Αρμορική

Η Αρμορική (γαλλικά: Armorique‎‎, λατινικά: Armorica‎‎) είναι όνομα κελτικής προέλευσης, το οποίο χαρακτήριζε κατά την αρχαιότητα το έδαφος που βρίσκονταν στη βορειοδυτική περιοχή της Γαλατίας, από τις εκβολές του ποταμού Λίγηρα έως τις εκβολές του Σηκουάνα,^[1]δηλαδή η σημερινή Βρετάνη.

Οι συγγραφείς του τέλους της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και αρχής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας την παρουσιάζουν ως κατοικημένη από επτά γαλατικές φυλές, τις οποίες αναφέρει και ο Ιούλιος Καίσαρ.

Ετυμολογία

Ο όρος προήλθε από την κελτική λέξη armor=παραθαλάσσιος (ar=επί, mor=θάλασσα). Αυτό το παραθαλάσσιο τμήμα της Γαλατίας με την ενδοχώρα του, ονομάζονταν ήδη από τους Γαλάτες Aremorica, που σημαίνει «χώρα που βλέπει στη θάλασσα», χώρα των Αρμορικανών (Aremorici) «εκείνοι που ζουν μπροστά στη θάλασσα, κοντά στη θάλασσα»: Armorica ήταν η λατινικοποίηση αυτού του όρου.

Ιστορία

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, στη Φυσική Ιστορία του, ισχυρίζεται ότι Αρμορική ήταν το παλαιότερο όνομα της Ακουιτανίας και δηλώνει ότι τα νότια σύνορα της Αρμορικής επεκτείνονταν έως τα Πυρηναία. Λαμβάνοντας υπόψη τη γαλατική προέλευση του ονόματος, αυτό είναι απόλυτα σωστό και λογικό, καθώς Αρμορική δεν ήταν όνομα χώρας, αλλά μια λέξη που περιέγραφε ένα είδος γεωγραφικής περιοχής που είναι δίπλα στη θάλασσα.

Η Αρμορική και η νήσος της Βρετάνης, σημερινή Βρετανία, είχαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις, όπως αναφέρεται από τον Διόδωρο Σικελιώτη αλλά και από τα νομίσματα που έχει ανακαλύψει η αρχαιολογική έρευνα κατά μήκος της νότιας ακτής της Αγγλίας και στη Βρετάνη. Επειδή, ακόμα και μετά την εκστρατεία του Πόπλιου Κράσσου το 57 π.Χ., η συνεχιζόμενη αντίσταση στη ρωμαϊκή κυριαρχία στην Αρμορική εξακολουθούσε να υποστηρίζεται από Κέλτες αριστοκράτες της Βρετανίας, ο Ιούλιος Καίσαρ έκανε δύο εισβολές στη Βρετανία το 55 και 54 π.Χ. Αυτή η παλιά επικοινωνία της Κορνουάλης και της Αρμορικής έθεσε το σκηνικό για τη σύνδεση που συνεχίστηκε στη μεσαιωνική εποχή.

Μετά την κατάκτηση της Γαλατίας, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν διατήρησε την ονομασία Αρμορική στην επαρχιακή της διαίρεση (Βελγική, Λουγδουνική, Ακουιτανική και Ναρβωνική Γαλατία). Έτσι, η Αρμορική αποτέλεσε τμήμα της επαρχίας Λουγδουνική Γαλατία, η οποία είχε πρωτεύουσα το Λούγκντουνουμ (σύγχρονη Λυών). Η ονομασία όμως πρέπει να ήταν εν χρήσει, γιατί τον 4ο αιώνα, ενόψει των απειλών από τη θάλασσα, δημιουργήθηκε ένας στρατιωτικός τομέας που είχε την ευθύνη ελέγχου των ακτών, που ονομάστηκε Tractus Armoricanus et Nervicanus.

Χάρτης περιοχών της Δυτικής Ευρώπης με κοινότητες Βρετόνων τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Στη μάχη των Καταλαυνικών πεδίων το 451, ένας ρωμαϊκός συνασπισμός με επικεφαλής τον στρατηγό Φλάβιο Αέτιο και ο Βησιγότθος βασιλιάς Θεοδώριχος Α΄ συγκρούστηκε βίαια με τους Ούννους με ηγέτη τον Αττίλα. Ο Ιορδάνης ο Αλανός, απαριθμώντας τους συμμάχους του Aέτιου, συμπεριλαμβάνει τους Αρμορικανούς μαζί με άλλες κελτικές ή γερμανικές φυλές.

Από τον 5ο αιώνα η χερσόνησος της Αρμορικής κατακλύσθηκε από Βρετόνους από τη νήσο της Βρετάνης, σημερινή Μεγάλη Βρετανία, που έφευγαν από τη χώρα τους για να γλυτώσουν από τις επιθέσεις των Άγγλων και Σαξόνων. Ακόμη και στο απομακρυσμένο Βυζάντιο ο Προκόπιος άκουσε ιστορίες για τις μεταναστεύσεις προς τη Φραγκική ενδοχώρα από το νησί. Αυτοί οι έποικοι, έφεραν μαζί τον πολιτισμό και τη γλώσσα τους και η περιοχή ονομάστηκε αρχικά Μικρή Βρετάνη και έπειτα Βρετάνη.

Η προέλευση της βρετονικής γλώσσας είναι ξεκάθαρη: πρόκειται για μια βρυθονική γλώσσα που προέρχεται από την κελτική βρετανική γλώσσα, όπως τα ουαλικά και η γλώσσα της Κορνουάλης, νησιωτικές κέλτικες γλώσσες, που έφεραν οι μετανάστες Βρετόνοι.

Η κατάρρευση της ρωμαϊκής κυριαρχίας και οι καταστροφές των Βησιγότθων οδήγησαν την Αρμορική να ενεργήσει «σαν μαγνήτης για τους αγρότες, τις αποικίες, τους σκλάβους και τους καταπιεσμένους» που εγκατέλειψαν άλλα ρωμαϊκά εδάφη, αποδυναμώνοντάς τα, και εγκαταστάθηκαν εκεί.^[2]

Η δυτική Αρμορική έχει ήδη εξελιχθεί σε Βρετάνη και η ανατολική ανασχηματίστηκε σε φραγκική μαρκιωνία. Η αρχική μαρκιωνία της Βρετάνης δημιουργήθηκε και στρατιωτικοποιήθηκε στα χρόνια των Μεροβίγγειων στα τέλη του 7ου ή στις αρχές του 8ου αιώνα. Περιλάμβανε τα δυτικά εδάφη της Αρμορικής. Η διοίκηση επικεντρώθηκε στο Λε Μαν και η επικράτεια τελικά έγινε το δουκάτο του Μαιν. Ένας από τους πιο διάσημους διοικητές της μαρκιωνίας ήταν ο Ρολάνδος, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη του Ρονσεβώ το 778 και δημιουργήθηκε το επικό και ηρωικό ποίημα που τον έκανε αθάνατο, το Άσμα του Ρολάνδου.

Κατά τον 9ο και 10ο αιώνα στη χερσόνησο Κοταντέν και έως γύρω από τη Ρουέν εγκαταστάθηκαν Βίκινγκς, και αυτές οι περιοχές έπαψαν να ονομάζονται Αρμορική και αποτέλεσαν πλέον τμήμα της Νορμανδίας.

Σύγχρονη εποχή

Το όνομα Αρμορική και το επίθετο αρμορικανός έχουν παραμείνει σε πολλές χρήσεις:

ως συνώνυμη με την περιοχή Βρετάνη, ειδικά σε μερικούς τουριστικούς οδηγούς και ιστορικά βιβλία.
σε γεωγραφικές ονομασίες όπως η «οροσειρά της Αρμορικής» για το ορεινό έδαφος που εκτείνεται δυτικά της Νορμανδίας. Από τη Βρετάνη μέχρι τη Βανδέα, ως «χερσόνησος της Αρμορικής».
σε πολιτιστικές ονομασίες όπως «σάλτσα Αρμορικής».
για να ορίσει μια παράκτια περιοχή όπως στο νέο όνομα Κοτ-ντ'Αρμόρ που δόθηκε στον νομό Κοτ-ντυ-Νορ. Στη Βρετάνη υπάρχουν πολλά τοπωνύμια «Armor», σε αντίθεση με το «Argoat» (δάσος) που χαρακτηρίζει το εσωτερικό της περιοχής, τη χώρα των δασών.

Παραπομπές

↑ Bernard S. Bachrach, Merovingian Military Organization, U of Minnesota Press, 1972
↑ C.E.V. Nixon, "Relations Between Visigoths and Romans in Fifth Century Gaul", in John Drinkwater, Hugh Elton (eds) Fifth-Century Gaul: A Crisis of Identity?, Cambridge University Press, 2002, p. 69

[1] Bernard S. Bachrach, Merovingian Military Organization, U of Minnesota Press, 1972

[2] C.E.V. Nixon, "Relations Between Visigoths and Romans in Fifth Century Gaul", in John Drinkwater, Hugh Elton (eds) Fifth-Century Gaul: A Crisis of Identity?, Cambridge University Press, 2002, p. 69

[1]

[2]