Γουινέα-Μπισάου

Δημοκρατία της Γουινέας-Μπισσάου República da Guiné-Bissau
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: Unidade, Luta, Progresso (Ενότητα, Αγώνας, Πρόοδος)
Εθνικός ύμνος: Esta é a Nossa Pátria Bem Amada («Αυτή Είναι η Αγαπημένη Μας Χώρα»)
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Μπισσάου 11°51′00″N 15°34′59.88″W
Επίσημες γλώσσες	Πορτογαλικά
Πολίτευμα	Ημιπροεδρική Δημοκρατία
Πρόεδρος Πρωθυπουργός	Ουμάρου Σισοκό Εμπαλό Ρουί Ντουάρτε ντε Μπάρος
Ανεξαρτησία - Κηρύχθηκε - Αναγνωρίστηκε - Ισχύον Σύνταγμα	24 Σεπτεμβρίου 1973 10 Σεπτεμβρίου 1974 16 Μαΐου 1984, αναθεωρήθηκε στις 4 Μαΐου 1991, 4 Δεκεμβρίου 1991, 26 Φεβρουαρίου 1993, 9 Ιουνίου 1993 και το 1996
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	36.125 km2 (137η) 22,4 724 km 350 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 2023   • Απογραφή 2002   • Πυκνότητα	1.781.308 (151η)  1.345.479   49,3 κατ./km2 (165η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2018)  • Κατά κεφαλή	3,391 δισ. $   1.951 $ (178η)
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2018)  • Κατά κεφαλή	1,480 δισ. $   851 $
ΔΑΑ (2021)	0,483 (177η) – χαμηλός
Νόμισμα	Φράγκο CFA Δυτικής Αφρικής (XΟF)
Ζώνη ώρας	GMT (UTC +0)
Internet TLD	.gw
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+245

Η Δημοκρατία της Γουινέας Μπισσάου (πορτογαλικά: República da Guiné-Bissau‎) είναι χώρα στη Δυτική Αφρική με έκταση 36.125 τ.χλμ. και πληθυσμό 1.781.308 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023. Δυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό, βόρεια συνορεύει με τη Σενεγάλη, νότια και ανατολικά με τη Γουινέα. Πρωτεύουσα είναι το Μπισσάου. Αποτελεί πρώην πορτογαλική αποικία, ονόματι Πορτογαλική Γουινέα, και όταν απέκτησε την ανεξαρτησία της, προστέθηκε το όνομα της πρωτεύουσας στο επίσημο όνομα του κράτους για να μην προκαλείται σύγχυση με τη γειτονική Δημοκρατία της Γουινέας. Μείζον ζήτημα για τη χώρα είναι το γεγονός ότι έχει καταστεί διαμετακομιστικό κέντρο για ναρκωτικά που προέρχονται από τη Λατινική Αμερική και έχουν προορισμό την Ευρώπη.

Γεωγραφία

Άποψη της πρωτεύουσας Μπισσάου

Κλιματόγραμμα για την Μπισσάου

Η χώρα συνορεύει με τη Σενεγάλη στα βόρεια, ενώ στα δυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Επίσης, συνορεύει με τη Γουινέα στα ανατολικά και στα νότια. Το μήκος των ακτών της είναι 350 χιλιόμετρα. Το υψηλότερο σημείο είναι στα 300 μέτρα.

Στη χώρα ανήκουν και περίπου 60 παράκτια νησιά. Στα δυτικά της χώρας βρίσκεται το αρχιπέλαγος των Μπιζάγκος, ανοικτά ενός ποταμόκολπου. Σημαντικό νησί είναι και το Μπολάμα, το οποίο δεν ανήκει στα Μπιζάγκος.

Σημαντικοί ποταμοί της χώρας είναι ο Ζέμπου και ο Κορουμπάλ, οι οποίοι και σχηματίζουν ποταμόκολπο. Ορεινός όγκος είναι το Φούτα Τζαλόν.

Το κλίμα της χώρας είναι τροπικό (ζεστό και υγρό). Από τον Δεκέμβριο ως τον Μάιο επικρατεί η εποχή της ξηρασίας και ακολουθείται από την εποχή των βροχών.

Ιστορία

Οι πρώτοι Ευρωπαίοι (Πορτογάλοι) είδαν τις ακτές της χώρας στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα. Η περιοχή αυτή ονομάστηκε Πορτογαλική Γουινέα και αποικίστηκε από εμπόρους και ιδιώτες Λουζιτανούς. Στη συνέχεια η χώρα έγινε πορτογαλική αποικία, το 1895, το 1935 ανακηρύχθηκε πορτογαλικό έδαφος και το 1951 υπερπόντια επαρχία.

Τα πρώτα ψήγματα του αγώνα για ανεξαρτησία άρχισαν να φαίνονται στη δεκαετία του '50, οπότε ιδρύθηκε το PAIGC (Αφρικανικό Κόμμα για την Ανεξαρτησία της Γουινέας και του Πράσινου Ακρωτηρίου), με πρόεδρο τον Αμίλκαρ Καμπράλ. Οι εθνικιστές του κόμματος αυτού κατάφεραν με τα όπλα να ανακτήσουν από τους Πορτογάλους σημαντικό μέρος από τα εδάφη της χώρας. Το 1973 ο Καμπράλ δολοφονήθηκε και παρά το γεγονός αυτό, ανακηρύχθηκε μονομερώς η ανεξαρτησία του κράτους.

Έπειτα από την Επανάσταση των Γαριφάλων στην Πορτογαλία, το στρατιωτικό καθεστώς του 1974 υποχρεώθηκε να παραχωρήσει την ανεξαρτησία στις πορτογαλικές αποικίες. Έτσι, η Πορτογαλική Γουινέα έγινε (μαζί με το Πράσινο Ακρωτήριο) ανεξάρτητη στις 10 Σεπτεμβρίου του 1974 και έλαβε τη σημερινή ονομασία, Γουινέα Μπισσάου. Πρώτος πρόεδρος της χώρας έγινε ο αδερφός του δολοφονηθέντος εθνικιστή Καμπράλ, Λουίς Καμπράλ.

Μέσα στα επόμενα χρόνια θεμελιώθηκε ένα σοσιαλιστικό κράτος και το 1977 διεξήχθησαν περιφερειακές εκλογές. Η πορεία προς τη δημοκρατία ανακόπηκε από στρατιωτικό πραξικόπημα, τον Νοέμβριο του 1980, το οποίο είχε αποτέλεσμα να ανατραπεί ο Καμπράλ και νέος ηγέτης να γίνει ο Νίνο Βιέιρα, ο οποίος επέβαλε μονοκομματικό καθεστώς μέχρι το 1991. Εξάλλου, σε απάντηση στο πραξικόπημα του 1980, το Πράσινο Ακρωτήριο αποσύρθηκε από την ένωση με τη Γουινέα Μπισσάου και σχημάτισε αυτόνομη κυβέρνηση, το 1981.

Στις εκλογές του 1994 ο Βιέιρα εξελέγη πρόεδρος, ανατράπηκε όμως, με στρατιωτικό πραξικόπημα, το 1999. Στασιαστές στρατιωτικοί, με επικεφαλής τον Ανσουμάνε Μανέ, ο οποίος δολοφονήθηκε σε νέα απόπειρα πραξικοπήματος, το 2000, κατέλαβαν την εξουσία. Την ίδια περίοδο ψηφίστηκε νέο Σύνταγμα και καταργήθηκε η θανατική ποινή. Νέος πρόεδρος έγινε μετά ο Κούμπα Ιαλά, ο οποίος κατηγορήθηκε για νεποτισμό και ανατράπηκε με ένα ακόμα πραξικόπημα, το 2003, ξανά από στρατιωτικούς. Οι πραξικοπηματίες παρέδωσαν την εξουσία σε βουλευτές και μετά τις νέες προεδρικές εκλογές, το 2005, επέστρεψε στην εξουσία ο Νίνο Βιέιρα.

Τον Μάρτιο του 2007 υπέβαλε την παραίτησή του ο πρωθυπουργός Αριστίντες Γκόμες και τον διαδέχθηκε στο αξίωμα ο Μαρτίνιο Ντάφα Καμπί. Έπειτα από τις βουλευτικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2008, στην εξουσία επέστρεψε το PAIGC, με αρχηγό τον Κάρλος Γκόμες τον νεότερο. Την 1η Μαρτίου του 2009 ο αρχηγός του Στρατού, στρατηγός Ταγκμέ Να Ουαϊέ, ασκούσε έντονη κριτική στον πρόεδρο Βιέιρα, σκοτώθηκε από έκρηξη χειροβομβίδας στο αρχηγείο του στρατού. Επακολούθησε ανταλλαγή πυροβολισμών γύρω από το Προεδρικό Μέγαρο στην Μπισσάου, σε μία ακόμα πιθανή απόπειρα πραξικοπήματος και επίθεση εναντίον του προέδρου, στις 2 Μαρτίου. Λίγο αργότερα ανακοινώθηκε η δολοφονία του προέδρου. Ο Βιέιρα πιθανότατα θεωρήθηκε υπεύθυνος για τη δολοφονία του Ουαϊέ και σκοτώθηκε από υποστηρικτές του δολοφονηθέντος αρχηγού του Στρατού.

Μία ημέρα μετά τη δολοφονία του Βιέιρα, ο Ραϊμούντο Περέιρα εξελέγη προσωρινός πρόεδρος από το κοινοβούλιο και ορκίστηκε στις 3 Μαρτίου του 2009. Την ίδια χρονιά (2009) εξελέγη πρόεδρος ο Μαλάμ Μπακάι Σανιά, ο οποίος κυβέρνησε ως τον θάνατό του, το 2012.

Τον Απρίλιο του 2012 επιβλήθηκε στη χώρα καθεστώς στρατιωτικής δικτατορίας, καθώς ο Μαμαντού Τούρε Κουρουμά κατέλαβε την εξουσία, εκδιώκοντας από τη θέση του προέδρου της χώρας τον Ραϊμούντο Περέιρα και στη συνέχεια προκηρύχθηκαν προεδρικές εκλογές. Μεταβατικός πρόεδρος ορίστηκε, κατόπιν συμφωνίας των πραξικοπηματιών και των μεγαλύτερων κομμάτων της παλαιάς αντιπολίτευσης, ο Μανουέλ Σερίφο Ναμάτζο.

Την άνοιξη του 2014 η χούντα έπειτα από πιέσεις διεξήγαγε γενικές εκλογές.

Διακυβέρνηση

Το πολίτευμα της χώρας είναι Προεδρική Δημοκρατία, με Αρχηγό Κράτους τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος εκλέγεται για πενταετή θητεία με καθολική ψηφοφορία. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από την Εθνοσυνέλευση του Λαού, η οποία απαρτίζεται από 100 μέλη, τα οποία εκλέγονται με την ψήφο του λαού, για τετραετή θητεία. Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Το Σύνταγμα είναι σε ισχύ από τις 16 Μαΐου του 1984 και αναθεωρήθηκε στις 4 Μαΐου του 1991, 4 Δεκεμβρίου 1991, 26 Φεβρουαρίου 1993, 9 Ιουνίου 1993 και το 1996. Η νομοθεσία βασίζεται στο γαλλικό ποινικό δίκαιο. Τα μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Supremo Tribunal da Justica) διορίζονται από τον Πρόεδρο.

Εκλογές

Οι Γενικές εκλογές διεξήχθησαν το 2014.

Διοικητική Διαίρεση

Τα διοικητικά διαμερίσματα της Γουινέας-Μπισσάου

Η Γουινέα-Μπισσάου διαιρείται σε 9 διοικητικά διαμερίσματα, με μεγαλύτερο, αυτό της από το 1942, πρωτεύουσας, Μπισσάου (έχει γύρω στους 350.000 κατοίκους). Στην Μπισσάου ζει το ¼ περίπου του πληθυσμού στη χώρα, ενώ το 1/3 διαμένει στις πόλεις. Η πρωτεύουσα αποτελεί ταυτόχρονα και το μεγαλύτερο λιμάνι στη χώρα.

Διεθνείς Σχέσεις

Η Γουινέα-Μπισσάου είναι μέλος πολλών διεθνών οργανισμών και ειδικότερα ανήκει στους οργανισμούς: ACCT, ACP, AfDB, Αφρικανική Ένωση, CPLP, ECOWAS, FAO, FZ, G-77, IBRD, ICAO, ICCt (υπέγραψε), ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, NAM, OIC, OIF, OPCW (υπέγραψε), ΟΗΕ, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, Union Latina, UNWTO, UPU, WADB (περιφερειακό μέλος), WAEMU, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO.

Οι σχέσεις μεταξύ της Γουινέας-Μπισσάου και της Ελλάδας χαρακτηρίζονται καλές και η συνεργασία τους σε διημερές και σε πολυμερές επίπεδο είναι ικανοποιητική. Στη χώρα δεν υφίσταται Ελληνική Κοινότητα, ούτε Επίτιμο Ελληνικό Προξενείο.

Άμυνα

Δραστηριοποιούνται οι Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις του Λαού (FARP). Αυτές περιλαμβάνουν Στρατό Ξηράς, Ναυτικό, Αεροπορία και παραστρατιωτική δύναμη. Τις δεκαετίες του '80 και του '90 αλλά και το 2003, το 2009 και το 2011 εκδηλώθηκαν επιτυχημένες και μη απόπειρες πραξικοπημάτων. Ο Μπατίστα Τάγκμε Να Ουάι, στρατηγός και αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού στη χώρα, σκοτώθηκε από έκρηξη χειροβομβίδας το 2009, ενώ αρκετοί αξιωματικοί τραυματίστηκαν σε επίθεση στο αρχηγείο του Στρατού. Λίγο μετά δολοφονήθηκε ο πρόεδρος Βιέιρα. Στα τέλη του 2011 εκδηλώθηκε και νέα αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος ενώ ο πρόεδρος Μαλάμ Μπακάι Σανιά απουσίαζε για νοσηλεία στο εξωτερικό. Η στρατιωτική θητεία είναι υποχρεωτική και η ηλικία στράτευσης είναι στα 18 χρόνια.

Δημογραφία

Ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 1,6 εκατομμύρια κατοίκους. Η πυκνότητα είναι 44 περίπου κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, με βάση τα στοιχεία του 2019. Οι σημαντικότερες εθνοτικές ομάδες στην αφρικανική χώρα είναι οι Μπαλάντα (30%) και οι Φούλα ή Φουλανί (20%). Υπάρχουν ακόμα οι Μαντίνγκο, οι Παπέλ, οι Μαντζάκα και μιγάδες. Οι Μπαλάντα αποτελούν την πλειοψηφία και ελέγχουν τον στρατό, ενώ οι Παπέλ είναι μειοψηφία αλλά απέκτησαν οικονομική και πολιτική επιρροή επί ηγεσίας του Νίνο Βιέιρα. Ελάχιστοι είναι και οι Ευρωπαίοι. Σχεδόν το 100% των κατοίκων της χώρας είναι αφρικανικής καταγωγής. Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 60,2 χρόνια (57,4 χρόνια οι άνδρες και 63,0 οι γυναίκες).

Γλώσσα

Η επίσημη γλώσσα είναι τα πορτογαλικά, ενώ ομιλούνται και κρεολικές διάλεκτοι.

Θρησκεία

Το θρήσκευμα των κατοίκων ήταν κατά κύριο λόγο ο ανιμισμός. Όμως από τις αρχές του 21ου αιώνα περίπου το 40% του πληθυσμού έχει ασπαστεί το Ισλάμ (Σουνίτες) ενώ το 30% του πληθυσμού ασπάζεται τον Χριστιανισμό (κυρίως Ρωμαιοκαθολικοί). Επίσης, υπάρχουν 151 Μάρτυρες του Ιεχωβά. Σε αντίθεση με τις γειτονικές της χώρες (Σενεγάλη, Γκάμπια και Γουινέα) το χριστιανικό στοιχείο είναι αρκετά πιο έντονο κυρίως λόγω του Πορτογαλικού αποικιοκρατικού παρελθόντος της. Το 30% εξακολουθεί να χρησιμοποιεί ανιμιστικές παραδόσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις το θρήσκευμα των κατοίκων εξαρτάται άμεσα από τη φυλή τους. Για παράδειγμα οι φυλές Μαντζακα, Παπέλ και Μπαλάντα είναι χριστιανοί ενώ οι φυλές Φούλα και Μαντίνγκο είναι μουσουλμάνοι. Παρά το γεγονός ότι οι δύο αυτές θρησκείες (Ισλάμ-Χριστιανισμός) είναι με διαφορά οι κυριάρχουσες στη χώρα, οι πληθυσμοί και των δύο ζουν ειρηνικά και αρμονικά με κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις. Συνήθως οι αιτίες εμφύλιων συρράξεων και συγκρούσεων είναι πολιτικού χαρακτήρα κι όχι θρησκευτικού. Χαρακτηριστικό του θρησκευτικού μείγματος στην 4η πιο φτωχή χώρα της αφρικανικής ηπείρου (σύμφωνα με τον Δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης του ΟΗΕ) είναι το γεγονός ότι πολλοί μουσουλμάνοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα και αρκετοί Χριστιανοί ενσωματώνουν αλλά στοιχεία στη λατρεία τους.

Οικονομία

Η χώρα είναι γενικά φτωχή και βρίσκεται σε μια από τις χαμηλότερες θέσεις (175η) στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Η ανισομερής κατανομή του πλούτου στη Γουινέα-Μπισσάου είναι από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Το 2005 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπολογίστηκε σε 800 δολάρια ΗΠΑ. Το νόμισμα της χώρας είναι το Φράγκο CFA Δυτικής Αφρικής (CFA), που υιοθετήθηκε στις 2 Μαΐου του 1997 και αντικατέστησε το πέσο, το οποίο είχε υποτιμηθεί το 1985.

Μοχλός για την οικονομική ανάπτυξη είναι ο πρωτογενής τομέας, παράγοντας αραχίδες (κοινώς αράπικα φιστίκια, η χώρα είναι έκτη σε παραγωγή διεθνώς), φυσικό κόμμι, μανιόκα, καρύδες και ρύζι, που αποτελούν τις κυριότερες καλλιέργειες. Η χώρα εξάγει αραχίδες, γαρίδες και ξυλεία. Η Πορτογαλία, η Σενεγάλη, η Ινδία και το Πακιστάν αποτελούν τους κυριότερους εμπορικούς εταίρους. Η εκμετάλλευση του δασικού πλούτου και η αλιεία συμπληρώνουν τους στυλοβάτες της οικονομίας. Πολύ περιορισμένη είναι η κτηνοτροφία και το εμπόριο. Τελευταία άρχισε να αναπτύσσεται και ο ιδιωτικός τομέας.

Μεταφορές και Επικοινωνίες

Η πρωτεύουσα Μπισσάου αποτελεί ταυτόχρονα και το μεγαλύτερο λιμάνι στη χώρα. Σημαντικά λιμάνια είναι και οι Μπούμπα, Φαρίμ και Κατσέου. Υπάρχει αεροπορική σύνδεση με διεθνές αεροδρόμιο στην Μπισσάου, το οποίο συνδέεται με τη Λισαβόνα, το Ντακάρ και άλλες πόλεις, κυρίως στην Αφρική. Δεν υπάρχει σιδηροδρομικό δίκτυο και το οδικό δίκτυο εκτείνεται στα 3.455 χιλιόμετρα. Λιγότερο από 1.000 χιλιόμετρα από αυτά ήταν ασφαλτοστρωμένα (2002). Το 2007 υπήρχαν άλλα 26 αεροδρόμια εκτός από αυτό στην πρωτεύουσα. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Το 2006 οι χρήστες του Διαδικτύου υπολογίζονταν σε 37.000, χωρίς να υπάρχουν πάροχοι υπηρεσιών. Με βάση στοιχεία του 2001, στη χώρα λειτουργούν 5 ραδιοφωνικοί σταθμοί. Οι τηλεφωνικές συνδέσεις δεν είναι πολύ ανεπτυγμένες (10.200 σε χρήση το 2005). Υπήρχαν 95.000 κινητά τηλέφωνα το 2005.

Τουρισμός και Αξιοθέατα

Στιγμιότυπο από το καρναβάλι της Μπισσάου

Το καρναβάλι στην Μπισσάου προσελκύει κάθε χρόνο αρκετούς επισκέπτες και έχει έντονο φολκλορικό χρώμα. Οι εκδηλώσεις συνοδεύονται από διάφορες μουσικές και χορευτικές παραστάσεις.

Η αρχιτεκτονική έχει τη σφραγίδα της αποικιοκρατίας, με πόλο έλξης να αποτελούν οι καθεδρικοί ναοί και τα πορτογαλικά φρούρια αλλά και το μνημείο για τους δολοφονηθέντες του 1959 που είναι αφιερωμένο σε απεργούς. Τα έργα ντόπιων καλλιτεχνών εκτίθενται στο Εθνικό Μουσείο.

Αξιόλογοι τουριστικοί προορισμοί είναι, εκτός από την πρωτεύουσα, η πόλη Φαρίμ και η Μπαφάτα, ενώ η Βαρέλα αποτελεί μια μικρή λουτρόπολη. Στη Λιμνοθάλασσα Κεφάντα βρίσκεται φυσικό πάρκο, ενώ δάση και καταρράκτες εντυπωσιάζουν και αποζημιώνουν τον επισκέπτη. Για την προστασία των νησιών Μπιζάγκος δημιουργήθηκε και λειτουργεί υπό την αιγίδα της UNESCO το Απόθεμα Βιόσφαιρας του Αρχιπελάγους Μπιζάγκος.

Πηγές

• Συλλογικό έργο, Παγκόσμιος Γεωγραφικός Άτλας (τ. 8), εκδόσεις ΔΟΜΗ, 2006.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος της κυβέρνησης Αρχειοθετήθηκε 2020-06-20 στο Wayback Machine.
• AllAfrica - τίτλοι ειδήσεων
• BBC News- Προφίλ της χώρας
• CIA World Factbook Αρχειοθετήθηκε 2018-12-24 στο Wayback Machine.
• Africa South of the Sahara - Πανεπιστήμιο Στάνφορντ
• The Index on Africa
• Χάρτης της χώρας
• Drugbarons turn Bissau into Africa's first narco-state- Άρθρο στην εφημερίδα Independent.
• Γουινέα-Μπισάου στο Curlie