Πρεττανικές γλώσσες
| Πρεττανικές γλώσσες | |
|---|---|
| Περιοχή | Ουαλία, Κορνουάλη, Βρετάνη, Κάμπρια, Γαλικία (Ισπανία) |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες
|
| Glottolog | bryt1239[1] |
Οι Βρυθονικές γλώσσες (Αγγλικά: Brythonic / Brittonic ή British Celtic) είναι μια υποοικογένεια κελτικών γλωσσών, οι οποίες μαζί με τις Γοϊδελικές αποτελούν τα δύο παρακλάδια των νησιωτικών κελτικών γλωσσών. Ο όρος «Βρυθονικός» προέρχεται από την ουαλική λέξη Brython, η οποία αναφερόταν στους ιθαγενείς Βρετανούς σε αντίθεση με τους Γερμανούς Αγγλοσάξονες και τους γειτονικούς Γαέλους.
Οι Βρυθονικές γλώσσες προέρχονται από την Κοινή Βρυθονική που ομιλούταν στη Μεγάλη Βρετανία κατά την Εποχή του Σιδήρου και τη Ρωμαϊκή περίοδο. Τον 5ο και 6ο αιώνα μ.Χ. οι Βρετανοί μετανάστες μετέφεραν την Βρυθονική στην Ευρώπη, κυρίως στην Βρετάνη και την Γαλικία. Μέσα στους επόμενους αιώνες η γλώσσα άρχισε να χωρίζεται σε επιμέρους γλώσσες, από όπου προέκυψαν τα Ουαλικά, Κορνουαλικά, Βρετονικά, Κουμβρικά και ίσως Πικτικά. Σήμερα από αυτές τις γλώσσες η Κουμβρική και η Πικτική έχουν εκλείψει.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πιστεύεται οτι οι Βρυθονικές γλώσσες προέρχονται από μια κοινή γλώσσα που έχει ονομαστεί Βρετανική, Κοινή Βρυθονική, Αρχαία Βρυθονική και Πρωτο-Βρυθονική και πιθανώς αναπτύχθηκε από την Πρωτο-Κελτική πριν από τον 6ο αιώνα π.Χ..[2] Η κελτική γλώσσα εισήχθη στη Μεγάλη Βρετανία ήδη από τη δεύτερη χιλιετηρίδα προ Χριστού, πιθανώς μεταξύ 1300 - 800.[3]
Πιθανολογείται πως πριν από την ρωμαϊκή κατάκτηση οι Βρυθονικές γλώσσες ομιλούνταν σε ολόκληρη την Βρετανία (η οποία δεν περιλαμβάνει την Ιρλανδία). Στην βόρεια Σκωτία, κυριαρχούσε η Πριττενική που εξελίχθηκε στην Πικτική γλώσσα, η οποία επίσης συγκαταλέγεται στην Βρυθονική ομάδα γλωσσών.
Κατά την Ρωμαϊκή κατοχή (43 - 410 μ.χ) η Κοινή Βρυθονική δανείστηκε πολλές λέξεις από την Λατινική γλώσσα για όρους που δεν υφίσταντο στην προ-αστική κοινωνία της Κελτικής Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και για πιο κοινότοπους όρους που αντικατέστησαν τις εγχώριες λέξεις (όπως η λέξη για το "ψάρι" σε όλες τις Βρυθονικές γλώσσες προέρχεται από το λατινικό "piscis" που πήρε τη θέση του αρχικού ēskos). Γύρω στα 800 λατινικά αντιδάνεια έχουν επιβιώσει στις τρεις μεταγενέστερες Βρυθονικές γλώσσες. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς ονόμαζαν την "εκλατινισμένη" αυτή γλώσσα «Ρωμαιο-Βρετανική» (Romano-British).
Στην αρχή της μετα-ρωμαϊκής περιόδου, είναι πιθανό ότι η Κοινή Βρυθονική χωρίστηκε σε δύο βασικές ομάδες: την Δυτική Βρυθονική και την Νοτιοδυτική Βρυθονική. Οι δύο διάλεκτοι διαφοροποιήθηκαν αρκετά έτσι ώστε να δημιουργήσουν ευδιάκριτες γλωσσικές υποομάδες μέχρι τον 6ο αιώνα. Η Δυτική εξελίχθηκε στην Κυμβρική[4] και Ουαλική και η Νοτιοδυτική στην Κορνουαλική και την συγγενική της Βρετονική γλώσσα (η οποία μεταφέρθηκε από τη νοτιοδυτική Μεγάλη Βρετανία στην Αρμορική). Πολλοί Βρετανοί παρέμειναν σε εκτάσεις που πλέον κατείχαν οι Αγγλο-Σάξονες και τα μόνα στοιχεία για τη γλώσσα τους αντλούνται από τα τοπωνύμια της εποχής. Πιστεύεται ότι σταδιακά υιοθέτησαν την Αγγλική γλώσσα.[5]
Ταξινόμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Κοινή Βρυθονική | |||
| Δυτική Βρυθονική | Νοτιοδυτική Βρυθονική | ||
| Κουμβρική | Ουαλική | Κορνουαλική | Βρετονική |
Παρακμή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Βρυθονικές γλώσσες της Σκωτίας, του νησιού του Μαν και της Αγγλίας ξεκίνησαν να εκτοπίζονται τον 5ο αιώνα με τις επιδρομές των Γαέλων -ομιλητών της Ιρλανδικής γλώσσας-, των Βίκινγκ και άλλων Γερμανικών φύλων. Έως περίπου το 1129 η Πικτική είχε πάψει να ομιλείται.[6] Η παρακμή των γλωσσών με Βρυθονική καταγωγή ολοκληρώθηκε έως τον 11ο αιώνα σε όλη την Αγγλία εκτός από την Κορνουάλη και τις κομητείες που συνόρευαν με την Ουαλία. Η Ιβερνική γλώσσα είναι μια Βρυθονική γλώσσα που πιθανολογείται ότι ομιλούνταν στην Ιρλανδία.
Απομεινάρια σε Σκωτία και Αγγλία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η κληρονομιά των Βρυθονικών γλωσσών στις περιοχές, από τις οποίες εκτοπίστηκαν, περιορίστηκε στα τοπωνύμια. Πολλά μέρη στην πεδινή Σκωτία και την Αγγλία έχουν ονόματα με Βρυθονική ρίζα. Ονόματα πόλεων όπως το Λονδίνο, το Αμπερντίν, το Γιορκ, το Ντόβερ, το Κόλσεστερ, το Ντόρσεστερ και το Περθ έχουν προέλθει από Βρυθονικές γλώσσες. Είναι γενικά αποδεκτό το γεγονός ότι οι λεξικολογικές επιδράσεις στην Αγγλική γλώσσα ήταν αδύναμες. Παρόλα αυτά, η χρήση περιφραστικών συντάξεων με βοηθητικά ρήματα, όπως be και do, στην Αγγλική περισσότερο από κάθε άλλη Γερμανική γλώσσα, είναι στοιχείο επιρροής των Βρυθονικών γλωσσών.
Πολλές Βρυθονικές επιρροές μπορούν να βρεθούν και σε Γοϊδελικές γλώσσες, όπως τα Σκωτσέζικα, τα οποία χρησιμοποιούν επίσης περιφραστικές συντάξεις, αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό. Η γλώσσα χρησιμοποιεί πολλά Ρ-Κελτικά αντιδάνεια, αλλά επειδή καλύπτει πολύ περισσότερες λέξεις με κελτικές ρίζες από την αγγλική, δύσκολα ξεχωρίζονται από τις λέξεις από Q-κελτικά αντιδάνεια. Συγκεκριμένα η λέξη "στραθ" (εξαγγλισμένη Strath) είναι Γοϊδελικής προέλευσης, όμως φαίνεται πως η χρήση της έχει αλλάξει μέσα από τη Βρυθονική συγγενική λέξη που σημαίνει κάτι διαφορετικό.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Brythonic». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ↑ Karl, Raimund· Minard, Antone (2007). An atlas for Celtic studies : archaeology and names in ancient Europe and early medieval Ireland, Britain, and Brittany. Oxford: Oxbow Books. ISBN 978-1-84217-309-1. 181142253.
- ↑ Patterson, N.; Isakov, M.; Booth, T. (2021). "Large-scale migration into Britain during the Middle to Late Bronze Age". Nature. 601 (7894): 588–594. Bibcode:2022Natur.601..588P. doi:10.1038/s41586-021-04287-4. PMC 8889665. PMID 34937049. S2CID 245509501.
- ↑ Brown, Ian, February 28- (2007). The Edinburgh history of Scottish literature. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-7486-1615-2. 70672076.
- ↑ Tristram, Hildegard. Why Don't the English Speak Welsh?. Woodbridge, UK: Boydell and Brewer Limited. σελίδες 192–214.
- ↑ Rhys, Guto. "Approaching the Pictish language: historiography, early evidence and the question of Pritenic" (PDF). University of Glasgow. University of Glasgow. Archived (PDF) from the original on 9 October 2022.