Αισχύλος

Για τον επικό ποιητή του 2ου αιώνα μ.Χ., δείτε: Αισχύλος ο Αλεξανδρεύς.

Αισχύλος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Αἰσχύλος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	525 π.Χ. Ελευσίνα
Θάνατος	456 π.Χ. Γέλα
Συνθήκες θανάτου	θανατηφόρο δυστύχημα
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Αθήνα
Δημότης (αρχ. Αττική)	Ελευσίνα Ιπποθοωντίδας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	τραγικός ποιητής πολεμιστής θεατρικός συγγραφέας
Αξιοσημείωτο έργο	Αγαμέμνων Χοηφόροι Ευμενίδες Πέρσες Προμηθεύς Δεσμώτης Επτά επί Θήβας Ικέτιδες
Οικογένεια
Τέκνα	Ευφορίων του Αισχύλου Ευαίων ο Αθηναίος
Γονείς	Ευφορίων της Ελευσίνος
Αδέλφια	αδερφή του Αισχύλου Κυναίγειρος Αμεινίας ο Παλληνεύς
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Ναυμαχία της Σαλαμίνας, Μάχη του Μαραθώνα και Μάχη των Πλαταιών
Σχετικά πολυμέσα

Ο Αισχύλος (Ελευσίνα Ιπποθοωντίδας, Αρχαία Αθήνα, 525 ή 524 π.Χ. - Γέλα, Μεγάλη Ελλάδα, 456 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας τραγωδός. Μαζί με τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, είναι οι μοναδικοί τραγικοί ποιητές των οποίων έχουν σωθεί ολοκληρωμένα έργα.

Βίος

Προτομή του Αισχύλου έξω από τον Εθνικό Κήπο

Ήταν γόνος του ευγενούς γαιοκτήμονα Ευφορίωνα, του γένους των Κοδριδών, ενώ παρουσιάστηκε νωρίς στους δραματικούς αγώνες, κατά την 70η Ολυμπιάδα (499/496 π.Χ.), όταν διαγωνίσθηκε εναντίον των δραματικών ποιητών Πρατίνα και του Χοιρίλου.

Ήταν Αθηναίος πολίτης που μετείχε στις μάχες κατά των Περσών, ενώ είχε και δυο αδέλφια, που επίσης πολέμησαν στη μάχη του Μαραθώνα, τον Αμεινία και τον Κυναίγειρο. Ο τελευταίος μάλιστα πέθανε στον Μαραθώνα στη προσπάθεια του να κρατήσει με τα χέρια του, καθώς ήταν χειροδύναμος και πιθανότατα παλαιστής, ένα πλοίο των Περσών πριν βγει στα ανοιχτά. Αυτή η συμμετοχή του απηχεί στον θεατρικό και ποιητικό στίβο αυτή ακριβώς την ιστορική στιγμή της πόλεως, την ερμηνεύει ιδεολογικά, πολιτικά και φιλοσοφικά και ερμηνεύεται από αυτήν.

Στο έργο του συμπυκνώνεται η έννοια του δικαίου, καθώς και η συνείδηση του ποιητή ως μαχόμενου πολίτη. Σύμφωνα με τον Τζ. Τόμσον, ο Αισχύλος ήταν οπαδός του Πυθαγόρα και τα δράματα του είναι γεμάτα πυθαγόρειες ιδέες. Ο ίδιος θεωρούσε ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα, στη ναυμαχία του Αρτεμισίου και στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Όλα τα προηγούμενα πρέπει να εξετάζονται μαζί με την πιθανή συμμετοχή του στα Ελευσίνια Μυστήρια, στη λατρεία της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Στην ακμή της ζωής του ταξίδεψε στη Σικελία, στην αυλή του τυράννου Ιέρωνα, ενός ισχυρού άρχοντα που καλούσε μεγάλους καλλιτέχνες της εποχής του στις Συρακούσες. Εκεί πιθανολογείται ότι παρουσίασε για δεύτερη φορά τους Πέρσες. Ταξίδεψε και δεύτερη φορά στη Σικελία πιθανώς εξαιτίας της διαφωνίας του με το αθηναϊκό κοινό - όπως παρουσιάζεται σε ένα χωρίο στους Βατράχους του Αριστοφάνη.

Πέθανε στη Γέλα το 456/455 π.Χ. σε δεύτερη επίσκεψή του. Ο Κλαύδιος Αιλιανός, συγγραφέας του 2ου αιώνα μ.Χ., στο βιβλίο του Περί ζώων ιδιότητος αναφέρει ότι σκοτώθηκε όταν έπεσε στο κεφάλι του μία χελώνα, την οποία είχε ρίξει από ψηλά ένας αετός, προκειμένου να σπάσει το καβούκι της και μετά να τη φάει, θεωρώντας ότι το άτριχο κεφάλι του Αισχύλου ήταν πέτρα. Οι Αθηναίοι εξασφάλισαν την υστεροφημία του μεγάλου δραματικού ποιητή, ψηφίζοντας νόμο σύμφωνα με τον οποίο επιτρεπόταν όποιος ήθελε να συμμετάσχει στον διαγωνισμό με έργα του Αισχύλου. Οι δύο γιοι του, Ευαίων και Ευφορίων, έγραψαν επίσης τραγωδίες, όπως και ο Φιλοκλής, γιος της αδελφής του. Ο Ευφορίων φέρεται ότι νίκησε μάλιστα και τον πατέρα του και τον Σοφοκλή στους δραματικούς αγώνες. Είναι γνωστοί 79 τίτλοι έργων του, από τα οποία σώζονται σήμερα επτά ολόκληρα και 400 αποσπάσματα και σπαράγματα από τα υπόλοιπα.

Στον τάφο του στήθηκε ένα επίγραμμα (κατά πάσα πιθανότητα από συγγενείς/φίλους βάσει του χαρακτήρα του και των ιδεών που πρέσβευε) που έγραφε:

Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεῦθει
μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·
ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἄν εἴποι
καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.

Στα νεότερα ελληνικά:

Τον γιο του Ευφορίωνα τον Αθηναίο Αισχύλο
κρύβει νεκρόν το μνήμα αυτό της Γέλας με τα στάρια·
την άξια νιότη του θα ειπεί του Μαραθώνα το άλσος
κι ο Μήδος ο ακούρευτος οπού καλά την ξέρει.

Επίσης δύο επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας (VII 255 και X 110) αποδίδονται στον Αισχύλο. Ένα από αυτά βρίσκεται και στην Ανθολογία του Πλανούδη.

Δραματικοί αγώνες

Από τα επιγραφικά στοιχεία που διαθέτουμε η πρώτη του νίκη στους δραματικούς αγώνες των Μεγάλων Διονυσίων σημειώνεται το 484 π.Χ. και την ακολούθησαν άλλες 12. Στο λεξικό Σούδα αναφέρονται 28 νίκες, γεγονός που οδηγεί στην υπόθεση ότι έργα του κέρδισαν την πρώτη θέση και μετά θάνατον, εφόσον βέβαια ο αριθμός 28 μάς έχει παραδοθεί σωστά. Το 472 π.Χ. πήρε την νίκη στην Αθήνα με το έργο του Πέρσες. Το 468 π.Χ. διαγωνίσθηκε με τον Σοφοκλή και πήρε τη δεύτερη θέση, αλλά τον επόμενο χρόνο (467 π.Χ.) νίκησε με τη Θηβαϊκή τριλογία και το 458 π.Χ. με την Ορέστεια.

Καινοτομίες

Aeschyli Tragoediae septem, 1552

Η αισχυλική δραματουργία εξελίσσεται από τα πρώιμα στα ωριμότερα σωζόμενα έργα του. Οι καινοτομίες που εφήρμοσε θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως εξής:

• προσθήκη του δεύτερου υποκριτή (δευτεραγωνιστή),
• μείωση των χορικών και των ανδρών του χορού από 50 σε 12,
• έξαρση του λόγου,
• εντυπωσιακό σκηνικό θέαμα (λέγεται ότι στη διάρκεια των Ευμενίδων, από την Ορέστεια, όταν στη σκηνή βγήκαν οι Ερινύες, όσες εγκυμονούσες παρακολουθούσαν την παράσταση, απέβαλαν. Ωστόσο, αυτή η μαρτυρία αμφισβητείται καθώς δεν είναι γνωστό αν οι γυναίκες πήγαιναν σε θεατρικές παραστάσεις εκείνη την περίοδο),
• σύσταση της τριλογίας ενιαίου περιεχόμενου.

Όλες αυτές οι διαφοροποιήσεις από την πρώιμη γραφή του οδήγησαν στην τελική ποιητική του περίοδο, η οποία αποτυπώνεται στη μνημειώδη Ορέστεια.

Έργα

• Πέρσαι (472 π.Χ.) (πρωτ. κείμενο)
• Αιτναίαι (470 π.Χ. - μη σωζόμενο)
• Επτά επί Θήβας (467 π.Χ.) (πρωτ. κείμενο)
• Ικέτιδες (463 ; π.X.) (πρωτ. κείμενο)
• Προμηθεύς Δεσμώτης (;) (πρωτ. κείμενο)
• Ορέστεια [τριλογία] (458 π.Χ.)
  1. Αγαμέμνων (πρωτ. κείμενο)
  2. Χοηφόροι (πρωτ. κείμενο)
  3. Ευμενίδες (πρωτ. κείμενο)

Το έργο Προμηθεύς Δεσμώτης αμφισβητείται ότι είναι του Αισχύλου, και ενδεχομένως να ανήκει στον γιο του τον Ευφορίωνα. Τα έργα του επηρέασαν ανθρώπους της λογοτεχνίας και της πολιτικής. Μέσα σε αυτούς ήτανε ο Βίκτωρ Ουγκό, ο Λόρδος Βύρων, ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε και ο Καρλ Μαρξ.

Δείτε επίσης

• Ακόμα ένας αστεροειδής, ο 2876 Aeschylus (Αισχύλος), πήρε το όνομα του από τον φημισμένο δραματοποιό.

Νεοελληνικές μεταφράσεις

• Πέρσαι
  • Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής : Άπαντα τα Φιλολογικά, τ.12 («Αφοί Περρή», 1885)
  • Β.Ν.Β. Βουνησέας («Π.Δ.Κυριακού», 1889)
  • Ιωάννης Ζερβός («Φέξης», 1910)
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Εστία», 1938)
  • Κώστας Ταμβάκης (& αρχαίο κείμενο - «Ι.Π.Ζαχαρόπουλος», 1940)
  • Πάνος Μουλλάς (Θέατρο 1965)
  • Ηλίας Παπαλάς, 1969
  • Ηλίας Βασιλάς («Η Δωδώνη», 1977)
  • Β.Τάσος (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)
• Επτά επί Θήβας
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Φέξης», 1911) - («Εστία», 1938)
  • Τάκης Μπαρλάς (& αρχαίο κείμενο - «Ι & Π.Ζαχαρόπουλος», 1940)
  • Β.Τάσος (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)
  • Ηλίας Παπαλάς, 1969
• Ικέτιδες
  • Μάρκος Αυγέρης («Φέξης», 1912)
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Εστία», 1938)
  • Ηλίας Παπαλάς, 1969
  • Ηλίας Βασιλάς («Η Δωδώνη», 1977)
  • Β.Τάσος (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)
• Προμηθεύς Δεσμώτης
  • Κ.Σ.Ξανθόπουλος («Αφοί Περρή», 1888)
  • Γ.Καλοσγούρος («Ελευθερουδάκης», 1921)
  • Χρήστος Βαρλέντης, 1905
  • Ιωάννης Ζερβός («Φέξης», 1912)
  • Γαλάτεια Καζαντζάκη («Ζηκάκης», 1926)
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Εστία», 1938)
  • Βασίλης Δεδούσης («Νέα Ελληνική Ηώς», 1931)
  • Γιώργος Θέμελης (& αρχαίο κείμενο - «Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος», 1940)
  • Ηλίας Παπαλάς, 1966
  • Γ.Ι.Μπούρλος («Δίφρος», 1967)
  • Ηλίας Βασιλάς («Η Δωδώνη», 1977)
  • Γιώργος Τσαντίλης («Ι.Γ.Βασιλείου», χχ)
  • Β.Τάσος (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)
• Αγαμέμνων
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Φέξης », 1911 & «Εστία», 1938)
  • Απόστολος Μελαχρινός (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)
  • Ερρίκος Χατζηανέστης (& αρχαίο κείμενο - «Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος», 1954)
  • Ηλίας Παπαλάς, 1967
  • Τάκης Μπαρλάς, 1967
  • Ηλίας Βασιλάς («Η Δωδώνη», 1977)
• Χοηφόροι
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Φέξης », 1911 & «Εστία», 1938)
  • Απόστολος Μελαχρινός (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)
  • Ερρίκος Χατζηανέστης (& αρχαίο κείμενο - «Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος», 1957)
  • Τάκης Μπαρλάς, 1967
  • Ηλίας Παπαλάς, 1968
• Ευμενίδες
  • Ράλλης Κωσταντίνος («Κ.Ράλλη», Ναύπλιον 1834)
  • Ιωάννης Γρυπάρης («Φέξης», 1911 & «Εστία», 1938)
  • Ερρίκος Χατζηανέστης (& αρχαίο κείμενο - «Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος», 1957)
  • Τάκης Μπαρλάς, 1967
  • Ηλίας Παπαλάς, 1968
  • Απόστολος Μελαχρινός (& αρχαίο κείμενο - «Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός», χχ)

Βιβλιογραφία

• Ανδριανού Ε.-Ξιφαρά Π., Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, ΕΑΠ, (Πάτρα, 2001)
• Lesky Albin, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, (μτφρ. Αγ. Τσοπανάκης), Αφοί Κυριακίδη, (Θεσσαλονίκη 1981).
• Thomson G., Το αειθαλές δέντρο: Διαλέξεις και άρθρα για τον ελληνικό πολιτισμό, Κέδρος, (Αθήνα, 1999)
• Gilbert Murray, «Αισχύλος. Ο δημιουργος της τραγωδίας.»,Καρδαμιτσα, (Αθήνα 1993)
• Blume, Η. D., Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο, ΜΙΕΤ, (Αθήνα 1986)
• Οικονόμου Γεώργιος και Αγγελινάρας Γεώργιος, Βιβλιογραφία των εμμέτρων νεοελληνικών μεταφράσεων της αρχαίας ελληνικής δραματικής ποιήσεως, Αθήναι 1973

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεοντοπούλου, Παρασκευή, Η διαλεκτική της θείας και ανθρώπινης βούλησης στον Αισχύλο, Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, 2007, [1]

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Κάρολος Κουν, Ορέστεια (μέρος 1ο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Κάρολος Κουν, Ορέστεια (μέρος 2ο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Παρασκήνιο, Ορέστεια (Σπύρος Ευαγγελάτος και Κώστας Γεωργουσόπουλος) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)