Γλώσσα Λούρι
| Λούρι | |
|---|---|
| Περιοχή | Ιράν, και μερικά χωριά στο Ιράκ |
| Έθνος | Λουρ |
| Φυσικοί ομιλητές | 13 εκατομμύρια (2012) |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκές |
| Διάλεκτοι | Κεντρικά Λούρι (Μιντζάι), Φεϊλί[1][2][3][4], Μπαχτιάρι, Λάκι[5][6][7], Νότια Λούρι |
| Σύστημα γραφής | περσικό αλφάβητο |
| Glottolog | luri1252[8] |
Η γλώσσα Λούρι ή Λουρικά (Λουρικά: لۊری) είναι Δυτική Ιρανική γλώσσα που ομιλείται από τους Λουρ στην Δυτική Ασία. Η γλώσσα Λούρι σχηματίζει πέντε γλωσσικές ομάδες γνωστές ως Φεϊλί, Κεντρικά Λούρι, Μπαχτιάρι,[9][10] Λάκι[11] και Νότια Λούρι. Αυτή η γλώσσα ομιλείται κυρίως από τους Φεϊλί, τους Μπαχτιάρι και τους Νότιους Λουρ (στις επαρχίες Κοχγκιλουγιέχ και Μπογιέρ-Αχμάντ, Μαμασάνι, Σεπιντάν, Μπαντάρ Γκαναβέχ και Ντεϋλάμ)[12] στο Ιράν και άλλες χώρες.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Λουρικές διάλεκτοι κατάγονται από τη Μέση Περσική γλώσσα (Παχλεβί).[13][14] Ανήκουν στην Περσιδική ή ομάδα του Νότιου Ζάγκρος, και είναι λεξικολογικά παρόμοιες με τα σύγχρονα περσικά, και διαφέρουν κυρίως στη φωνολογία.[15]
Σύμφωνα με την Encyclopædia Iranica, "Όλες οι διάλεκτοι Λόρι μοιάζουν πολύ με τα τυποποιημένα περσικά και πιθανότατα αναπτύχθηκαν από ένα στάδιο των Περσικών παρόμοιο με αυτό που εκπροσωπείται στα Πρώιμα Νέα Περσικά κείμενα γραμμένα σε περσοαραβική γραφή. Το μοναδικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας των Λόρι που δεν είναι γνωστό στα Νέα Περσικά ή τα παράγωγα προκύπτει από το εναρκτικό δείκτη (βλ. παρακάτω), αν και αυτό βρίσκεται στα Ιουδαιο-περσικά κείμενα".[16] Η διάλεκτος Μπαχτιάρι μπορεί να είναι μεταβατική μεταξύ των κουρδικών και των περσικών.[17] Ωστόσο, ποτέ δεν υπήρξε ένας κοινός πρόγονος της γλώσσας Λούρι. Υπάρχουν δύο διαφορετικές γλώσσες, η Ευρύτερη Λούρι (Lor-e bozorg), ή Νότια Λούρι (συμπεριλαμβανομένης της διαλέκτου Μπαχτιάρι), και τα Κάτω Λούρι (Lor-e kuček) ή Βόρεια Λούρι.
Ομιλητές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι λαοί Λουρ του Ιράν κατοικούν κυρίως στις επαρχίες Λορεστάν, Ιλάμ, Τσαχαρμαχάλ και Μπαχτιαρί, Φαρς (ειδικά στο Μαμασάνι και το Ροστάμ), Χουζεστάν, Ισφαχάν, Κοχγκιλουγιέχ και Μπογιέρ-Αχμάντ ενώ κάποιοι άνθρωποι ζουν στις επαρχίες Χαμαντάν, Κομ, Καζβίν, Γκιλάν και Κερμάν.[18] Ένας πληθυσμός Λουρ, που είναι γνωστός ως Φεϊλί, υπάρχει στο ανατολικό τμήμα του Ιράκ.
Εσωτερική ταξινόμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η γλώσσα χωρίζεται σε πέντε κύριες διαλέκτους, την Φεϊλί, τα Κεντρικά Λούρι, την Λάκι, την Μπαχτιάρι και την Νότια Λούρι. Η διάλεκτος Φεϊλί χρησιμοποιείται από τους Φεϊλί στις βόρειες περιοχές του Ιλάμ, στις κεντρικές περιοχές του Κερμανσάχ και σε σημαντικά τμήματα του ανατολικού Ιράκ στην επαρχία Ντιάλα (πόλεις Χανακίν, Μεντελί και Μουκνταντίγιας) και στη Βαγδάτη.[19]. Τα Κεντρικά Λούρι ομιλείται στα βόρεια μέρη των κοινοτήτων των Λούρι, συμπεριλαμβανομένων των ανατολικών, κεντρικών και βόρειων τμημάτων της επαρχίας Λουριστάν, τα νότια τμήματα της επαρχίας Χαμαντάν κυρίως στις κομητείες Μαλαγιέρ, Ναχαβάντ και Τουισερκάν, στις νότιες επαρχίες της Επαρχίας Ιλάμ και στα νοτιοανατολικά τμήματα της Επαρχίας Μαρκάζι. Η διάλεκτος Λάκι ομιλείται στις κεντρικές και βορειοδυτικές επαρχίας του Λουριστάν, στις κεντρικές και νότιες επαρχίες του Ιλάμ και στα νότια τμήματα του Κερμανσάχ. Η διάλεκτος Μπαχτιάρι ομιλείται από τους Μπαχτιάρι στο Νότιο Λουριστάν, στις επαρχίες Τσαχαρμαχάλ και Μπαχτιάρι, σε σημαντικές περιοχές στα βόρεια και ανατολικά του Χουζεστάν και στις δυτικές επαρχίες της Επαρχίας Ισφαχάν. Τέλος, τα Νότια Λούρι ομιλούνται σε ολόκληρη την Επαρχία Κοχγκιλουγιέχ και Μπογιέρ Αχμάντ, και στις δυτικές και κεντρικές επαρχίες της επαρχίας Φαρς, στα βόρεια και δυτικά τμήματα της Επαρχίας Μπουσέχρ και στις νοτιοανατολικές περιοχές του Χουζεστάν. Αρκετές κοινότητες των Λούρι κατοικούν σποραδικά σε όλο το Ιρανικό Οροπέδιο, όπως στις επαρχίες Χορασάν (απόγονοι των Λούρι Μπεϋρανβάντ και Μπαχτιάρι), Κερμάν, Γκιλάν και Τεχεράνη.
Λεξιλόγιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σε σύγκριση με άλλες Ιρανικές γλώσσες, η γλώσσα Λούρι έχει επηρεαστεί λιγότερο από ξένες γλώσσες όπως τα αραβικά και Τουρκικά. Σήμερα, πολλά αρχαία Ιρανικά γλωσσικά χαρακτηριστικά διατηρούνται και μπορούν να παρατηρηθούν στην γραμματική και το λεξιλόγιο της γλώσσας. Σύμφωνα με διάφορες περιφερειακές και κοινωνικο-οικολογικές συνθήκες και λόγω της πολύχρονης κοινωνικής διασύνδεσης με γειτονικές εθνικές ομάδες, ιδιαίτερα με τους Κούρδους και τους Πέρσες, οι διαφορετικές διάλεκτοι της Λούρι, παρά τα κυρίως κοινά χαρακτηριστικά, έχουν σημαντικές διαφορές. Η βόρεια διάλεκτος τείνει να έχει μεγαλύτερα δάνεια από τα Κουρδικά ενώ οι νότιες διάλεκτοι (Μπαχτιάρι και Νότια Λούρι) έχουν περισσότερα δάνεια από τα περσικά.[20]
| Λάκι | Νότια Λούρι | Μιντζάι | Μπαχτιάρι | Ελληνικά | Περσικά | Περσική μεταγραφή |
|---|---|---|---|---|---|---|
| berd/kıçık | berd/kuçuk | berd | berd | πέτρα | سنگ | sang |
| sē | sē | sē/sia | šé/sia | μαύρο | سیاه | siyah |
| čem | tye | češ | ti/tye/tye | μάτι | چشم | čašm |
| da/daleke | da/dey | da/daleke | da/daye | μητέρα | مادر | mâdar |
| pet | nuft | pet | noft/neft | μύτη | بینی | bini |
| verza | verza | verza | pel | ταύρος | گاونر | gāve nar |
| manga | maga | maga | maga | αγελάδα | گاو ماده | gave made |
| jejŭle | cilé/cŭlé | jejŭ/jejŭle | čŭlé | ακανθόχοιρος | تشی | taši |
| agır/awır | teš | agır/teš | taš/agır | φωτιά | آتش | âtash |
| bìlam | bēlum | bílam | bēlom | άσε με | به من اجازه بده | be man ejaze bedeh / bezâr |
| kur | kur | kur | kur | γιος/αγόρι | پسر | pesar |
| dōt | duwer/dōder | duxter | dōder | κόρη/κορίτσι | دختر | doxtar |
| piayēl | piayel | piaya | piayel | άνδρες | مردها | mardha |
| jenēl | zenel | zenia | zengel/zanyal | γυναίκες | زنها | zanha |
| mezg | mezg | mezg | mezg | μυαλό | مغز | maghz |
| pıšì | gulŭ | pıšì/gulŭ | gulŭ/gurbe | γάτα | گربه | gorbeh |
| gemal | kutŭ/seg | gemal/sey | seg | σκυλί | سگ | sag |
| bet | bet | bet | bet | πάπια | مرغابی | morghabi |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Najm S. Mehdi, al-Fayli, Stockholm 2001.
- ↑ «Faylee Archive - الارشيف الفيلي». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2017.
- ↑ Black-Michaud, J. (1974). «An Ethnographic and Ecological Survey of Luristan, Western Persia: Modernization in a Nomadic Pastoral Society. Middle Eastern Studies, 10(2), 210–228».
- ↑ Shoup, J.A.2011.Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia.ABC-CLIO, Incorporated. p.177
- ↑ H. Izadpan¯ah, Farhang-e Laki [Lexicon of Laki]: in Persian, (Tehran, 1978).
- ↑ بومیان دره مهرگان) تألیف رحیمی عثمانوندی)
- ↑ H. Izadpan¯ah, Farhang-e Lori [Lexicon of Luri] (Tehran, 1964).
- ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «{{{name}}}». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ↑ Erik John Anonby (2003).
- ↑ G. R. Fazel, ‘Lur’, in Muslim Peoples: A World Ethnographic Survey, ed.
- ↑ B. Grimes (ed.
- ↑ Limbert, John. The Origin and Appearance of The Kurds In Pre-Islamic Iran.
- ↑ Erik John Anonby, "Update on Luri: How many languages?" Αρχειοθετήθηκε 2015-05-01 στο Wayback Machine.
- ↑ Don Stillo, "Isfahan-Provincial Dialects" in Encyclopædia Iranica.
- ↑ Bakhtiari tribe and the Bakhtiari dialect [νεκρός σύνδεσμος], Encyclopædia Iranica.
- ↑ electricpulp.com. «LORI LANGUAGE i. LORI DIALECTS – Encyclopaedia Iranica».
- ↑ Kurdish language, Encyclopædia Iranica.
- ↑ امان الهی بهاروند.
- ↑ Dougherty, Beth K.· Ghareeb, Edmund A. (7 Νοεμβρίου 2013). «Historical Dictionary of Iraq». Scarecrow Press.
- ↑ «History and cultural relations - Lur». Everyculture.com. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2015.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Freidl, Erika. 2015. Warm Hearts and Sharp Tongues: Life in 555 Proverbs from the Zagros Mountains of Iran. Vienna: New Academic Press. (ISBN 978-3-7003-1925-2)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Bakhtiari tribe Lori dialect, Encyclopædia Iranica
- Lurish language: How many languages?Αρχειοθετήθηκε 2015-05-01 στο Wayback Machine. - By Erik John Anonby - The Royal Asiatic Society, 2003 - Printed in the UKΑρχειοθετήθηκε 2015-05-01 στο Wayback Machine.