Απριλιανά του 1903

Η ανατίναξη του γαλλικού πλοίου "Guadalkivir".

Με την ονομασία Απριλιανά του 1903 χαρακτηρίζονται τα γεγονότα μιας σειράς βομβιστικών επιθέσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από τους «Γκεμιτζήδες» μια αναρχική επαναστατική ομάδα, υπό τον συντονισμό του καθηγητή του Βουλγαρικού Γυμνασίου Αρρένων Ντάμιεν Γκρούεφ, οι οποίες συγκλόνισαν την τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη. Οι επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 28 Απρίλη και 1 Μάη του 1903. Από τις βομβιστικές εκείνες επιθέσεις υπήρξαν πολλά θύματα και καταστροφές.

Γενικά

Οι αποκαλούμενοι ως Γκεμιτζήδες (βαρκάρηδες ή σε πιο ελεύθερη μετάφραση «μπουρλοτιέρηδες») ήταν ομάδα νέων με αναρχικές ιδεολογικές καταβολές που έδρασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα μέλη της, όλα απόφοιτοι του Εξαρχικού (Βουλγαρικού) Γυμνασίου Αρρένων της Θεσσαλονίκης, εξαπέλυσαν μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων ώστε να αποσπάσουν την προσοχή των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής στο πρόβλημα της οθωμανικής καταπίεσης στη Μακεδονία και στη Νότια Θράκη ως προπομπός μέσα στα πλαίσια της προετοιμασίας για την εξέγερση του Ίλιντεν.

Προετοιμασία της επίθεσης

Αρχικός σκοπός της ομάδας ήταν η δολοφονία του σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη. Για την προετοιμασία αυτού του χτυπήματος, μέλος της ομάδας πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, με τη μεσολάβηση του γραμματέα της Βουλγαρικής Εξαρχίας Dimitar Lyapov, ήρθε σε επαφή με Αρμένιους επαναστάτες. Σε αυτές τις επαφές έγινε φανερό πως ήταν αδύνατη η υλοποίηση του φιλόδοξου σχεδίου. Έτσι, αποφάσισαν την από κοινού ανατίναξη των κτιρίων της Οθωμανικής Τράπεζας στην Πόλη και τη Θεσσαλονίκη. Όμως το Σεπτέμβριο του 1900, η οθωμανική αστυνομία συνέλαβε αρκετά μέλη της ομάδας, τα οποία φυλακίστηκαν. Το 1901, απελάθηκαν στη Βουλγαρία, κατόπιν πιέσεων της βουλγαρικής κυβέρνησης. Την ίδια χρονιά, μέλος των Γεμιτζήδων, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη βουλγαροαρμενικής ομάδας, σκοτώθηκε σε αψιμαχία με Τούρκους, κοντά στην Αδριανούπολη. Το 1902, οι Γεμιτζήδες ήταν έτοιμοι και πάλι για δράση, αυτή τη φορά με σχέδιο βομβιστικών επιθέσεων στην Αδριανούπολη, Βελεσά (Βέλες) και άλλες πόλεις. Και αυτή τη φορά, όμως τα σχέδιά τους ματαιώθηκαν, όταν οι Οθωμανοί κατέσχεσαν το δυναμίτη που προοριζόταν για την επιχείρηση, στο Δεδέ Αγάτς (σημ. Αλεξανδρούπολη). Η οθωμανική επιχείρηση είχε υλοποιηθεί σε συνεργασία με τον αρχηγό της βουλγαρικής Ανώτατης Μακεδονικής Αδριανουπολίτικης Επιτροπής (ΒΜΑRC -Bulgarian Macedonian-Adrianople Revolutionary Committees), Μπόρις Σαράφωφ. Έτσι οι Γεμιτζήδες περιόρισαν τους στόχους τους στη Θεσσαλονίκη, όπου και μετέβησαν αργότερα συνεχίζοντας τον σχεδιασμό των επιθέσεων.

Τρομοκρατικά κτυπήματα

Η Οθωμανική Τράπεζα μετά την ανατίναξη

Έτσι στις 17 Απριλίου του 1903 (π. ημερ.) στη Θεσσαλονίκη ξέσπασαν ταραχές με μία σειρά βομβιστικών επιθέσεων κατά τουρκικών και όχι μόνο στόχων με δεκάδες νεκρούς. Συγκεκριμένα στον λιμένα της Θεσσαλονίκης ανατινάζεται το γαλλικό επιβατηγό πλοίο «Γουανταλκιβίρ», λίγο πριν τον απόπλου του για Κωνσταντινούπολη, όπου εκτελούσε τη συγκοινωνιακή αυτή γραμμή. Ακολούθησε βομβιστική επίθεση τρένου που μετέφερε 300 επιβάτες από Αδριανούπολη. Την επόμενη ημέρα βομβιστική επίθεση δέχθηκε το εργοστάσιο φωταερίου της Θεσσαλονίκης με συνέπεια να βυθιστεί η πόλη στο σκοτάδι, ενώ παράλληλα ακολούθησαν εκρήξεις βομβών σε διάφορα μέρη της πόλης, δρόμους, πλατείες και καταστήματα, μεταξύ των οποίων στο ελληνικό καφενείο Αλάμπρα, σ' ένα επίσης ελληνικό ζυθοποιείο και διάφορα άλλα σημεία.
Από τα σοβαρότερα κτυπήματα της εξτρεμιστικής εκείνης δράσης ήταν η ανατίναξη της οθωμανικής τράπεζας και της παραπλήσιας γερμανικής λέσχης που υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή από δυναμίτες που είχαν τοποθετηθεί σε υπόγεια σήραγγα που από μακρού ετοιμάζονταν για το σκοπό αυτό. Η ανατίναξη του μεγάρου της Οθωμανικής Τράπεζας επετεύχθηκε με την κατασκευή υπόνομου που άρχιζε από ένα μπακάλικο ενοικιασμένο από βούλγαρο και έφθανε κάτω από από το μέγαρο, τα δε χώματα αποσύρονταν από μυημένους πελάτες βούλγαρους ως ψώνια μέσα σε χαρτοσακούλες. Αμέσως μετά την δεύτερη ημέρα των επεισοδίων κηρύχθηκε στη πόλη της Θεσσαλονίκης και στην ευρύτερη περιοχή στρατιωτικός νόμος.

Των εξτρεμιστικών εκείνων επεισοδίων ακολούθησαν μάχες σχεδόν σώμα με σώμα ιδίως στη βουλγαρική συνοικία της πόλης, μεταξύ Βουλγάρων εξτρεμιστών και Οθωμανών στρατιωτών κατά τις οποίες υπήρξαν δεκάδες θύματα μεταξύ των οποίων και Έλληνες, λόγω του χάους που επικρατούσε. Συνελήφθησαν εκατοντάδες Βούλγαροι που σύρθηκαν στις φυλακές, όπου από τις ανακρίσεις που έγιναν διαπιστώθηκε ότι δράστες αυτών των εξτρεμιστικών επιθέσεων ήταν μια δεκαμελής, κατ' άλλους δωδεκαμελής, αναρχική ομάδα που φέρονταν με το όνομα «βαρκάρηδες» ή «πλήρωμα», τουρκικά "gemidzhii", εξελληνισμένα «γεμιτζήδες», (γεμί = σκάφος), όνομα που βεβαίως δεν είχε καμία σχέση με επαγγελματίες λεμβούχους. Από την ομάδα αυτή έξι φέρονταν να σκοτώθηκαν στις μάχες που ακολούθησαν, τέσσερις να έχουν συλληφθεί και δύο να διέφυγαν τη σύλληψη.

Αναρχική ομάδα

Σύλληψη των "γκεμιτζήδων" 1903.

Αναμνηστική πλάκα των "γεμιτζήδων" στις (Βέλες)

Την δεκαμελή ομάδα των «γεμιτζήδων» αποτελούσαν οι:

1. Βλαδίμηρ Πίνγκωφ (1885, Βελεσσά - 1903). Σκοτώθηκε την πρώτη ημέρα των επεισοδίων.
2. Γεώργη Μπογδάνωφ (1882, Βελεσσά - ;). Συνελήφθη, φέρεται να πέθανε εξόριστος.
3. Δήμηταρ Μέτσεφ (1870, Βελεσσά - 1903). Σκοτώθηκε στα επεισόδια.
4. Ήλια Τράτσκωφ (1885, Βελεσσά - 1903). Σκοτώθηκε στη διάρκεια των επεισοδίων.
5. Κωσταντίν Κύρκωφ, (1881, Βελεσσά - 1903). Συνομήλικος με τον Τζόρνταν Ποπτζόρνταν, σκοτώθηκε λίγες μέρες μετά τα επεισόδια.
6. Μάρκο Μποσνάκωφ (1878, Αχρίδα - 1915). Θεωρούνταν αξιωματικός (σύνδεσμος) του βουλγαρικού στρατού. Συνελήφθη το 1908 και εξορίστηκε στη Βουλγαρία. Πέθανε το 1915.
7. Μίλαν Άρσωφ, (1886, Οράοβετς Βελεσσών - ;). Ο νεότερος της ομάδας, συνελήφθη, φέρεται να πέθανε εξόριστος.
8. Παύελ Σάτεφ (1882, Κράτοβο -1951). Διέφυγε τη σύλληψη, φέρεται ο εμπρηστής του πλοίου. Το 1910 φέρεται να επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και να εργάστηκε ως καθηγητής. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε συνεργάτης του Τίτο.
9. Ιορδάν Ποπιορδάν, (1881, Βελεσσά - 1903). Ο ιθύνων νους της οργάνωσης, σκοτώθηκε στα επεισόδια.
10. Τσβέτκο Τράϊκωφ (1878 Ρέσεν - 1903). Σκοτώθηκε στα επεισόδια.

Πηγές

• James Sotros The Greek Speaking Anarchist and Revolutionary Movement (1830-1940) Writings for a History, No God-No Masters, December 2004
• Γιάννης ΜέγαςΟι Λεμβούχοι της Θεσσαλονίκης. Η βουλγαρική αναρχική ομάδα και οι βομβιστικές επιθέσεις του 1903, Εκδ. Τροχαλία, 1994 ISBN 960-7022-47-5