ..

Συγγραφείς της Ελληνιστικής Εποχής που αναφέρουν την Αζανία είναι, μεταξύ άλλων ο Κλαύδιος Πτολεμαίος και ο Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης. Ο δεύτερος καταγράφει το γεγονός ότι στην εποχή του η Αζανία βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Αξώμης, και ότι εκεί ο χρυσός ανταλασσόταν με σφαγμένα μοσχάρια.

Νεότερες χρήσεις του ονόματος

Η λέξη Αζανία ήρθε στην επικαιρότητα και πάλι το 1958, όταν προτάθηκε ως εναλλακτική ονομασία για τη Νότια Αφρική, στο Παναφρικανικό Συνέδριο στην Άκκρα της Γκάνα. Το 1979 το όνομα Αζανία άρχισε να γίνεται δημοφιλές ανάμεσα σε επαναστάστες μαύρους Αφρικανούς εθνικιστές, πάντα με τη σημασία της Νότιας Αφρικής, οπότε εμφανίσθηκε σε τίτλους ομάδων όπως Azanian People's Organisation, Pan Africanist Congress of Azania και Socialist Party of Azania. Στις πολυφυλετικές εκλογές του 1994 στη Ν. Αφρική, ορισμένοι πρότειναν το «Αζανία» ως επίσημο δεύτερο όνομα για τη χώραs, αλλά κάτι τέτοιο ποτέ δεν κέρδισε ευρύτερη στήριξη. Το Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσο ήταν μάλιστα πάντα αρνητικό για το όνομα, συνδέοντάς το με την αποικιοκρατία και το Παναφρικανικό Κονγκρέσο που είχε αποσχισθεί από αυτό.

Όταν η Νότια Αφρική είχε διπλωματικές σχέσεις με τη Δημοκρατία της Κίνας (Ταϊβάν), η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας αναφερόταν επισήμως στη Ν. Αφρική ως «Αζανία».

Azania είναι επίσης το όνομα του ετήσιου περιοδικού του Βρετανικού Ινστιτούτου Ανατολικής Αφρικής, καθώς και το όνομα που δίνουν οι γεωλόγοι από το 2002 σε μία προϊστορική μικροήπειρο που υποτίθεται ότι συνενώθηκε με τη Γκοντβάνα.

Η αρχαία Αζανία της Πελοποννήσου

Η Αζανία της αρχαίας Πελοποννήσου βρισκόταν στα βορειοδυτικά της Αρκαδίας, προς τα σημερινά Καλάβρυτα. Πήρε το όνομά της από τον μυθικό Αζάνα. Αναφέρεται ότι ήταν τόσο ορεινή και πετρώδης, ώστε η γεωργία δεν απέδιδε σχεδόν τίποτα. Από αυτό το γεγονός, για όποιον κόπιαζε μάταια και χωρίς όφελος, οι αρχαίοι έλεγαν πως «καλλιεργεί την Αζανία». Η αναφορά πάντως αυτή των αρχαίων σε σχέση με την άσκοπη καλλιέργεια της γης φαίνεται πως δεν έχει να κάνει με την Αρκαδική Αζανία αλλά με την Αφρικανική, που ομολογουμένως ήταν άνυδρη και άγονη. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το άγονο του εδάφους της Αζανίας προκάλεσε τη μαζική μετανάστευση των κατοίκων της, που δημιούργησαν αλλού ευημερούσες αποικίες. Σύμφωνα με τον Παυσανία η πόλη Αιζανοί στη Μικρά Ασία ήταν αποικία Αζάνων ενώ σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ιδρύθηκε από το γιο του Τάνταλου Αιζάνα.

Βιβλιογραφία-πηγἐς

Casson, Lionel (199): The Periplus Maris Erythraei (μετάφραση H. Frisk, 1927, με βελτιώσεις και λεπτομ.σημεριώσεις). Princeton, Princeton University Press.
Chami, F. A. (1999): "The Early Iron Age on Mafia island and its relationship with the mainland." Azania Vol. XXXIV 1999, pp. 1-10.
Chami, Felix A. 2002. "The Egypto-Graeco-Romans and Paanchea/Azania: sailing in the Erythraean Sea." From: Red Sea Trade and Travel. The British Museum. Sunday 6 October 2002. Organised by The Society for Arabian Studies. From: http://www.google.au/search?q=cache:aECfkPV1-0oJ:www.thebritishmuseum.ac.uk/ane/fullpapers.doc^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[1]

Huntingford, G.W.B. (μετάφρ. και επιμ.): Periplus of the Erythraean Sea, Hakluyt Society, London 1980.
Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση»

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Electronic Antiquity Journal: Communicating the Classics, τόμ. 1, no. 5, έρευνα του Τζων Χίλτον στο Πανεπιστήμιο του Νατάλ, στο Ντέρμπαν