Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αθάνατο Τάγμα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το Αθάνατο τάγμα (ρωσικά: Бессмертный полк) είναι ένα τεράστιο πολιτικό γεγονός στις μεγάλες πόλεις της Ρωσία και σε όλο τον κόσμο. Λαμβάνει χώρα στις 9 Μαΐου κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Ημέρας της Νίκης. Αθάνατο τάγμα λέγεται και η ομώνυμη μη κερδοσκοπική οργάνωση, που ιδρύθηκε στην Ρωσία προκειμένου να αναλάβει την διεξαγωγή του γεγονότος αλλά και την προώθησης της μνήμης των εργαζομένων στο εσωτερικό μέτωπο, των προσωπικών των ενόπλων δυνάμεων, των παρτιζάνων, του προσωπικού των οργανώσεων αντίστασης, καθώς και του προσωπικού των υπηρεσιών της επιβολής του νόμου και των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Στις πορείες του αθάνατου τάγματος, που στόχος είναι να τιμήσουν πρωταρχικά την μνήμη των βετεράνων του πολέμου, οι συμμετέχοντες κρατάνε στο χέρι τους φωτογραφίες συγγενών και/ή οικογενειακών φίλων που υπηρετούσαν στο εργατικό δυναμικό της ΕΣΣΔ, παραστρατιωτικές μονάδες, τις Σοβιετικές Ενόπλες Δυνάμεις και οργανώσεις επιβολής του νόμου κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προέλευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σκηνή από την πορεία του Αθάνατου Συντάγματος με τη Σοβιετική Σημαία της Νίκης στη Αγία Πετρούπολη, 2018.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι γνωστός στην Ρωσία και τη Λευκορωσία με την ονομασία Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος. Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, ο οποίος περιελάμβανε πολλές από τις πιο θανατηφόρες μάχες στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι Σοβιετικές απώλειες σε στρατιώτες και πολίτες ήταν περίπου 20 εκατομμύρια άτομα (ή 27 σύμφωνα με τις τελευταίες ρωσικές αξιώσεις),[1] αντιπροσωπεύοντας το ένα τρίτο όλων των απώλειων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[2][3] Η Σοβιετική Ένωση είχε τεράστιες δημογραφικές απώλειες κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδίως στις σλαβικές δημοκρατίες.[4] Στην Σοβιετική εποχή, η Ημέρα της Νίκης γιορτάστηκε σε όλη την ΕΣΣΔ και στα κράτη του Ανατολικού μπλοκ.[5] Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος έγινε θέμα μεγάλης σημασίας στον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, τα μαθήματα ιστορίας στο σχολείο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις τέχνες.[6]

Δράσεις που συνάδουν με τους στόχους και το χαρακτήρα του Αθάνατου τάγματος εμφανίστηκαν από τα πρώτα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου. Η πρώτη γνωστή τέτοια πορεία έγινε το 1965, σηματοδοτώντας την 20η επέτειο από τη λήξη του πολέμου, όταν μαθητές στο Νοβοσιμπίρσκ (από το 121ο δημοτικό σχολείο) περπάτησαν στους δρόμους της πόλης κρατώντας φωτογραφίες των συμμετεχόντων στον πόλεμο.[7] Το 1981, στην πλατεία των μαχητών της επανάστασης στην τέχνη, πραγματοποιήθηκε μια πορεία μητέρων που φορούσαν μαύρες ρόμπες και κρατούσαν πορτρέτα των νεκρών γιων τους (η ιδέα ανήκε στην σκηνοθέτρια Γιούλια Σινελνίκοβα) στο Ροστόφ.[8] Μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ, παρόμοια γεγονότα συνέβησαν τόσο στη Ρωσία όσο και σε πολλές άλλες χώρες. Στην Ιερουσαλήμ το 1999, οι πολίτες κατέβηκαν στους δρόμους κρατώντας πορτρέτα στρατιωτών της ΕΣΣΔ στην ημέρα της νίκης. Το 2007, ο πρόεδρος του Συμβουλίου των Βετεράνων της Περιφέρειας Τιουμέν, Γκενάντι Ιβάνοφ, σχεδίασε μια παρέλαση πολιτών που κρατούσαν φωτογραφίες σε πομπή,[9][10] με τον ίδιο να συλλαμβάνει την ιδέα της διοργάνωσης μιας "Παρέλασης των νικητών", στην οποία άνθρωποι κρατώντας πορτρέτα των προγόνων τους που πολέμησαν στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο παρήλασαν στην κύρια οδό του Τιουμέν.[11][12]

Μεταβολή από μια ιδέα σε ένα παγκόσμιο γεγονός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτο γεγονός με αυτό το όνομα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 2011, οι δημοσιογράφοι Σεργκέι Λαπένκοφ, Σεργκέι Κολοτόφκιν και Ιγκόρ Ντιμίτριεφ παρατήρησαν ότι όλο και λιγότεροι βετεράνοι συμμετείχαν σε πορείες στο δρόμο την ημέρα της νίκης. Στο πνεύμα της γιορτής, αποφάσισαν να επενδύσουν πνευματικά στην ιδέα και δημιούργησαν μια επίσημη οργάνωση. Στις 9 Μαΐου 2012 έγινε η πρώτη παρέλαση του Αθάνατου τάγματος στην σύγχρονη μορφή του.[13] Μια στήλη κατοίκων της πόλης περνούσε στους δρόμους του Τομσκ, κρατώντας πινακίδες με φωτογραφίες των συγγενών τους που πολέμησαν στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Στην συγκέντρωση, που ονομάστηκε Αθάνατο τάγμα, συμμετείχαν περισσότεροι από 6.000 άνθρωποι κρατώντας πάνω 2.000 πορτρέτα στρατιωτών του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου.[14]

Γεωγραφική επέκταση της εκδήλωσης (2012-2014)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τότε που έγινε η σύλληψη της ιδέας το 2007, η πρωτοβουλία αντιμετωπίστηκε με άνευ προηγουμένου υποστήριξη. Η κάλυψη της ιδέας από τοπικά και ομοσπονδιακά ΜΜΕ έχει αυξήσει σημαντικά την προσοχή για το Αθάνατο τάγμα. Μετά τον Μάιο του 2012, μια κοινότητα συντονιστών από διάφορες πόλεις και χώρες άρχισε να διαμορφώνεται γύρω από το Τομσκ. Τον Δεκέμβριο του 2012, εκπρόσωποι περισσότερων από 15 πόλεων της Ρωσίας εξέφρασαν την επιθυμία να οργανώσουν μια αντίστοιχη δράση. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2013, ο αριθμός των πόλεων είχε αυξηθεί σε 30[15][16] και επεκτάθηκε επίσης σε τέσσερις χώρες: Ρωσία, Ουκρανία, Καζαχστάν, και Ισραήλ. Το "Αθάνατο Σύνταγμα στο Ισραήλ" είναι ένας μη κερδοσκοπικός μη πολιτικός οργανισμός που είναι υπεύθυνος για την διοργάνωση της εκδήλωσης.[17][15][18]

Παγκόσμια προώθηση (από το 2015)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πορεία του Αθάνατου τάγματος στο Καλίνινγκραντ, 2017

Από τότε που εισήχθη η ιδέα το 2012, έχει διεξαχθεί σε πόλεις όπως η Μόσχα, η Ουάσιγκτον, η Ντουσαμπέ, το Βερολίνο και η Αικατερινούπολη. Μέχρι το 2015, το Αθάνατο τάγμα είχε λάβει διαστάσεις εθνικής εορτής. Το Αθάνατο Συνταγμα έχει γίνει ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία των εορτασμών της Ημέρας της Νίκης στη Ρωσία.

Το 2015, πορείες για το "Αθάνατο Τάγμα" πραγματοποιήθηκαν σε 1150 πόλεις σε 17 χώρες,[19] αριθμός ο οποίος επεκτάθηκε σε 42 το 2016. Το 2015, οι διοργανωτές της Μόσχας πρότειναν μια πορεία του Αθάνατου Συντάγματος διασχίζοντας την Ερυθρή πλατεία. Για να δοθεί η απαραίτητη άδεια, εστάλη επίσημο αίτημα στον Πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας εξ ονόματος τριών δημόσιων οργανώσεων: του Αθάνατου Συντάγματος - Μόσχα, του Πανρωσικού Λαϊκού Μετώπου και του Δημόσιου Επιμελητηρίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στις 9 Μαΐου 2015, η εκδήλωση έλαβε χώρα για πρώτη φορά στην Κόκκινη Πλατεία, αμέσως μετά την παρέλαση της Ημέρας της Νίκης της Μόσχας του 2015 προς τιμήν της 70ης επέτειας.[20] Πάνω από 150 χιλιάδες άνθρωποι εκδήλωσαν ενδιαφέρον να συμμετέχουν.[21][22] Σύμφωνα με την αστυνομία της Μόσχας, περισσότεροι από 50 χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν σε αυτό, συμπεριλαμβανομένου του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Η πορεία πέρασε από την πλατεία Μπιλαρούσκαϊα στο Κρεμλίνο και έφτασε μέχρι το ανάχωμα Μασκβαρέτσκαγια κατά μήκος του Μόσχοβα.[23] Η πορεία κόστησε στο κρατικό προϋπολογισμό περίπου 7.000.000 Ρωσικά ρούβλια.

Κριτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι επικριτές, στους οποίους περιλαμβάνεται ακόμη και ο συνιδρυτής Ιγκόρ Ντμιτρίεφ,[24] έχουν ισχυριστεί ότι το Αθάνατο τάγμα έχει μετατραπεί από μια λαϊκή πορεία σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να προωθήσει τις δικές της εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές, αντί να τιμήσει τις μνήμες των εκατομμυρίων ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο.[25] Οι πορείες έχουν επικριθεί και από αυτούς που υποστηρίζουν ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες κρατάνε στα χέρια τους τυχαίες φωτογραφίες ανθρώπων και τις απορρίπτουν μετά το τέλος της πορείας.[26]

Στα τέλη του καλοκαιριού και το φθινόπωρο του 2018, διάφορες αριστερές δυνάμεις οργάνωσαν τις πορείες με τίτλο "Ντροπιασμένο τάγμα", όπου στα πλακάτ οι διαδηλωτές κρατούσαν φωτογραφίες πολιτικών που υποστήριζαν την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης.[27][28] Οι πορείες αυτές έλαβαν χώρα στο πλαίσιο των διαδηλώσεων ενάντια στην αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης στη Ρωσία το 2018.

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κύρια πομπή στη Μόσχα ακολουθεί συνήθως την Παρέλαση της Ημέρας της Νίκης στη Μόσχα το πρωί, και είναι ένα τηλεοπτικό γεγονός που μεταδίδεται σε όλο τον κόσμο.[29] Η πρώτη γραμμή των συμμετεχόντων φέρουν ένα πανό με τις λέξεις Бессмертный полк γραμμένες πάνω του.[30]

Στην Λευκορωσία η κυβέρνηση του Προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο είναι ενάντια στις διαδηλώσεις του Αθάνατου τάγματος επειδή διοργανώνονται από μη κυβερνητικούς φορείς και η κυβέρνηση θέλει να δώσει πλεονέκτημα στις κυβερνητικές δραστηριότητες και εορτές για την Ημέρα της Νίκης.[31]

Στη Ρωσία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πορεία του 2016 στο Μαϊκόπ, την πρωτεύουσα της Ρωσικής Δημοκρατίας της Αντιγκέγιας

Από το 2015, ο Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και ανώτεροι Ρώσοι αξιωματούχοι συμμετείχαν στην πορεία στη Μόσχα.[26] Το 2020, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του κορονοϊού στη Ρωσία και της αναβολής της παρέλασης της Ημέρας της Νίκης της Μόσχας του 2020, η πορεία του Αθάνατου Συντάγματος, η οποία υποτίθεται ότι θα διεξάγονταν στις 9 Μαΐου, αναβλήθηκε επίσης[32] και ανακοινώθηκε ότι θα λάβει χώρα ανταυτού στην Ημέρα του Ναυτικού, την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου σε τηλεδιάσκεψη του Πούτιν και του υπουργού άμυνας Σεργκέι Σαϊγκού.[33][34] Η αιτία της ακύρωσης της πορείας ήταν σύμφωνα με τον Πούτιν "η αδυναμία να τηρηθούν οποιεσδήποτε αποστάσεις" υπό το φως της πανδημίας.[35] Αυτά τα σχέδια αργότερα καταργήθηκαν και η πορεία αναβλήθηκε για το 2021.[36][37][38][39] Το ντε φάκτο Αθάνατο τάγμα που πραγματοποιήθηκε στις 9 Μαΐου πήρε τη μορφή μιας διαδικτυακής μετάδοσης, που προβλήθηκε πάνω από 20 εκατομμύρια φορές.[40] Ήταν η πρώτη φορά που έγινε κάτι τέτοιο, με περισσότερες από 200 τηλεοθόνες στη Μόσχα να δείχνουν υλικό σχετικό με το Αθάνατο τάγμα.[41][42]

Το 2023 η πορεία ακυρώθηκε με το πρόσχημα της "ασφάλειας". Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι η ακύρωση οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιοι μπορεί να φέρουν μαζί τους πορτραίτα ανθρώπων που σκοτώθηκαν πολεμώντας στο ρωσοουκρανικό πόλεμο και έτσι, θα προέκυπταν πιθανώς και αντιπολεμικές διαδηλώσεις.[43] Οι διοργανωτές συνιστούσαν να χρησιμοποιηθούν άλλες μορφές για να τιημθούν οι νεκροί στρατιώτες, π.χ. τοποθετώντας τα πορτρέτα στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων.[44]

Στις 19 Απριλίου 2024 ο επικεφαλής της Δημοκρατίας της Κριμαίας Σεργκέι Αξιονόφ, ανακοίνωσε ότι η παρέλαση της Ημέρας της Νίκης της 9ης Μαΐου και η πορεία του Αθάνατου Συντάγματος (του 2024) ακυρώθηκαν για λόγους ασφαλείας.[45][46] Τέσσερις ημέρες αργότερα το μέλος της οργανωτικής επιτροπής του Αθάνατου Συντάγματος Έλενα Τσουνάγιεβα ανακοίνωσε ότι η Ρωσία αποφάσισε να ακυρώσει τις πορείες του Αθάνατου τάγματος στη χώρα.[47] Αντ' αυτού, επελέγη η ιδέα της επίδειξης πορτρέτων βετεράνων του Β΄ ΠΠ σε δημόσιους χώρους, καθώς και σε τηλεοθόνες και ειδικές παρουσιάσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα.[47]

Σε άλλες χώρες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πορεία του αθάνατου τάγματος στο Σιμκέντ του Καζακστάν (2015)

Στην πρώην Σοβιετική Ένωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Αρμενία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016 στη χώρα. Διοργανώνεται από το Υπουργείο Άμυνας της Αρμενίας και την οργάνωση "Αθάνατο τάγμα της Αρμενίας". Συνήθως ξεκινά από το άγαλμα του Αράμ Χατσατουριάν στο Γερεβάν και τιμά όχι μόνο την μνήμη των Αρμενίων στρατιωτών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των εργατών της εποχής εκείνης, αλλά και την μνήμη των πολεμιστών του πολέμου του Αρτσάχ και των συγκρούσεων στην ίδια περιοχή το 2016.[48]
  • Αζερμπαϊτζάν – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2015.
  • Λευκορωσία – Έγιναν πορείες από το 2012 έως το 2018.
  • Εσθονία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2015.
  • Γεωργία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016.
  • Καζακστάν – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2013.
  • Κιργιστάν – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2013.
  • Λετονία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2015. Αν και η Λετονία δεν αναγνωρίζει επίσημα την 9η Μαΐου, η πολυάριθμη ρωσική κοινότητα (περίπου 440.000 άτομα) ξεκινούσε την πορεία κοντά στο μνημείο για τους απελευθερωτές της Σοβιετικής Λετονίας και της Ρίγας από τους φασίστες εισβολείς στη Ρίγα που σήμερα έχει κατεδαφιστεί.[49][50]
  • Λιθουανία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016.
  • Μολδαβία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016. Στις 15 Απριλίου 2020 ο πρόεδρος Ίγκορ Ντόντον ανακοίνωσε την αναβολή των εορτασμών για την Ημέρα της Νίκης, που συμπεριλάμβανε την πορεία του Αθάνατου τάγματος, στην Ημέρα της Απελευθέρωσης λόγω της πανδημίας του κορονοϊού.[51][52]
  • Τατζικιστάν – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016. Το 2017, οι αρχές του Τατζικιστάν αποφάσισαν να ακυρώσουν την πορεία του Αθάνατου τάγματος λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια αλλά και λόγω των «ισλαμικών παραδόσεων που δεν εγκρίνουν τη δημόσια προβολή εικόνων νεκρών ανθρώπων».[53]
  • Τουρκμενιστάν – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016. Το 2020 η πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε στο ρωσοτουρκμενικό λύκειο[54] και σε μια στρατιωτική παρέλαση που πραγματοποιήθηκε σε μια πλατεία μπροστά από το χώρο μνήμης Χαλκ Χακίντασι στην πρωτεύουσα Ασγκαμπάτ. Επικεφαλής της πορείας ήταν ένας δόκιμος της 1ης Ειδικής Στρατιωτικής Σχολής Μπερντιμουχαμέντ Ανάγιεφ που έφερε το πορτρέτο του Μπερντιμουχαμέντ Ανάγιεφ (παππού του Προέδρου Κουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ).[55][56]
  • Ουκρανία – Πορείες για το Αθάνατο τάγμα έγιναν από το 2012 έως το 2014. Κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Ημέρας της Νίκης επί του Ναζισμού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ουκρανία, η ετήσια πορεία του Αθάνατου τάγματος διαταράσσονταν συχνά από εθνικιστές που κυμάτιζαν σημαίες του αντισοβιετικού Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού.[57][58] Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία το 2014, οποιαδήποτε σχετική εκδήλωση για το Αθάνατο τάγμα θεωρείται συχνά ως δήλωση υποστήριξης της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα η εκδήλωση να συνδέεται πλέον σε μεγάλο βαθμό με φιλορωσικές ομάδες στη χώρα.[59][60][61]
Πορεία για το Αθάνατο τάγμα στη Κριμαία το 2016.
  • Ουζμπεκιστάν – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2016. Το 2017 οι τοπικές αρχές αρνήθηκαν την διεξαγωγή του.[62]

Κράτη με περιορισμένη αναγνώριση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πορεία για το Αθάνατο τάγμα στο Ντονέτσκ το 2016.
  • Αμπχαζία – Η πρώτη πορεία του Αθάνατου τάγματος έγινε το 2014.
  • Λαϊκή Δημοκρατία του Λουχάνσκ and Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ – Μετά την ίδρυση τους από ρωσόφιλους αυτονομιστές, το 2015 ξεκίνησαν οι σχετικές πορείες. Λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία η εκδήλωση του 2022 έγινε στη Μαριούπολη.[63]

Σε άλλες χώρες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πορεία του Αθάνατου τάγματος στο Μνημείο του Σοβιετικού Στρατού στη Σόφια, 2019.

Πορείες του Αθάνατου τάγματος λαμβάνουν χώρα σε πολλές άλλες χώρες:

Πολλές από τις παραδόσεις και τα έθιμα στο Ισραήλ κατά την Ημέρα της Νίκης είναι ίδια με αυτά της Ρωσίας, με τις πορείες του Αθάνατου τάγματος να πραγματοποιούνται σε πόλεις με μεγάλους πληθυσμούς βετεράνων του Κόκκινου Στρατού και των απογόνων τους.

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Είναι γνωστό ως Besmrtni partizanski odred, Πρότυπο:Lit, τιμώντας τους Κροάτες και τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Министерство обороны Российской Федерации, MOD Russian Federation. «On Question of war Losses (in Russian)». MOD Russian Federation. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2017. 
  2. ↑ Erlikman, V. (2004). Poteri narodonaseleniia v XX veke : spravochnik. Moskva: Russkai︠a︡ panorama. ISBN 978-5-93165-107-1. Note: Estimates for Soviet World War II casualties vary between sources. 
  3. ↑ Marples, David R. (14 Ιανουαρίου 2014). Russia in the Twentieth Century: The quest for stability. Routledge. σελ. 163. ISBN 9781317862284. 
  4. ↑ Geoffrey A. Hosking (2006). Rulers and victims: the Russians in the Soviet Union. Harvard University Press. p. 242. (ISBN 0-674-02178-9)
  5. ↑ Anon. «For Russia 70th WWII anniversary looms large». Russia behind the headlines. RBTH network. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2015. 
  6. ↑ Ločmele, K.· Procevska, O.· Zelče, V. (2011). Muižnieks, Nils, επιμ. «Celebrations, Commemorative Dates and Related Rituals: Soviet Experience, its Transformation and Contemporary Victory Day Celebrations in Russia and Latvia» (PDF). The Geopolitics of History in Latvian-Russian Relations. Riga: Academic Press of the University of Latvia. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2011. 
  7. ↑ Акция «Бессмертный полк» родилась 49 лет назад в Новосибирске, а не в Томске Αρχειοθετήθηκε 2015-05-18 στο Wayback Machine. // «Академия новостей».
  8. ↑ АиФ- Ростов (17 Αυγούστου 2016). «Бессмертный полк. Впервые портреты фронтовиков пронесли на Дону в 1981-м». www.rostov.aif.ru. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2019. 
  9. ↑ Семейный альбом // Тюменские известия, 08.05.2007 г.
  10. ↑ Автор идеи «Бессмертного полка»: мне приснилась эта картина шествия // Россия 24, 9.05.2019
  11. ↑ Гришина, Виктория. «"Бессмертный полк" придумал тюменский пенсионер». // Комсомольская правда. 11 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2015. 
  12. ↑ Рыковцева, Елена. «Сон Геннадия Иванова». Svoboda. 13 Μαΐου 2015. 
  13. ↑ «Томск в мае 2012 года: фотокалендарь городских событий». Сайт Obzor.westsib.ru. 5 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2015. 
  14. ↑ «Летопись полка». Сайт акции «Бессмертный полк». Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2015. 
  15. ↑ 15,0 15,1 «9 мая 2013 года. В Бессмертном полку — 150 тысяч человек». Алтапресс. 9 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2015. 
  16. ↑ «Около 30 городов уже присоединились к томской акции "Бессмертный полк"». 13 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2015. 
  17. ↑ חטיבת הנצח בישראל (ע"ר), registration info
  18. ↑ «В Днепропетровске прошёл "Бессмертный полк"». // obozrevatel.com. 9 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2015. 
  19. ↑ «"Бессмертный полк" пройдёт в 15 странах и тысяче городов». // ТАСС. 9 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2015. 
  20. ↑ Акцию «Бессмертный полк» в Москве хотят провести на Красной площади // ИА REGNUM. 30 Марта 2015.
  21. ↑ «Около 150 тыс. человек примут участие в акции "Бессмертный полк — Москва"». // ТАСС. 28 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2015. 
  22. ↑ Проценко, Любовь. «Более 110 тысяч москвичей записалось на акцию "Бессмертный полк"». // Российская газета. 22 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2015. 
  23. ↑ Вести-Москва (7 Μαΐου 2015). «9 Мая по столице пройдёт "Бессмертный полк"». vesti.ru. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2015. 
  24. ↑ «At Russia's Victory Day, a brighter spotlight on USSR's 'immortal regiment' - CSMonitor.com». www.csmonitor.com. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  25. ↑ Nemtsev, Mikhail. «How Russia's Immortal Regiment Was Brought To Life». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  26. ↑ 26,0 26,1 «Russia's Immortal Regiment: From Grassroots To 'Quasi-Religious Cult'». www.rferl.org. 
  27. ↑ М. Игнатьева (27 Αυγούστου 2018). «"Позорный полк" прошёлся по Комсомольску-на-Амуре». Комсомольская правда. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2019. 
  28. ↑ Д. Евстафькв (2 Σεπτεμβρίου 2018). «В Екатеринбурге прошел "Позорный полк"». Московский комсомолец. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2019. 
  29. ↑ «In pictures: Thousands march for WW2 relatives». BBC News. May 9, 2016. https://www.bbc.com/news/in-pictures-36249817. 
  30. ↑ «Inicio». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  31. ↑ Seregey Artyomenko, "«Бессмертный полк» в Белоруссии снова будет запрещен?", REGNUM, May 1, 2021
  32. ↑ «Putin postpones preparations for May 9 parade, Immortal Regiment march». TASS. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2020. 
  33. ↑ «Putin Sets Date for Delayed World War II Victory Parade». Voice of America. 
  34. ↑ «Meeting with Defence Minister Sergei Shoigu». President of Russia. 
  35. ↑ «Russia to hold Victory Day Parade on June 24». eng.may9.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020. 
  36. ↑ «Russia postpones Immortal Regiment march until 2021». tass.com. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  37. ↑ «"Immortal regiment" this year in Russia cancelled». The Saxon. 21 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  38. ↑ «THE LATEST: PUTIN BACKS POSTPONING WWII COMMEMORATION». 20 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  39. ↑ «Russia may postpone Immortal Regiment march to later date over pandemic». tass.com. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
  40. ↑ «Webcast of the "Iimmortal Regiment Online" viewed over 20 mln times». eng.may9.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020. 
  41. ↑ «The "Immortal Regiment Online" campaign is over». eng.may9.ru. [νεκρός σύνδεσμος]
  42. ↑ «Russians invited to join online procession of Immortal Regiment». russkiymir.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020. 
  43. ↑ "Видели бы деды, за что воевали". Почему отменили "Бессмертный полк", April 18, 2023
  44. ↑ Шествие «Бессмертный полк» в привычном виде не состоится, April 20, 2023
  45. ↑ «Russians cancel 9 May Victory Day parade in Crimea this year» (στα English). Ukrainska Pravda. 19 April 2024. https://www.pravda.com.ua/eng/news/2024/04/19/7451941/. Ανακτήθηκε στις 19 April 2024. 
  46. ↑ «Crimea profile». BBC News. 17 January 2018. https://www.bbc.com/news/world-europe-18287223. 
  47. ↑ 47,0 47,1 «Russia decided to do without Immortal Regiment march on Victory Day» (στα English). Ukrainska Pravda. 23 April 2024. https://www.pravda.com.ua/eng/news/2024/04/23/7452535/. Ανακτήθηκε στις 23 April 2024. 
  48. ↑ «Armenian Immortal Regiment to hold march on May 9 in Yerevan». armenpress.am (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020. 
  49. ↑ «Thousands mark Soviet Victory Day in Riga». Public Broadcasting of Latvia. 9 May 2015. https://eng.lsm.lv/article/society/society/thousands-mark-soviet-victory-day-in-riga.a128864/. Ανακτήθηκε στις 9 May 2015. 
  50. ↑ «Crowds mark Soviet 'Victory Day' in Rīga». Public Broadcasting of Latvia. 9 May 2018. https://eng.lsm.lv/article/culture/history/crowds-mark-soviet-victory-day-in-riga.a277718/. Ανακτήθηκε στις 9 May 2018. 
  51. ↑ «Moldovan President Igor Dodon Postpones Victory Day Celebrations To August 24 Due To Coronavirus - President». UrduPoint. 
  52. ↑ «Marșul Victoriei s-a transferat de pe 9 mai pentru data de 24 august». president.md. 
  53. ↑ «Military parade dedicated to Victory Day to be held in Dushanbe' Victor Park on May 9 | Tajikistan News ASIA-Plus». asiaplustj.info. 
  54. ↑ «Immortal Regiment procession takes place in Ashgabat | Turkmenistan.ru». www.turkmenistan.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020. 
  55. ↑ «В Ашхабаде прошла акция "Бессмертный полк" в честь 75-летия Победы». 9 Μαΐου 2020. 
  56. ↑ goşun, Milli. «"Baky polk" – gahrymanlarymyza müdimi hatyra». Milli goşun. 
  57. ↑ «СБУ обіцяє не допустити провокацій під час "безсмертного полку" 9 травня». bbc.com. 6 Μαΐου 2017. 
  58. ↑ «Російська пропагандистська акція "Безсмертний полк" дістанеться Вінниці». vlasno.info. 
  59. ↑ «"Акція "Безсмертний полк" - зразок витонченої політичної спекуляції на почуттях людей", - Порошенко». ua.censor.net.ua. 
  60. ↑ «"Бессмертный полк": откуда появились брошенные плакаты». bbc.com. 
  61. ↑ «"Бессмертный полк" - это фальшивое шоу в ублюдочной РФ" - российский террорист Гиркин». censor.net.ua (στα Ρωσικά). 
  62. ↑ «В Узбекистане отменили акцию "Бессмертный полк": второй Питер не нужен» (στα ru). http://www.mk.ru/politics/2017/04/27/v-uzbekistane-otmenili-akciyu-bessmertnyy-polk-vtoroy-piter-ne-nuzhen.html. Ανακτήθηκε στις 2017-05-08. 
  63. ↑ «Russia admits it cannot hold Victory Day parade in Donetsk and Luhansk». sports.yahoo.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2022. 
  64. ↑ «VICTORY DAY CELEBRATION AT THE RUSSIAN EMBASSY IN ABUJA - News - Embassy of the Russian Federation in Nigeria». 
  65. ↑ «Immortal Regiment and Marathon of Friendship took place in Cuba for Victory Day». russkiymir.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020. 
  66. ↑ «'Immortal Regiment' event held in Zambia for the first time». TASS. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αθάνατο_Τάγμα&oldid=10682754"