Γλώσσα Κανούρι
| Γλώσσα Κανούρι | |
|---|---|
| kanuri | |
| Περιοχή | Λίμνη Τσαντ |
| Φυσικοί ομιλητές | 4.1 εκατομμύρια-10.5 εκατομμύρια (πραγματικό σύνολο 4.122.500) |
| Σύστημα γραφής | αραβικό αλφάβητο και λατινική γραφή |
| ISO 639-1 | kr |
| ISO 639-2 | kau |
| ISO 639-3 | kau |
| Linguasphere | 02-AAA-a (+Κανέμπου 02-AAA-b) |
| Glottolog | kanu1279[1] |
Η Κανούρι[2] είναι διαλεκτικό συνεχές που ομιλείται από περίπου τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με δεδομένα του 1987, στη Νιγηρία, τον Νίγηρα, το Τσαντ και το Καμερούν, καθώς και μικρές μειονότητες στη νότια Λιβύη και από ομογενείς στο Σουδάν. Στην αρχή του 21ου αιώνα, οι δύο κύριες διάλεκτοι, οι Μάνγκα Κανούρι και Γιέρουα Κανούρι (επίσης ονομάζεται ως Μπεριμπέρι, το οποίο θεωρείται ως υποτιμητικό από τους ομιλητές της) ομιλούνται από 5.700.000 άτομα στην Κεντρική Αφρική.[3] Ανήκει στην υποσυνομοταξία της Δυτικής Σαχάρας των Νειλοσαχάριων γλωσσών. Η Κανούρι είναι η γλώσσα που συνδέονται με τις αυτοκρατορίες Κανέμ και Μπόρνου που κυριάρχησαν την περιοχή της Λίμνης Τσαντ για χιλιάδες χρόνια.
Η βασική σειρά των λέξεων των προτάσεων της Κανούρι είναι υποκείμενο–αντικείμενο–ρήμα. Είναι τυπολογικά ασυνήθιστο ότι έχει ταυτόχρονα προθέσεις και μεταονομαστικούς τροποποιητές – για παράδειγμα, η φράση "το δοχείο της Μπίντου" θα μπορούσε να εκφραστεί ως nje Bintu-be, ενώ κατά λέξη μεταφράζεται στα ελληνικά ως "δοχείο Μπίντου-της".
Η Κανούρι έχει τρεις τόνους: τον υψηλό, των χαμηλό και των πεφτόμενο. Έχει εκτεταμένο σύστημα συμφωνικής διάσπασης, για παράδειγμα, sa- "αυτοί" + -buma "έχουν φάει" → za-wuna "αυτοί έχουν φάει".
Αν και παραδοσιακά είναι η τοπική λίνγκουα φράνκα, η χρήση της έχει μειωθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι περισσότεροι ομιλητές ως πρώτη γλώσσα ομιλούν τα Χάουσα ή τα αραβικά ως δεύτερη γλώσσα.
Γεωγραφική κατανομή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κανούρι ομιλείται κυρίως στις πεδινές περιοχές της Λεκάνης του Τσαντ, με ομιλητές στο Καμερούν, το Τσαντ, τον Νίγηρα, τη Νιγηρία και το Σουδάν.
Ποικιλίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Εθνολόγος χωρίζει τα Κανούρι στις ακόλουθες γλώσσες, ενώ πολλοί γλωσσολόγοι (π.χ. Σάιφερ 1998) τις θεωρούν ως διαλέκτους μιας ενιαίας γλώσσας. Οι τρεις πρώτες ομιλούνται από εθνοτικούς Κανούρι και τις θεωρούν ως διαλέκτους της γλώσσας τους.
Γραπτά Κανούρι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κανούρι έχει γραφτεί χρησιμοποιώντας την αραβική γραφή Ατζάμι, κυρίως σε θρησκευτικές ή αυλικά πλαίσια, τουλάχιστον για τετρακόσια χρόνια.[4] Πιο πρόσφατα, η γλώσσα γράφεται επίσης μερικές φορές χρησιμοποιώντας ένα τροποποιημένο λατινικό αλφάβητο.
Αλφάβητο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μια τυποποιημένη εκλατινοποιημένη ορθογραφία (γνωστό ως Πρότυπη Ορθογραφία των Κανούρι στη Νιγηρία) αναπτύχθηκε από την Ερευνητική Μονάδα των Κανούρι και το Συμβούλιο της Γλώσσας Κανούρι. Η επεξεργασία του, με βάση τη διάλεκτο του Μαϊντουγκούρι, πραγματοποιήθηκε από την Επιτροπή Ορθογραφίας του Συμβουλίου της Γλώσσας Κανούρι, υπό την Προεδρία του Αμπά Σαντίκ, Βεζίρη του Μπόρνο. Το αλφάβητο εγκρίθηκε επίσημα από το Συμβούλιο της Γλώσσας Κανούρι στο Μαϊντουγκούρι της Νιγηρίας το 1975.[5]
Τα γράμματα που χρησιμοποιούνται στο αλφάβνητο της γλώσσας είναι τα ακόλουθα: a b c d e ǝ f g h i j k l m n ny o p r ɍ s sh t u w y z.[6]
Αντωνυμίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Πρόσωπο | Ενικός | Πληθυντικός | |
|---|---|---|---|
| Πρώτο πρόσωπο | wú, ú | àndí | |
| Δεύτερο πρόσωπο | ní | nàndí, nàyí | |
| Τρίτο πρόσωπο | tí | tàndí, tàyí | |
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Norbert Cyffer & John P. Hutchison (eds.) Dictionary of the Kanuri Language (Publications in African languages and linguistics, 13). Foris Publications 1990. (ISBN 90-6765-412-4).
- Norbert Cyffer, We Learn Kanuri (book and 2 audio cassettes), (ISBN 3-927620-01-7), Rüdiger Köppe Verlag: Κολωνία 1993.
- Norbert Cyffer, English-Kanuri Dictionary, (ISBN 3-927620-44-0), Rüdiger Köppe Verlag: Κολωνία 1994.
- Norbert Cyffer, A Sketch of Kanuri. Rüdiger Köppe Verlag: Κολωνία 1998.
- Τεκμηρίωση για το αναγνωριστικό ISO 639: kau
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Kanuri». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student’s Handbook, Edinburgh
- ↑ https://www.britannica.com/topic/Kanuri-language
- ↑ kanuri.net Αρχειοθετήθηκε 2006-11-08 στο Wayback Machine. Σφάλμα στο πρότυπο webarchive: Ελέγξτε την τιμή
|url=. Empty. - ↑ Dictionary of the Kanuri language. Norbert Cyffer, John P. Hutchison, 1990. (ISBN 90-6765-412-4)]
- ↑ According to alphabet kanuri — arrété 213-99 de la République du Niger Αρχειοθετήθηκε 2009-06-27 στο Wayback Machine. (Chantal Enguehard – Université de Nantes) the letter schwa used in Kanuri is encoded in Unicode with U+01DD instead of U+0259, and its uppercase is Ǝ U+018E instead of Ə U+018F.
- ↑ http://www.rogerblench.info/Language/Nilo-Saharan/Saharan/Manga%20dictionary%20Unicode.pdf
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Barth, Heinrich 1854. Schreiben an Prof. Lepsius uber die Beziehung der Kanori- und Teda-Sprachen. Zeitschrift für Erdkunde, 2: 372-74, 384-87.
- Bulakarima, S. Umara 1997. Survey of Kanuri dialects. in Advances in Kanuri Scholarship, ed. N. Cyffer and T. Geider. Pp. 67–75. Cologne: Rudiger Koppe.
- Chonai, Hassan 1998. Gruppa teda-kanuri (centraľnosaxarskaja sem’ja jazykov) i ee genetičeskie vzaimootnošenija (ėtimologičeskij i fonologičeskij aspekt). Moskva: PhD. Dissertation (Rossijskij gosudarstvennyj gumanitarnyj universitet).
- Hutchison, John P. 1981. The Kanuri Language. A Reference Grammar. Madison: University of Wisconsin.
- Koelle, Sigismund Wilhelm 1854. Grammar of the Bornu or Kanuri Language. London: Church Missionary Society.
- Lange, Dierk 1972. Un vocabulaire kanuri de la fin du XVIIe siècle. Cahiers d'Études africaines, 12(46): 277-290.
- Lukas, Johannes 1937. A Study of the Kanuri Language. Grammar and Vocabulary. London: Oxford University Press.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Κατάλογος λεξιλογίου των Κανούρι (από την Παγκόσμια Βάση Δεδομένων Δανεικών Λέξεων)
- Σελίδα του PanAfrican L10n στα Κανούρι
- Αλφάβητο των Κανούρι
- Λεξικό των Μάνγκα Κανούρι