Γεωπάρκο

Το Εθνικό Πάρκο Phong Nha Ke Bang, Κεντρικό Vietnam

Σύμφωνα με την UNESCO (1999)^[1] ως γεωπάρκα ορίζονται περιοχές ιδιαίτερης γεωλογικής σημασίας, σπανιότητας ή κάλλους, όπου η γεωλογική κληρονομιά προστατεύεται και αναπτύσσεται ταυτοχρόνως.Τα γεωπάρκα είναι περιοχές όπου εκτός από τις διάφορες γεωλογικές εμφανίσεις, μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν και άλλα χαρακτηριστικά στοιχεία, όπως αρχαιολογικές, οικολογικές, ιστορικές ή/και πολιτιστικές αξίες και μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα για κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, ενεργοποιώντας τον τουρισμό με τη μορφή του οικο- ή γεωτουρισμού. Τα γεωπάρκα έχουν καθορισμένη γεωγραφική έκταση και θεματολογία που επιτρέπει την ανάπτυξη οικονομικών/τουριστικών δραστηριοτήτων.

Σύμφωνα με τη διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων, ως Γεωπάρκο ορίζεται μία περιοχή η οποία:

Εχει συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια και επαρκή επιφάνεια που επιτρέπει μια πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη. Περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό θέσεων γεωλογικού ενδιαφέροντος, με κριτήρια την επιστημονική σημασία, τη σπανιότητα, την αισθητική έλξη και την εκπαιδευτική τους αξία. Η πλειοψηφία των θέσεων ενδιαφέροντος στην περιοχή ενός ευρωπαϊκού γεωπάρκου πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές της γεωλογικής της κληρονομιάς, αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον.
Οι θέσεις ενδιαφέροντος σε ένα γεωπάρκο πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους με ένα οργανωμένο δίκτυο διαδρομών και να υποστηρίζονται από μέτρα προστασίας και διαχείρισης. Σε ένα γεωπάρκο δεν επιτρέπονται πρακτικές που προκαλούν καταστροφή, φθορά ή πώληση γεωλογικών αντικειμένων.
Πρέπει να διαθέτει οργανωμένο φορέα διαχείρισης, ο οποίος να είναι σε θέση να επιβάλλει πολιτικές προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξης της γεωλογικής κληρονομιάς και βιωσιμότητας στην περιοχή του.
Nα συμβάλλει ενεργά στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής του, μέσα από την ανάδειξη της ταυτότητάς του που συνδέεται με τη γεωλογική κληρονομιά και έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη του Γεωτουρισμού. Με τον τρόπο αυτόν επηρεάζει τις συνθήκες ζωής των κατοίκων της περιοχής και του περιβάλλοντος. Στόχος του είναι να δώσει τη δυνατότητα στους κατοίκους να συνειδητοποιήσουν τις αξίες της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και να συμμετάσχουν ενεργά στην πολιτιστική αναζωογόνηση του συνόλου της περιοχής.
Να αναπτύσσει, να εξελίσσει, να πειραματίζεται και να προωθεί μεθόδους για την προστασία και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς.
Να υποστηρίζει την περιβαλλοντική εκπαίδευση, την ευρύτερη εκπαιδευτική διαδικασία και ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας σε διάφορους κλάδους των γεωεπιστημών και του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και των πολιτικών βιώσιμης ανάπτυξης.
Τέλος πρέπει να εργάζεται στο πλαίσιο του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, ώστε να συμβάλλει στη συνοχή και δυναμική του. Πρέπει να συνεργάζεται με τοπικές επιχειρήσεις ώστε να προωθεί και να υποστηρίζει τη δημιουργία νέων προϊόντων που σχετίζονται με τη γεωλογική κληρονομιά, σε ένα πνεύμα συμπληρωματικότητας με τα άλλα μέλη του Δικτύου.

Τα γεωπάρκα αποτελούν το κορυφαίο εργαλείο γεωδιατήρησης που ξεκίνησε σαν δίκτυο συνεργασίας μεταξύ φορέων - διαχειριστών γεωλογικών μνημείων των διαφόρων ευρωπαϊκών περιοχών, με στόχο να συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη των περιοχών αυτών μέσω της ανάπτυξης του γεωτουρισμού. Οι βασικές αρχές λειτουργίας και τα ποιοτικά πρότυπα που υιοθετήθηκαν, εφαρμόζονται σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων (GGN)^{[νεκρός σύνδεσμος]} υπό την αιγίδα της UNESCO^[2].

Το Πλαίσιο για τα Παγκόσμια και τα Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα

Η διεθνής σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας κληρονομιάς που ψηφίστηκε από τη Γενική Διάσκεψη της UNESCO το 1972 στο Παρίσι και υιοθετήθηκε από 144 κράτη-μέλη αποτελεί την πρώτη προσπάθεια σε διεθνές επίπεδο για την αναγνώριση και προστασία της γεωλογικής κληρονομιάς (UNESCO, 1972)^[3]. Στο δεύτερο άρθρο αυτής της σύμβασης αυτής οι γεωλογικοί/γεωμορφολογικοί σχηματισμοί αντιμετωπίζονται για πρώτη φορά ως μέρος της φυσικής κληρονομιάς. Στα επόμενα άρθρα της σύμβασης αναφέρεται η υποχρέωση των κρατών-μελών να αναγνωρίσουν τις θέσεις πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, ενώ μνημονεύεται η δημιουργία μιας Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς η οποία τελικά δημιουργήθηκε το 1976. Στόχος της Επιτροπής είναι η δημιουργία ενός καταλόγου Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς με παράλληλη θέσπιση ενός πλαισίου προστασίας τους. Το 1999, η UNESCO υιοθετεί το πρόγραμμα "Παγκόσμια Γεωπάρκα" με στόχο την ανάδειξη, προβολή και προστασία γεωλογικών θέσεων παγκόσμιας αξίας. Σήμερα, η UNESCO έχει υποστηρικτικό χαρακτήρα στο όλο εγχείρημα, το οποίο πλέον συντονίζεται από τo Παγκόσμιο Δίκτυο Εθνικών Γεωπάρκων (GGN - Global Geoparks Network), το οποίο προαναφέρθηκε και το οποίο παρέχει μια πλατφόρμα συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ ειδικών σε θέματα διαχείρισης γεωλογικής κληρονομιάς. Τον Σεπτέμβριο του 2011 το GGN αριθμούσε 89 Γεωπάρκα σε 27 χώρες ενώ το 2016 αριθμούσε συνολικά 120 γεωπάρκα σε 33 χώρες παγκοσμίως.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανάλογη προσπάθεια για θέματα γεωλογικής κληρονομιάς ήταν η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων Αρχειοθετήθηκε 2014-12-24 στο Wayback Machine. (EGN - European Geoparks Network) το 2000^[4]. Στόχοι του οργανισμού είναι η προστασία της γεωποικιλότητας, η προώθηση της γεωλογικής κληρονομιάς στο ευρύ κοινό, καθώς και η υποστήριξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης στο τοπικό επίπεδο των Γεωπάρκων. Το 2016 ο οργανισμός αριθμούσε 69 Γεωπάρκα από 23 Ευρωπαϊκές χώρες (βλ. πίνακα). Η Ελλάδα εκπροσωπείται με 5 περιοχές (Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου,Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη, Γεωπάρκο Χελμού - Βουραϊκού, Γεωπάρκο Βίκου – Αώου, Γεωπάρκο Σητείας).

Το Ευρωπαϊκό δίκτυο Γεωπάρκων

α/α	Ονομασία Γεωπάρκου	Χώρα
1	Γεωπάρκο Ανω-Προβηγκίας (Haute-Provence)	Γαλλία
2	Γεωπάρκο Vulkaneifel	Γερμανία
3	Γεωπάρκο νήσου Λέσβου	Ελλάδα
4	Πολιτιστικό Πάρκο Maestrazgo	Ισπανία
5	Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη Κρήτης	Ελλάδα
6	Γεωπάρκο TERRA.vita	Γερμανία
7	Γεωπάρκο Copper Coast	Ιρλανδία
8	Παγκόσμιο Γεωπάρκο Marble Arch Caves	Ιρλανδία
9	Γεωπάρκο Madonie	Ιταλία
10	Γεωπάρκο Rocca di Cerere	Ιταλία
11	Γεωπάρκο Steirische Eisenwurzen	Αυστρία
12	Γεωπάρκο Bergstrasse-Odenwald	Γερμανία
13	Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο North Pennines AONB	Ηνωμένο Βασίλειο
14	Περιφερεικό Φυσικό Πάρκο Luberon	Γαλλία
15	Γεωπάρκο North West Highlands	Σκωτία, Ην. Βασίλειο
16	Γεωπάρκο Swabian Albs	Γερμανία
17	Γεωπάρκο Harz. Ostfalen	Γερμανία
18	Γεωπάρκο Hateg Country Dinosaurs	Ρουμανία
19	Πάρκο Del Beigua	Ιταλία
20	Γεωπάρκο Fforest Fawr	Ηνωμένο Βασίλειο
21	Παράδεισος Βοημίας (Bohemian Paradise)	Τσεχία
22	Φυσικό Πάρκο Cabo de Gata – Nijar	Ισπανία, Ανδαλουσία
23	Γεωπάρκο Naturtejo	Πορτογαλία
24	Γεωπάρκο Subbeticas	Ισπανία, Ανδαλουσία
25	Γεωπάρκο Sobrarbe	Ισπανία, Αραγκόν
26	Γεωπάρκο Gea Norvegica	Νορβηγία
27	Γεωλογικό, Μεταλλευτικό Πάρκο Σαρδηνίας	Ιταλία
28	Γεωπάρκο Papuk	Κροατία
29	Γεωπάρκο Αγγλικής Riviera	Ηνωμένο Βασίλειο
30	Φυσικό Πάρκο Adamello Brenta	Ιταλία
31	Γεωπάρκο GeoMôn	Ουαλία – Ηνωμένο Βασίλειο
32	Γεωπάρκο Arouca	Πορτογαλία
33	Γεωπάρκο Geopark	Σκωτία, Ην. Βασίλειο
34	Γεωπάρκο Χελμού -Βουραϊκού	Ελλάδα
35	Γεωπάρκο Novohrad – Nograd	Ουγγαρία-Σλοβακία
36	Γεωπάρκο Magma	Νορβηγία
37	Γεωπάρκο Basque Coast	Ισπανία
38	Φυσικό Πάρκο Cilento e Vallo di Diano	Ιταλία
39	Γεωπάρκο Rokua	Φινλανδία
40	Μεταλλευτικό Πάρκο Τοσκάνης (Tuscan)	Ιταλία
41	Γεωπάρκο Βίκου-Αώου	Ελλάδα
42	Γεωπάρκο Muskau Arch	Γερμανία-Πολωνία
43	Φυσικό Πάρκο Sierra Norte de Sevilla	Ισπανία
44	Burren and Cliffs of Moher	Ιρλανδία
45	Γεωπάρκο Katla	Ισλανδία
46	Γεωπάρκο Massif des Bauges	Γαλλία
47	Apuan Αλπεις	Ιταλία
48	Villuercas-Ibores-Jara	Ισπανία
49	Γεωπάρκο Carnic Alps	Αυστρία
50	Γεωπάρκο Chablais	Γαλλία
51	Γεωπάρκο Κεντρικής Καταλονίας (Central Catalunya)	Ισπανία
52	Γεωπάρκο Bakony-Balaton	Ουγγαρία
53	Γεωπάρκο Αζορών (Azores)	Πορτογαλία
54	Karavanke/Karawanken	Σλοβενία & Αυστρία
55	Γεωπάρκο Idrija	Σλοβενία
56	Γεωπάρκο Hondsrug	Ολλανδία
57	Γεωπάρκο Sesia - Val Grande	Ιταλία
58	Γεωπάρκο Kula	Τουρκία
59	Γεωπάρκο Molina and Alto Tajo	Ισπανία
60	Γεωπάρκο El Hierro	Ισπανία
61	Monts d’Ardèche	Γαλλία
62	Erz der Alpen	Αυστρία
63	Γεωπάρκο Odsherred	Δανία
64	Γεωπάρκο Terras de Cavaleiros	Πορτογαλία
65	Γεωπάρκο Νησιών Lanzarote and Chinijo	Ισπανία
66	Παγκόσμιο Γεωπάρκο Reykjanes	Ισλανδία
67	Γεωπάρκο Pollino	Ιταλία
68	Γεωπάρκο Σητείας Κρήτης	Ελλάδα
69	Γεωπάρκο Τροόδου	Κύπρος

Πολιτικές Ευρωπαϊκών Χωρών

Στην Ευρώπη, η ιδέα των γεωπάρκων και γενικότερα της διατήρησης της γεω-κληρονομιάς είναι αρκετά διαδεδομένη. Ήδη, από τις αρχές του περασμένου αιώνα, κυρίως στις βόρειες χώρες, ξεκίνησαν οι προσπάθειες για γεωδιατήρηση, οι οποίες κορυφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα οπότε έχουν πλέον συγκροτηθεί θεσμοθετημένα όργανα και υπάρχουν σχετικά νομοθετήματα, χρηματοδοτικοί μηχανισμοί και εργαλεία χωροταξικού σχεδιασμού, που προβλέπουν τη διατήρηση, τη διαχείριση και την προστασία γεωτόπων από το κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση και τις τοπικές κοινωνίες^[5]. Η πολιτική διατήρησης της γεω-κληρονομιάς, σε ορισμένες χώρες, έχει πλέον ενσωματωθεί στην πολιτική διατήρησης και προστασίας του περιβάλλοντος, ως διακριτή περιβαλλοντική συνιστώσα. Σήμερα ολοένα και περισσότερα κράτη, γεωλογικές υπηρεσίες, Ινστιτούτα και Οργανισμοί ασχολούνται με το θέμα της διατήρησης της γεωλογικής κληρονομιάς και τη διάδοση της ιδέας της γεωδιατήρησης.

Στη Βρετανία, όπου υπάρχει μακρόχρονη παράδοση στο θέμα έχουν καταγραφεί 20.000 θέσεις. Από αυτές, οι 2.000 είναι Θέσεις Ιδιαίτερου Επιστημονικού Ενδιαφέροντος ή Διεθνούς Σημασίας (Sites of Special Scientific Interest), για αυτό τυγχάνουν κρατικής μέριμνας για τη διατήρηση και προστασία τους. Ο Οργανισμός εποπτείας των θέσεων είναι ο οργανισμός English Nature, με υπηρεσίες του στην Αγγλία, την Ουαλία, τη Σκοτία και την Ιρλανδία. Οι υπόλοιπες 18.000 είναι Θέσεις Περιφερειακής Σημασίας (Regionally Important Sites) και βρίσκονται στη δικαιοδοσία της περιφερειακής διοίκησης και των τοπικών κοινωνιών.

Στην Ολλανδία υπάρχουν πάνω από 800 γεω-θέσεις που έχουν καταγραφεί, από τις οποίες 118 Εθνικές Θέσεις. Στη Σλοβενία η διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς αναφέρεται ρητά στη νομοθεσία για την προστασία της φύσης στο σύνολό της. Στη Νορβηγία οι αναγνωρισμένες θέσεις διατήρησης της γεωλογικής κληρονομιάς είναι περισσότερες από 900. Σημαντικό, είναι το παράδειγμα του φορέα διαχείρισης του Γεωπάρκου της Νορβηγίας Gea Norvegica Αρχειοθετήθηκε 2021-06-18 στο Wayback Machine., που σε περίπτωση υποβάθμισης της γεωλογικής κληρονομιάς της ευρύτερης περιοχής από ναυάγιο πλοίου που δημιούργησε μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα, το πρόβλημα λύθηκε αποκλειστικά με την δυναμική παρέμβαση του φορέα διαχείρισης. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το παράδειγμα του Γεωμεταλλευτικού Πάρκου της Τοσκάνης Αρχειοθετήθηκε 2016-03-31 στο Wayback Machine., ένας βιώσιμος γεώτοπος, που βρίσκεται σε έναν τόπο γεωλογικής κληρονομιάς διεθνούς αξίας αλλά και με ιστορία βιομηχανικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της γεωθερμίας. Μέσα στο Γεωπάρκο υπάρχουν πέντε σταθμοί παραγωγής ενέργειας με γεωθερμία που καλύπτουν το 70% της απαιτούμενης ενέργειας σε όλη την επαρχία Grosseto.

Στη Γαλλία ο θεσμός των γεωλογικών πάρκων - αποθεμάτων (réserves géologiques) είναι αρκετά διαδεδομένος. Εχουν καταγραφεί 148 φυσικά πάρκα (réserves naturelles), 11 από τα οποία είναι γεωλογικά (réserves naturelles géologiques). Το φυσικό γεωλογικό απόθεμα - γεωπάρκο της ΄Ανω Προβηγκίας (réserve naturelle géologique de Haute Provence Αρχειοθετήθηκε 2017-09-27 στο Wayback Machine.) είναι το παλαιότερο, μεγαλύτερο και καλύτερα οργανωμένο στην Ευρώπη^[5]. Βρίσκεται στη νοτιοανατολική Γαλλία, στο εξωτερικό τμήμα των δυτικών ΄Αλπεων, με έκταση 1.900 τετρ. χλμ., υπό καθεστώς προστασίας ενώ χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετική ποικιλία τοπίων και γεωλογικών σχηματισμών, όπου παρουσιάζεται η γεωλογική ιστορία των 300 τελευταίων εκατομμυρίων ετών της περιοχής. Στο γεωπάρκο αυτό εφαρμόζονται πολλά ερευνητικά επιστημονικά και εκπαιδευτικά προγράμματα που εκμεταλλεύονται την υφιστάμενη υποδομή, το ανθρώπινο δυναμικό, το πληροφοριακό υλικό και τις υπηρεσίες ποιότητας που παρέχονται από το συγκεκριμένο γεωπάρκο. Εντός της έκτασης του γεωπάρκου λειτουργούν επίσης τρία γεωλογικά μουσεία σε αντίστοιχες πόλεις (Sisteron, Digne les Bains, Castellane).

Όργανα και Εταιρείες που ασχολούνται με θέματα της διατήρησης της γεωλογικής κληρονομιάς και των γεωτόπων σε Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο επίπεδο είναι η UNESCO, η Διεθνής Ένωση για τις Γεωλογικές Επιστήμες (IUGS), η ProGEO, το Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, η GeoSEE Task Force και το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Σύντομο ιστορικό ελληνικών γεωπάρκων- Θεσμικό πλαίσιο

Στην Ελλάδα, τα επίσημα αναγνωρισμένα Γεωπάρκα είναι τα εξής:

Το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου : Με το ΠΔ 443/1985 ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης. Αποτελεί ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων, ενώ εντάχθηκε και στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων το 2004. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα απολιθωμένα δάση στον κόσμο και αποτελεί ένα απολιθωμένο δασικό οικοσύστημα με εκατοντάδες ιστάμενους και κατακείμενους απολιθωμένους κορμούς δένδρων διάσπαρτους σε μια έκταση 150 τ. χλμ., η οποία περικλείεται από τους οικισμούς Σίγρι, Άντισσα και Ερεσός στη δυτική Λέσβο. Στην περιοχή του απολιθωμένου δάσους συναντώνται εντυπωσιακοί ηφαιστειακοί γεώτοποι, τμήματα κορμών, καρποί και φύλλα δένδρων καθώς και απολιθωμένα οστά ζώων, τα οποία σκεπάσθηκαν από στρώματα ηφαιστειακής στάχτης και απολιθώθηκαν in situ (στη θέση τους) πριν από 20 και πλέον εκατομμύρια χρόνια. Οι διεργασίες της φύσης, που ακολούθησαν, οδήγησαν τελικά στην αντικατάσταση της οργανικής φυσικής ουσίας των δέντρων, ώστε να διατηρούνται αναλλοίωτα μέχρι σήμερα. Λόγω της μοναδικότητας της περιοχής, τα όρια του υπάρχοντος Γεωπάρκου Απολιθωμένου Δάσους επεκτάθηκαν σε ολόκληρο το νησί της Λέσβου και το 2012, το οποίο εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων ως «Γεωπάρκο Λέσβου».
Το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη (Κρήτη): Εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων το 2001. Η περιοχή του γεωπάρκου καλύπτει όλο τον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη, από τις νότιες παρυφές του στη λεκάνη της Μεσαράς και του Αμαρίου δυτικότερα, μέχρι τη βόρεια ακτή με τον Κουλούκωνα (Τάλαια Όρη) που αποτελεί τη φυσική του συνέχεια. Περικλείει όλα τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος του Ψηλορείτη, δηλαδή την πλούσια γεωλογική κληρονομιά του, όπως σπήλαια, μονοπάτια, φαράγγια, το βιοτικό περιβάλλον, όπως πυκνά δάση και σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας, τον μοναδικό πολιτισμό και την ιστορία των ανθρώπων του. Ενα μεγάλο μέρος του είναι ενταγμένο στο Δίκτυο Natura 2000, ενώ επιμέρους περιοχές του είναι χαρακτηρισμένες ως διατηρητέα μνημεία της φύσης, ως Καταφύγια Άγριας Ζωής, ή ως Περιοχές Ιδιαίτερης Προστασίας για την Ορνιθοπανίδα. Επίσης, μέσα στα όριά του περιλαμβάνονται σημαντικές ιστορικές και αρχαιολογικές θέσεις, όπως η Μονή Αρκαδίου.
Το Εθνικό Πάρκο Χελμού - Βουραϊκού (Πελοπόννησος): Ιδρύθηκε με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 40390/01-10-2009 (ΦΕΚ Δ' 446/02-10-2009) και αποτελεί μέλος του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων από το 2009. Περιλαμβάνει ολόκληρη την χερσαία περιοχή του ορεινού όγκου Χελμού , το φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού που βρίσκεται σε περιοχές των Δήμων Καλαβρύτων, Λευκασίου, Ακράτας, Διακοφτού, Αιγείρας (Ν. Αχαΐας) και Δήμου Φενεού (Ν. Κορινθίας). Εντός των ορίων του γεωπάρκου βρίσκονται σημαντικοί γεώτοποι, όπως το φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού, το σπήλαιο των Λιμνών, οι πηγές του Αροάνιου, οι ορεινές λίμνες Τσιβλού και Δόξας και πολλά ορεινά μονοπάτια. Στην περιοχή απαντώνται επίσης σπάνιοι οικότοποι και είδη χλωρίδας και πανίδας, τα οποία επιδιώκεται να προστατευτούν και να αναδειχθούν μέσω του γεωπάρκου.
Ο Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου (Ηπειρος) : Ιδρύθηκε ως Εθνικό Πάρκο το 1973 (ΠΔ 213/20.08.1973) και εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων το 2010. Βρίσκεται στον νομό Ιωαννίνων, μεταξύ των ορεινών όγκων της Τραπεζίτσας, του Σμόλικα, της Τύμφης και του Μιτσικελίου. Η περιοχή έχει επίσης ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 και διακρίνεται για τις έντονες εναλλαγές στο φυσικό τοπίο, για το λόγο αυτό έχει ονομαστεί και «Δρυμός των μεγάλων κορυφών». Περιλαμβάνει το φαράγγι και την χαράδρα του Βίκου, όπου βρίσκεται και ο πυρήνας του δρυμού καθώς και τμήμα της οροσειράς της Τύμφης, την χαράδρα του Αώου, τον ποταμό Βοϊδομάτη, σημαντικά είδη οικοσυστήματος, καθώς και μία σειρά από παραδοσιακά διατηρημένους οικισμούς.
Το Γεωπάρκο Σητείας (Κρήτη): Είναι το πιο πρόσφατα αναγνωρισμένο γεωπάρκο της Ελλάδας, καθώς εντάχθηκε στο Δίκτυο Παγκόσμιων Γεωπάρκων το 2015. Βρίσκεται στην Ανατολική Κρήτη και περιλαμβάνει την ευρύτερη περιοχή της Σητείας, που είναι από τις πιο σημαντικές και ιδιαίτερες περιβαλλοντικά περιοχές της Κρήτης. Χαρακτηρίζεται από μοναδικό γεωφυσικό πλούτο που περιλαμβάνει περισσότερους από 100 γεώτοπους με σπήλαια, φαράγγια, σπάνια πετρώματα και απολιθώματα, αλλά και ποικιλία οικοτόπων και οικοσυστημάτων, μερικά από τα οποία, όπως το φοινικόδασος του Βάι, είναι μοναδικά για την περιοχή της Μεσογείου.

Ως προς το εθνικό πλαίσιο, δεν υφίστανται ειδικές διατάξεις προστασίας περί γεωτόπων και γεωπάρκων. Με τον Ν. 3937/11 για την "Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις" (ο οποίος τροποποίησε τον Ν.1650/86) έγινε ένα θετικό βήμα προς την αποσαφήνιση των γεωπεριβαλλοντικών εννοιών ενώ το μετέπειτα σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα (έχει έναν χρονικό ορίζοντα μέχρι το 2020) προσέθεσε στις προτάσεις του, σχετικά με την προστασία του τοπίου, την αναγκαιότητα διατήρησης των γεωτόπων και της βιολογικής ποικιλότητας (ΥΠΕΚΑ, 2014). Εντούτοις, η νομική και πραγματική προστασία των γεωτόπων παρά την προσπάθεια που καταβλήθηκε στον Ν. 3937/11 για την εντονότερη προστασία του αβιοτικού περιβάλλοντος, δεν έχει επιτευχθεί. Για να ενεργοποιηθεί οιαδήποτε προστασία είναι αναγκαία η θεσμική κατηγοριοποίηση των γεωτόπων και ο καθορισμός του πλαισίου των επιτρεπόμενων επεμβάσεων και των αναγκαίων μελετών για τη διατήρησή τους^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Εξάλλου σχετικά με τα γεωπάρκα της Unesco, οι διαδικασίες τιτλοδότησής τους περιλαμβάνουν πολύ διαφορετικές και απαιτητικές παραμέτρους, δεδομένου ότι πρόκειται για αναπτυξιακές δομές για την αναγνώριση των οποίων είναι αναγκαίο να αιτηθεί κάποιος κρατικός ή ιδιωτικός "φορέας" διαχείρισης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι έχουν την τιτλοδότηση, αλλά καμία νομική κατοχύρωση περί προστασίας, ενώ παράλληλα δεν διέπονται από σαφείς και καθορισμένους τρόπους λειτουργίας^[6]^[7].

Τέλος θα πρέπει να εξεταστεί με ιδιαίτερη προσοχή η κατηγορία των μεταλλευτικών χώρων, και συγκεκριμένα όσων πλέον είναι ανενεργά, και τα οποία κινδυνεύουν από τη μια με κατάρρευση και από την άλλη αποτελούν σημεία έντονης και άνευ ελέγχου εκμετάλλευσης συλλεκτών και εμπόρων σπανίων πετρωμάτων^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Παραπομπές

↑ UNESCO (1999): UNESCO GEOPARKS PROGRAMME -A new initiative to promote a global network of geoparks safeguarding and developing selected areas having significant geological features, Paris.
↑ «7ο Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωπάρκων UNESCO, προέδρος του παγκόσμιου δικτύου ο καθ. Ν.Ζούρος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2020.
↑ UNESCO (1972): Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, Paris.
↑ «Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων».
↑ ^5,0 ^5,1 «Πολιτικές διατήρησης της Γεωλογικής Κληρονομιάς στην Ευρώπη».
↑ «Το πλαίσιο ανάδειξης και Προστασίας των Γεωτόπων».
↑ «Θεσμικό Πλαίσιο Ανάδειξης και Προστασίας Γεωπάρκων. Το Γεω-Μεταλλευτικό Πάρκο Λαυρεωτικής».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[1] UNESCO (1999): UNESCO GEOPARKS PROGRAMME -A new initiative to promote a global network of geoparks safeguarding and developing selected areas having significant geological features, Paris.

[2] «7ο Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωπάρκων UNESCO, προέδρος του παγκόσμιου δικτύου ο καθ. Ν.Ζούρος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2020.

[3] UNESCO (1972): Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, Paris.

[4] «Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων».

[:0-5] 5,0 ^5,1 «Πολιτικές διατήρησης της Γεωλογικής Κληρονομιάς στην Ευρώπη».

[6] «Το πλαίσιο ανάδειξης και Προστασίας των Γεωτόπων».

[7] «Θεσμικό Πλαίσιο Ανάδειξης και Προστασίας Γεωπάρκων. Το Γεω-Μεταλλευτικό Πάρκο Λαυρεωτικής».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]