Ασπίδα του Ηρακλή

Ασπίδα του Ηρακλή
Ασπίδα του Ηρακλή
	Χάλκινη ανακατασκευή της ασπίδας του Ηρακλέους από τον γλύπτη Σβάντχαλερ Λούντβιχ (1832-1842).
Ονομασία	Ασπίδα του Ηρακλή
	δεδομένα

Η ασπίδα του Ηρακλή (αρχαία ελληνικά: Ἀσπὶς Ἡρακλέους) είναι ένα αρχαϊκό ελληνικό επικό ποίημα που αποδόθηκε στον Ησίοδο κατά την αρχαιότητα. Θέμα του ποιήματος είναι η εκστρατεία του Ηρακλέους και του Ιόλαου εναντίον του γιου του Άρεως, ο οποίος προκάλεσε τον Ηρακλή σε μάχη καθώς ο Ηρακλής περνούσε από τη Θεσσαλία.

Περιγραφή

Το ποίημα βασίζεται σε ένα επεισόδιο των κατορθωμάτων του Ηρακλέους όπου σκοτώνει τον Κύκνο, γιο του Άρεως. Αποτελεί κυρίως πρόσχημα για μια μακροσκελή περιγραφή της ασπίδας του ήρωα.

Η ασπίδα αυτή είναι κατασκευασμένη από χαλκό, με ένθετα πολύτιμα υλικά: χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο και ήλεκτρο. Στο κέντρο της ασπίδας βρίσκεται ένας δράκος με την Έριδα, τη θεά

της διχόνοιας, στο κεφάλι του. Το μοτίβο περιβάλλεται από διάφορες μορφές, όπως κεφάλια φιδιών, μια Κενταυρομαχία, μια εικόνα του Ολύμπου και σκηνές από το μύθο του Περσέα.

Ἀσπὶς Ἡρακλέους (139-150) - Ἡσίοδος^[1]^[2]

Απόσπασμα	Απόδοση
Χερσί γε μὴν σάκος εἷλε παναίολον, οὐδέ τις αὐτὸ 140 οὔτ᾽ ἔρρηξε βαλὼν οὔτ᾽ ἔθλασε, θαῦμα ἰδέσθαι. πᾶν μὲν γὰρ κύκλῳ τιτάνῳ λευκῷ τ᾽ ἐλέφαντι ἠλέκτρῳ θ᾽ ὑπολαμπὲς ἔην χρυσῷ τε φαεινῷ [λαμπόμενον, κυάνου δὲ διὰ πτύχες ἠλήλαντο]. ἐν μέσσῳ δ᾽ ἀδάμαντος ἔην Φόβος οὔ τι φατειός, 145 ἔμπαλιν ὄσσοισιν πυρὶ λαμπομένοισι δεδορκώς· τοῦ καὶ ὀδόντων μὲν πλῆτο στόμα λευκαθεόντων, δεινῶν, ἀπλήτων, ἐπὶ δὲ βλοσυροῖο μετώπου δεινὴ Ἔρις πεπότητο κορύσσουσα κλόνον ἀνδρῶν, σχετλίη, ἥ ῥα νόον τε καὶ ἐκ φρένας εἵλετο φωτῶν 150 οἵτινες ἀντιβίην πόλεμον Διὸς υἷι φέροιεν	Στα χέρια του ασπίδα πήρε πολυποίκιλτη, που κανείς ποτέ 140 χτυπώντας δεν την έσκισε, ούτε την έσπασε, θαυμάσια να τη βλέπεις. Γύρω₋γύρω ολόκληρη με τίτανο, άσπρο ελεφαντόδοντο, με ήλεκτρο κρυφόλαμπε και με λαμπρό χρυσό [άστραφτε, και ζώνες από κύανο τη διατρέχανε.] Στο κέντρο της υπήρχε Φόβος αδαμάντινος, ακατονόμαστος, που λοξοκοίταζε με μάτια λαμπρά απ᾽ τη φωτιά. Το στόμα του γεμάτο δόντια κάτασπρα, δεινά, απλησίαστα, και πάνω στο βλοσυρό του μέτωπο η Έριδα η φοβερή πετούσε, τον τάραχο της μάχης των αντρών ξεσήκωνε, η σκληρή. Αυτή το νου και το μυαλό κυρίευε όσων αντρών 150 σηκώνανε αγώνα κατά πρόσωπο στο γιο τού Δία.

Σύγκριση κειμένων

Το ποίημα του Ησίοδου ή ψευτο-Ησίοδου σύμφωνα με ορισμένους μελετητές είναι εμπνευσμένο από τη μακροσκελή περιγραφή της κατασκευασμένης από τον Ήφαιστο ασπίδας του Αχιλλέα στην Ιλιάδα του Ομήρου στίχοι 478-608 και είναι γραμμένο σε δακτυλικό εξάμετρο. Το απόσπασμα του Ὁμήρου - Ἰλιὰς- 18.535–8^[3] με το απόσπασμα του Ἡσίοδου - Ἀσπὶς Ἡρακλέους 156–9^[4] διαφέρουν μόνο από μία λέξη:

535 ἐν δ' Ἔρις ἐν δὲ Κυδοιμὸς ὁμίλεον, ἐν δ' ὀλοὴ Κήρ ἄλλον ζωὸν ἔχουσα νεούτατον, ἄλλον ἄουτον, ἄλλον τεθνηῶτα κατὰ μόθον ἕλκε ποδοῖιν· 538 εἷμα δ' ἔχ' ἀμφ' ὤμοισι δαφοινεὸν αἵματι φωτῶν.		535 Η Έρις μέσα τριγύριζε, ο Κυδοιμός ενώθηκε με τη μάχη, και οι Κήρες, κρατώντας άλλον ζωντανό βαθιά πληγωμένο, άλλον τραβούσε και νεκρό μες στη σφαγή απ' το πόδι, 538 και ρούχα φοράει κόκκινα στο αίμα βουτημένα.
—Ὁμήρου - Ἰλιὰς- 18.535–8

156 ἐν δ' Ἔρις, ἐν δὲ Κυδοιμὸς ἐθύνεον, ἐν δ' ὀλοὴ Κὴρ ἄλλον ζωὸν ἔχουσα νεούτατον, ἄλλον ἄουτον, ἄλλον τεθνηῶτα κατὰ μόθον ἕλκε ποδοῖιν· 159 εἷμα δ' ἔχ' ἀμφ' ὤμοισι δαφοινεὸν αἵματι φωτῶν,		156 Η Έρις μέσα τριγύριζε, ο Κυδοιμός όρμησε και οι Κήρες, κρατώντας άλλον ζωντανό βαθιά πληγωμένο, άλλον τραβούσε και νεκρό μες στη σφαγή απ' το πόδι, 159 και ρούχα φοράει κόκκινα στο αίμα βουτημένα.
—Ἀσπὶς Ἡρακλέους - Ἡσίοδος 156–9

Διαδώση

Η δημοτικότητα της Ασπίδας του Ηρακλή στην Αθήνα του 6ου αιώνα π.Χ. μπορεί να αξιολογηθεί από την παρουσία της σε αττικά αγγεία μεταξύ 565 και 480 π.Χ.^[5] Μελετήθηκε επίσης η πιθανότητα προφορικής και λογοτεχνικής μετάδοσης κατά την ίδια περίοδο.^[6]

Η ασπίδα του Ηρακλέως τυπώθηκε για πρώτη φορά, ως μέρος του συνόλου των έργων του Ησιόδου, από τον Άλδο Μανούτιο στη Βενετία (1495)^[7] , το κείμενο προέρχεται από βυζαντινά χειρόγραφα. Στη σύγχρονη εποχή αρκετοί πάπυροι παρουσίασαν τμήματα του κειμένου, ιδίως ένας πάπυρος του 1ου αιώνα στο Βερολίνο^[8]^[9], ένας πάπυρος του 2ου αιώνα από την Οξύρρυγχο^[10] και ο πάπυρος Rainer του 4ου αιώνα από τη Βιέννη^[11]. Υπάρχουν πολυάριθμα κείμενα από τον 12ο έως τον 15ο αιώνα.

Το έργο αυτό παρομοιάζεται με την "Ασπίδα του Αινεία "^[12] του Βιργίλιου και την πολύ πιο σύντομη περιγραφή της ασπίδας του Κρηναίου - Θηβαΐς (Στατίου).^[13] Ο γραμματικός Επαφρόδιτος της Χαιρώνειας^[14] έγραψε ένα σχόλιο για την Ασπίδα του Ηρακλή τον 1ο αιώνα μ.Χ., το οποίο δεν έχει διασωθεί, αλλά αναφέρεται αρκετές φορές από τον Στέφανο του Βυζαντίου.

Βιβλιογραφία

Richard Janko, « The Shield of Heracles and the Legend of Cycnus », dans The Classical Quarterly New Series, vol. 36, no 1 (1986), p. 38-59.
(en) Henri Shapiro, « Herakles and Kyknos », dans American Journal of Archæology, vol. 88, no 4 (octobre 1984), p. 523-529.
Francis Vian, notice du Bouclier dans Hésiode, Théogonie. Les Travaux et les Jours. Le Bouclier, Belles Lettres, collection des Universités de France, 2002 (1re édition 1928) (ISBN 2-251-00152-2), p. 119-21.

Δείτε επίσης

Ασπίδα του Αχιλλέα

Παραπομπές

↑ «The Hesiodic Aspis - Oxford University Research Archive» (PDF). ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
↑ «Ασπίς - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2022.
↑ «Ὁμήρου - Ἰλιὰς- 18.535–8 από βικιθήκη».
↑ «Ἡσίοδου - Ἀσπὶς Ἡρακλέους 156–9 από βικιθήκη».
↑ Shapiro, H. A. (1984-10-01). «Herakles and Kyknos». American Journal of Archaeology 88 (4): 523–529. doi:10.2307/504740. ISSN 0002-9114. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.2307/504740.
↑ smleo (23 Σεπτεμβρίου 2014). «The Epic Hero: An Analysis of the Shields of Achilles and Aeneas in Comparison to Hesiod's "Shield of Heracles"». LEO (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022.
↑ Hesiod (1495). Theocriti Eclogae XXX: Hesiodi Theogonia, ejusdem Scutum Herculis,
↑ Thein, Karel (30 Σεπτεμβρίου 2021). Ecphrastic Shields in Graeco-Roman Literature: The World’s Forge. Routledge. ISBN 978-1-000-45741-4.
↑ «16611 | Berlin Papyrus Database» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022.
↑ «P.Oxy.XXXII 2647». 163.1.169.40. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
↑ https://plus.google.com/+UNESCO. «Papyrus Erzherzog Rainer». UNESCO (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022.
↑ Williams, R. D. (1981). «THE SHIELD OF AENEAS». Vergilius (1959-) (27): 8–11. ISSN 0506-7294. https://www.jstor.org/stable/41591854.
↑ «Stace, La Thébaïde, livre IX 332–338 - Itinera Electronica».
↑ Επαφρόδιτος από τη Χαιρώνεια, γραμματικός. https://www.aboutlibraries.gr/libraries/handle/20.500.12777/pro_128.

[1] «The Hesiodic Aspis - Oxford University Research Archive» (PDF). ^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[2] «Ασπίς - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2022.

[3] «Ὁμήρου - Ἰλιὰς- 18.535–8 από βικιθήκη».

[4] «Ἡσίοδου - Ἀσπὶς Ἡρακλέους 156–9 από βικιθήκη».

[5] Shapiro, H. A. (1984-10-01). «Herakles and Kyknos». American Journal of Archaeology 88 (4): 523–529. doi:10.2307/504740. ISSN 0002-9114. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.2307/504740.

[6] smleo (23 Σεπτεμβρίου 2014). «The Epic Hero: An Analysis of the Shields of Achilles and Aeneas in Comparison to Hesiod's "Shield of Heracles"». LEO (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022.

[7] Hesiod (1495). Theocriti Eclogae XXX: Hesiodi Theogonia, ejusdem Scutum Herculis,

[8] Thein, Karel (30 Σεπτεμβρίου 2021). Ecphrastic Shields in Graeco-Roman Literature: The World’s Forge. Routledge. ISBN 978-1-000-45741-4.

[9] «16611 | Berlin Papyrus Database» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022.

[10] «P.Oxy.XXXII 2647». 163.1.169.40. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[11] ttps://plus.google.com/+UNESCO. «Papyrus Erzherzog Rainer». UNESCO (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022.

[12] Williams, R. D. (1981). «THE SHIELD OF AENEAS». Vergilius (1959-) (27): 8–11. ISSN 0506-7294. https://www.jstor.org/stable/41591854.

[13] «Stace, La Thébaïde, livre IX 332–338 - Itinera Electronica».

[14] Επαφρόδιτος από τη Χαιρώνεια, γραμματικός. https://www.aboutlibraries.gr/libraries/handle/20.500.12777/pro_128.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]