Αυτοκινούμενος εκτοξευτής πυραύλων

Ο αυτοκινούμενος εκτοξευτής πυραύλων, γνωστός και ως όχημα μεταφορέας-ανορθωτής-εκτοξευτής (transporter erector launcher - TEL), είναι στρατιωτικό όχημα, συνηθέστερα θωρακισμένο, που μπορεί να μεταφέρει, να ανυψώσει σε θέση βολής και να εκτοξεύσει έναν ή περισσότερους βαλλιστικούς πυραύλους. Τέτοια οχήματα υπάρχουν για πυραύλους επιφανείας-αέρος (επ/αε) και για πυραύλους επιφανείας-επιφανείας (επ/επ).
Παλαιότερα οι βαλλιστικοί πύραυλοι εκτοξεύονταν από σταθερές, καθορισμένες τοποθεσίες, που αποτελούσαν μόνιμες βάσεις πυραυλικών εγκαταστάσεων, συνήθως σε κορυφογραμμές και μικρά οροπέδια, κάνοντάς τους όμως πιο ευάλωτους σε αιφνίδιες ή τακτικές επιθέσεις, από τη στιγμή που είχαν επισημανθεί από τον εχθρό, καθώς δεν ήταν εύκολη η μεταφορά τους. Αν γινόταν, εν τέλει, η μετεγκατάστασή τους σε νέα τοποθεσία, η ενεργοποίησή τους στη νέα θέση διαρκούσε πολλές ώρες ή ακόμη και ημέρες.

Ο μεταφορέας-ανορθωτής-εκτοξευτής με ραντάρ (transporter erector launcher and radar - TELAR) είναι ίδιος με τον TEL, αλλά περιλαμβάνει επίσης και μέρος ή ολόκληρο το σύστημα ραδιοεντοπισμού, που είναι απαραίτητο για την τηλεκατεύθυνση του(ων) βαλλιστικών πυραύλου(ων). Τέτοιου είδους οχήματα έχουν τη δυνατότητα να είναι αυτόνομα, αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά τους. Μπορούν, δηλαδή, να ενεργοποιηθούν ανεξάρτητα από την παρουσία και την κατάσταση των οχημάτων υποστήριξης. Συνηθέστερα ένας αυτοκινούμενος εκτοξευτής (TEL / TELAR) μπορεί να έχει ρυμουλκούμενο όχημα επί του οποίου φέρεται το σύστημα ραδιοεντοπισμού όπου ο τηλεκατευθυντήρας μπορεί να περιστρέφεται ολοκυκλικά, κινούμενος και καθ΄ ύψος.

Αντιθέτως, ένας μεταφορέας-εκτοξευτής με ραντάρ (transporter launcher and radar - TLAR) είναι ίδιος με ένα TELAR χωρίς την ικανότητα ανόρθωσης του πυραύλου (προφανώς διότι ο πύραυλος που φέρει δεν χρειάζεται να ανεγερθεί για εκτόξευση).

Συνήθως ένας αριθμός από αυτοκινούμενους εκτοξευτές (TELs και TELARs) υπάγονται σε ένα εποχούμενο κέντρο διοίκησης βαλλιστικών πυραύλων (Command Post Vehicle - CP ή CPV) που επιχειρησιακά μπορεί να ανήκει σε μονάδες πυροβολικού ή πολεμικής αεροπορίας. Ακόμη, μπορούν να χρησιμοποιούν πληροφορίες για τον στόχο τους, οι οποίες παρέχονται από ραντάρ εντοπισμού, κατάδειξης και τηλεκατεύθυνσης (Target acquisition, designation and guidance radar - TADAGR ή απλώς TAR).

Το πυραυλικό σύστημα "Πατριώτης" ή σύστημα πυραύλων Patriot χρησιμοποιεί τη συντομογραφία MEL - Κινητοί Ανορθωτές-Εκτοξευτές (προφέρεται "μιλ"), αντί για τον χαρακτηρισμό ως ρυμολκούμενο όχημα εκτόξευσης.^[1]