Δεκαμεθυλοκυκλοπεντασιλοξάνιο
To δεκαμεθυλοκυκλοπεντασιλοξάνιο επίσης γνωστό ως D5 και D5, είναι μια οργανοπυριτική ένωση με τύπο [(CH3)2SiO]5 η οποία ανήκει στα κυκλικά σιλοξάνια. Πρόκειται για ένα άχρωμο και άοσμο υγρό που είναι ελαφρώς πτητικό.[1]
Χρήση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] | |
 | |
| Ονόματα | |
|---|---|
| ΟνοματολογίαIUPAC
Decamethyl-1,3,5,7,9,2,4,6,8,10-pentaoxapentasilecane
| |
| Αναγνωριστικά | |
| 541-02-6 | |
| 1800166 | |
| ChEMBL | ChEMBL1885178 |
| ChemSpider | 10451 |
| DrugBank | DB11244 |
| Αριθμός_EC | 208-764-9 |
| PubChem | 10913 |
| Αριθμός RTECS | GY5945200 |
| UNII | 0THT5PCI0R |
CompTox Dashboard (EPA)
|
|
| Ιδιότητες | |
| C10H30O5Si5 | |
| Μοριακή μάζα | 370,77 g·mol−1 |
| Εμφάνιση | Άχρωμο υγρό |
| Πυκνότητα | 0.958 g/cm3 |
| Διαλυτότητα στο νερό | 17.03±0.72 ppb (23 °C) [3] |
| log P | 8.07[4] |
| Ιξώδες | 3.74 cP |
| Κίνδυνοι | |
| NFPA 704 | |
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες (25°C, 100 kPa). | |
| Infobox references | |
Η ένωση αυτή ταξινομείται ως κυκλομεθικόνη. Τέτοιου είδους υγρές ουσίες χρησιμοποιούνται συνήθως σε καλλυντικά και είδη προσωπικής φροντίδας, όπως αποσμητικά, αντηλιακά, σπρέι μαλλιών και προϊόντα περιποίησης του δέρματος. Γίνεται επίσης όλο και πιο συνηθισμένη σε μαλακτικά μαλλιών, καθώς κάνει τα μαλλιά να βουρτσίζονται ευκολότερα χωρίς να σπάνε. Η εν λόγω ουσία χρησιμοποιείται επίσης συχνά και στα ακόλουθα είδη: προϊόντα πλύσης και καθαρισμού, βερνίκια και κεριά, φαρμακευτικά προϊόντα, προϊόντα επεξεργασίας υφασμάτων, χρωστικές και αρώματα. [6]
Το δεκαμεθυλοκυκλοπεντασιλοξάνιο δοκιμάστηκε επίσης ως διαλύτης στεγνού καθαρισμού στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Διατέθηκε στην αγορά ως φιλικότερος προς το περιβάλλον διαλύτης σε σύγκριση με το τετραχλωροαιθυλένιο (ο πιο κοινός διαλύτης στεγνού καθαρισμού παγκοσμίως), παρά το γεγονός ότι υπόκειται σε έλεγχο στην ΕΕ λόγω των ανθεκτικών, βιοσυσσωρευτικών και τοξικών χαρακτηριστικών του. [7]
Παραγωγή και πολυμερισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο εμπόριο το D5 παράγεται από διμεθυλοδιχλωροσιλάνιο. Η υδρόλυση του διχλωριδίου παράγει ένα μείγμα κυκλικών διμεθυλοσιλοξανίων και πολυδιμεθυλοσιλοξανίου. Από το μείγμα αυτό, τα κυκλικά σιλοξάνια, συμπεριλαμβανομένου του D5, μπορούν να διαχωριστούν με απόσταξη. Παρουσία ισχυρής βάσης, όπως το ΚΟΗ, το μίγμα πολυμερούς/δακτυλίου εξισορροπείται, επιτρέποντας την πλήρη μετατροπή στα πιο πτητικά κυκλικά σιλοξάνια:[8]
[(CH3)2SiO]5n → n [(CH3)2SiO]5
όπου n είναι θετικός ακέραιος αριθμός. Τα D4 και D5 είναι επίσης πρόδρομες ενώσεις του πολυμερούς. Ο καταλύτης είναι και πάλι το ΚΟΗ.
Θέματα ασφάλειας και περιβάλλοντος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ουσία αυτή έχει καταχωρηθεί υπό τον κανονισμό Regulation (EC) No 1907/2006 - Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals REACH [9]και παρασκευάζεται ή/και εισάγεται στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο σε ποσότητες ≥ 10 000 έως < 100 000 τόνους ετησίως. To D5 χρησιμοποιείται από τους καταναλωτές,σε προϊόντα, από επαγγελματίες (ευρέως διαδεδομένες χρήσεις), στη σύνθεση ή την επανασυσκευασία, σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις και στη μεταποίηση.[6]
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η D5 χαρακτηρίστηκε ως ουσία που προκαλεί πολύ μεγάλη ανησυχία (Substance of very high concern) (SVHC) λόγω των ιδιοτήτων της ως PBT (έμμονες, βιοσυσσωρεύσιμες και τοξικές ουσίες) και vPvB (εξαιρετικά έμμονες και εξαιρετικά βιοσσυσωρεύσιμες) και, ως εκ τούτου, συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο υποψήφιων ουσιών προς αδειοδότηση. Από τις 31 Ιανουαρίου 2020, η D5 δεν μπορεί να διατίθεται στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε καλλυντικά προϊόντα που ξεπλένονται σε συγκέντρωση ίση ή μεγαλύτερη από 0,1 % κατά βάρος. [10] Ο παρών κανονισμός θα τροποποιήσει το παράρτημα XVII του κανονισμού REACH. Συγκεκριμένα για τη D5, αυτό σημαίνει ότι ο περιορισμός που ισχύει ήδη για τα εκπλενόμενα προϊόντα από το 2020 θα επεκταθεί και στα παραμένοντα προϊόντα τρία χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, με μέγιστη συγκέντρωση 0,1% κατά βάρος και θα δημοσιευτεί το 4ο τρίμηνο του 2026.[11]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Record of Decamethylcyclopentasiloxan». GESTIS Substance Database. Institute for Occupational Safety and Health.
- ↑ S. Parsons, D. Rankin, P. A. Wood (2004). CSD Communication YAGTOQ: decamethylpentasilsesquioxane. Cambridge Crystallographic Data Centre. doi:. https://dx.doi.org/10.5517/cc89wzd. Ανακτήθηκε στις 2021-08-18.
- ↑ Sudarsanan Varaprath; Cecil L. Frye; Jerry Hamelink (1996). «Aqueous solubility of permethylsiloxanes (silicones)». Environmental Toxicology and Chemistry 15 (8): 1263–1265. doi:. Bibcode: 1996EnvTC..15.1263V. https://archive.org/details/sim_environmental-toxicology-and-chemistry_1996-08_15_8/page/n18.
- ↑ Shihe Xu, Bruce Kropscott (2012). «Method for Simultaneous Determination of Partition Coefficients for Cyclic Volatile Methylsiloxanes and Dimethylsilanediol». Analytical Chemistry 84 (4): 1948–1955. doi:. PMID 22304371.
- ↑ Ying Duan Lei; Frank Wania; Dan Mathers (2010). «Temperature-Dependent Vapor Pressure of Selected Cyclic and Linear Polydimethylsiloxane Oligomers». Journal of Chemical & Engineering Data 55 (12): 5868–5873. doi:.
- ↑ 6,0 6,1 «Substance Information - ECHA». echa.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Regulation - 2018/35 - EN - EUR-Lex». eur-lex.europa.eu (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ Moretto, Hans-Heinrich· Schulze, Manfred (2000). Silicones. John Wiley & Sons, Ltd. ISBN 978-3-527-30673-2.
- ↑ «Regulation (EC) No 1907/2006 - Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH) | Safety and health at work EU-OSHA». osha.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Κατάλογος υποψήφιων προς αδειοδότηση ουσιών που προκαλούν πολύ μεγάλη ανησυχία - ECHA». echa.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ Zouridaki, Katerina (17 Νοεμβρίου 2023). «Νέοι περιορισμοί για Cyclotetrasiloxane (D4), Cyclopentasiloxane (D5) and Cyclohexasiloxane (D6) στα καλλυντικά προϊόντα». Elinek. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2025.