Βλόγγος Αρκαδίας
Συντεταγμένες: 37°35′39.1″N 21°59′44.2″E / 37.594194°N 21.995611°E
| Βλόγγος | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Αρκαδίας |
| Δήμος | Γορτυνίας |
| Δημοτική Ενότητα | Δημητσάνας |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Αρκαδίας |
| Υψόμετρο | 1.060 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 11 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 220 07 |
| Τηλ. κωδικός | 27950 |
Ο Βλόγγος είναι ορεινός, πετρόκτιστος, παραδοσιακός οικισμός[1][2][3], χτισμένος σε επικλινές πλάτωμα με μέσο υψόμετρο 1.060 μέτρων (που φτάνει τα 1.182 μέτρα στη θέση «Καρκαλά», στην είσοδο του χωριού), επί της προτελευταίας κορυφής του Βουφαγίου όρους (γνωστού και ως «Εχτίχοβα», συνέχεια του Μαινάλου). Κατατάσσεται στα πιο ορεινά χωριά της Ελλάδας και, ειδικότερα, του νομού Αρκαδίας, όπου ανήκει.[4] Απέχει οδικά, προς ανατολάς περίπου 6 χιλιόμετρα από την Ζάτουνα, 10 χιλιόμετρα από την Δημητσάνα, 19 χιλιὀμετρα απὀ την Στεμνίτσα, 27 χιλιὀμετρα απὀ τα Λαγκάδια, 30 χιλιόμετρα από την Βυτίνα και 63 χιλιόμετρα από την Τρίπολη, ενώ στα δυτικά του, σε οδική απόσταση 58 χιλιομέτρων, βρίσκεται η Ολυμπία.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνα με προφορική παράδοση, το όνομα του χωριού παλαιότερα ήταν Λόγγος, αλλά κάποτε η λέξη υπέστη παραφθορά, από κάτοικο ο οποίος την πρόφερε σαν «Βλόγγος». Προϊόντος του χρόνου, η παρεφθαρμένη αυτή μορφή φέρεται να επεκράτησε και έτσι το «Λόγγος» μετατράπηκε σε «Βλόγγος». Κατά άλλη, πιθανώς ετεροχρονισμένη ή επικρατέστερη εκδοχή, το «Βλόγγος» έχει σλαβικές ρίζες[5], αναγόμενες στον 6ο-8ο αιώνα, εποχή εποικισμού της κεντρικής Πελοποννήσου από Σλάβους νομάδες. Στον γραπτό λόγο, μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα το όνομα συναντάται και ως «Βλόγκος».
Η πρώτη έγγραφη αναφορά στον οικισμό εντοπίζεται το 1732 στον Κώδικα τής παρακείμενης Μονής Φιλοσόφου. Ο κεντρικός ναός του, αφιερωμένος στον πολιούχο Άγιο Γεώργιο, έχει χτιστεί το 1815 σε παλαιό Μετόχι τής Ιεράς Μονής Ιωάννου Προδρόμου (16ος - 17ος αιώνας). Τα περισσότερα σπίτια του ανάγονται επίσης στον 19ο αιώνα (ή παλαιότερα) και έχουν χτιστεί από Λαγκαδινούς μαστόρους[6].
Το 1834 το χωριό έγινε τμήμα του νεοσύστατου Δήμου Ζάτουνας[7], στον οποίο, μαζί με την Ζάτουνα ως έδρα, εντάσσονταν τα χωριά Αράχωβα, Βλόγγος, Μάρκου, Στρούζα (Ριζοσπηλιά) και Τρεσταινά (Μελισσόπετρα). Ο Δήμος Ζάτουνας απορροφήθηκε το 1837[8] από τον Δήμο Βουφαγίων, ο οποίος με τη σειρά του υπήχθη στον Δήμο Θεισόας (Δημητσάνας) το 1840[8][9].
Ο Βλόγγος συμμετείχε ενεργά στην Επανάσταση του 1821 και στους μετέπειτα εθνικούς αγώνες του 19ου και του 20ού αιώνα, όπως μαρτυρούν ιστορικές αναφορές[10], η προφορική παράδοση και το τοπικό Ηρώο. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, τροφοδότησε επίσης με μετανάστες την ελληνική ομογένεια τής Αμερικής, κάτι που φαίνεται και στα αρχεία τού Ellis Island τής Νέας Υόρκης[11].
Τον Νοέμβριο του 1978, μετά από εισήγηση αρχιτεκτονικής ομάδας τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο Βλόγγος χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός οικισμός - και μάλιστα από τους πρώτους στην Ελλάδα, μαζί με την Δημητσάνα, την Καρύταινα, τα Λαγκάδια και δεκάδες άλλους, σε όλη την επικράτεια[1]. Σε μεταγενέστερη αρχιτεκτονική μελέτη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), προτάθηκε να τεθεί στον πρώτο βαθμό προστασίας, κατά τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παρόμοιες εισηγήσεις περαιτέρω προστασίας τού οικισμού έχουν καταγραφεί και σε άλλες μελέτες[6][12].
Από την δεκαετία τού 1980 το χωριό έχει αποκτήσει πρωτίστως παραθεριστικό χαρακτήρα, με ελάχιστους κατοίκους τους χειμερινούς μήνες, αλλά και με εκτενή έργα ανακαίνισης των πετρόκτιστων σπιτιών και των λοιπών υποδομών του, κυρίως για χρήση το καλοκαίρι.
Πληθυσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Βλόγγος ήταν ανέκαθεν μικρός οικισμός, με λιγότερα από 50 σπίτια[6] (συνήθως κατοικούμενα από μεγάλες οικογένειες) και περιορισμένο πληθυσμό. Στην απογραφή 1834-1836 αναφερόταν ως έχων 197 μόνιμους κατοίκους, ενώ στην πιο πρόσφατη απογραφή 2011 διέθετε μόνον 7[13], διατηρώντας εν τούτοις την παράδοση της ενασχόλησης με την κτηνοτροφία και δευτερευόντως με την γεωργία. Κατά τα ειωθότα στα ορεινά, τους χειμερινούς μήνες μεγάλο μέρος του πληθυσμού μετακόμιζε σε πεδινότερες περιοχές (στα «χειμαδιά») και κυρίως στα χωριά Άγιος Ιωάννης, Μπαρδάκι και Ριζοσπηλιά (Στρούζα) τής Ηραίας.[14]
Η διακύμανση του αριθμού κατοίκων τού οικισμού, όπως εμφανίζεται σε απογραφές ή άλλες γραπτές αναφορές από συστάσεως του νεοελληνικού κράτους, έχει ενδεικτικά ως εξής:
| Έτος | 1836 | 1849 | 1861 | 1879 | 1889 | 1896 | 1907 | 1920 | 1937 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1998 | 2001 | 2011 |
| Κάτοικοι | 197 | 137 | 110 | 176 | 137 | 232 | 143 | 92 | 200 | 188 | 110 | 71 | 42 | 17 | 43 | 3 | 54 | 7 |
Ουσιαστικά, το χωριό άρχισε να ερημώνεται από τη δεκαετία τού 1960, ακολουθώντας την πορεία πολλών άλλων ορεινών περιοχών της Αρκαδίας και της υπόλοιπης Ελλάδας. Τους καλοκαιρινούς μήνες, όμως, υποδέχεται εκατοντάδες κατοίκους και επισκέπτες, οι οποίοι το χρησιμοποιούν ως παραθεριστική κατοικία, τόπο αναψυχής, ή προορισμό εκδρομής. Αυξημένη κίνηση υπάρχει κατά διαστήματα και στην χειμερινή περίοδο, από παραθεριστές που απολαμβάνουν το υψόμετρο και την ηρεμία της τοποθεσίας.
Σύγχρονη εποχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από διοικητική άποψη, ο Βλόγγος παραμένει συνδεδεμένος με τη Ζάτουνα, στην Τοπική Κοινότητα της οποίας ανήκει, στο πλαίσιο του «καλλικρατικού» Δήμου Γορτυνίας.
Γεωγραφικά, βρίσκεται σε μια περιοχή με πανοραμική θέα προς το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, τον Ταΰγετο, το Λύκαιο όρος και την Μίνθη. Μάλιστα, όταν υπάρχει καθαρή ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα κατά το απόγευμα και στα ηλιοβασιλέματα των καλοκαιρινών μηνών, στο χωριό είναι ορατή ολόκληρη η κοιλάδα του Αλφειού ποταμού[6], από τις πηγές μέχρι τις εκβολές στη θάλασσα, καθώς και το Ιόνιο πέλαγος - συμπεριλαμβανομένων περιοχών όπως το Κατάκωλο και η Ζάκυνθος. Λόγω της θέας αυτής, αλλά και της γεωγραφικής του θέσης, ο Βλόγγος ενίοτε αποκαλείται και «το μπαλκόνι της κεντρικής Πελοποννήσου»[4].
Τους χειμωνιάτικους μήνες, που είναι πιο μοναχικοί, το χωριό ντύνεται σε αποχρώσεις τού γκρίζου και του λευκού, καθώς βρίσκεται συχνά βυθισμένο στην ομίχλη, αγκαλιασμένο από σύννεφα, ή σκεπασμένο με χιόνι, δίνοντας στα πέτρινα σπίτια και σοκάκια του μοναδική όψη, αλλά και καθιστώντας το εξαιρετικό ησυχαστήριο.
Δείγμα τής τοπικής αρχιτεκτονικής αποτελούν, εκτός από τα σπίτια, το μικρό κτήριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου (το οποίο λειτουργούσε ως το 1969[6]) και ο λιτός Ιερός Ναός τού Αγίου Γεωργίου, ο «Αη-Γιώργης», κάτω από τον οποίο βρίσκεται παλαιά πηγή με δύο «καντάλους», από όπου αναβλύζει επί αιώνες κρύο νερό. Πίσω από την εκκλησία απλώνεται καταπράσινο δασύλλιο με υπεραιωνόβιες καρυδιές, ενώ στο προαύλιό της συνεχίζει να εορτάζεται κάθε καλοκαίρι, στις 6 Αυγούστου, η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού (η γιορτή τής «Αγια-Σωτήρας», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι), με παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι που διοργανώνει η (ιδρυθείσα το 1987) Αδελφότητα των Απανταχού Βλογγαίων «Ο Άγιος Γεώργιος». Στην είσοδο του οικισμού, σε υψόμετρο 1.182 μέτρων (θέση «Καρκαλά»), υπάρχει επίσης εκκλησάκι αφιερωμένο από κοινού στον Άγιο Δημήτριο και στον Άγιο Ραφαήλ, ενώ πιο πριν, σε παράκαμψη του κεντρικού δρόμου, βρίσκεται εξωκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή. Άλλο εξωκλήσι, αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία, είναι χτισμένο λίγο πιο πάνω από τον Βλόγγο, στην κορυφή του βουνού, δίπλα από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας τού λεκανοπεδίου.
Η ευρύτερη περιοχή προσφέρει ποικίλλες επιλογές πεζοπορίας, άθλησης (κανόε καγιάκ, ράφτινγκ, σκι), κυνηγιού θηραμάτων (π.χ. λαγών και αγριογούρουνων), επίσκεψης χώρων ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος, καθώς και περιήγησης πλούσιων βιοτόπων. Οι προορισμοί αυτοί είναι προσβάσιμοι κυρίως μέσω ασφαλτόστρωτων ορεινών επαρχιακών οδών, των οποίων η μορφολογία (με πολλές στροφές) και η στενότητα, περίπου διπλασιάζουν τον χρόνο ταξιδιού σε σχέση με μια παρόμοιου μήκους πεδινή ή σύγχρονη εθνική οδό - ταυτόχρονα όμως αποζημιώνουν τον ταξιδιώτη, προσφέροντας διπλή οδηγητική απόλαυση, μέσα από τα μοναδικής φυσικής ομορφιάς τοπία και τα δημοφιλή αξιοθέατα, στο γεωγραφικό επίκεντρο και υπερώο («μπαλκόνι») των οποίων βρίσκεται ο Βλόγγος.
Για τους επισκέπτες του χωριού, λειτουργούν όλον τον χρόνο οικογενειακός ξενώνας[15] και παραδοσιακό καφενείο, το οποίο κατά περίπτωση εξυπηρετεί και ως εστιατόριο. Περισσότερες επιλογές διαμονής, φαγητού και διασκέδασης προσφέρουν οι γειτονικές Ζάτουνα (σε απόσταση περίπου 6 χιλιομέτρων) και Δημητσάνα (στα 10 χιλιόμετρα).
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Περί χαρακτηρισμού ως παραδοσιακών οικισμών τινών του κράτους και καθορισμού των όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων αυτών, Φ.Ε.Κ. 594/13-11-1978, τεύχος Δ', Άρθρον 1, σελ. 6331
- ↑ Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων Αρχειοθετήθηκε 2012-04-05 στο Wayback Machine., Υπουργείο Περιβάλλοντος, Παραδοσιακοί Οικισμοί, Νομός Αρκαδίας, ΟΤΑ Δημητσάνας
- ↑ Όπως πολλοί άλλοι παραδοσιακοί οικισμοί, ο Βλόγγος δεν έχει διατηρητέα κτήρια ή μνημεία.
- ↑ 4,0 4,1 Βλόγγος: Στην κορυφή της ορεινής Αρκαδίας, CNN Greece (29/12/2015)
- ↑ «Γορτυνιακά τοπωνύμια σλαβικής ετυμολογίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2016.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Γορτυνία: Αρχιτεκτονικός Χαρακτήρας Οικισμών Αρχειοθετήθηκε 2020-12-02 στο Wayback Machine., Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, Αθήνα 1998
- ↑ Περί του σχηματισμού των δήμων του νομού Αρκαδίας, Βασιλικό Διάταγμα 9/21 Νοεμβρίου 1834, ΦΕΚ 16/12-05-1835, τεύχος Α', σελ. 104
- ↑ 8,0 8,1 Γενικός Πίναξ των δήμων του Κράτους, Παράρτημα ΦΕΚ 2/16-01-1837, τεύχος Α'
- ↑ «Ιστορία της Ζάτουνας Αρκαδίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2016.
- ↑ Η Γορτυνία. Ιστορία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ' ημάς, Τάκης Χ. Κανδηλώρος, Πάτρα 1898
- ↑ «The Statue of Liberty - Ellis Island Foundation». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2016.
- ↑ Μελέτη μορφολογικών κανόνων δόμησης και αρχιτεκτονικής στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2000 κατοίκων της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας Περιφέρειας Πελοποννήσου[νεκρός σύνδεσμος], Αθήνα 1998
- ↑ Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού-Απογραφής 2011 Αρχειοθετήθηκε 2015-11-13 στο Wayback Machine., Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ)
- ↑ Λεύκωμα της Γορτυνίας - Μετά συνοπτικής ιστορίας των κωμοπόλεων και χωρίων της[νεκρός σύνδεσμος], Π. Κοντοές - Α. Ηλιόπουλος, Αθήνα 1937
- ↑ Ξενώνας Βλόγγος
