Εκλεκτορικό Κολέγιο (ΗΠΑ)

Ο αριθμός των εκλεκτόρων που αναδεικνύει κάθε πολιτεία για τις εκλογές του 2012, 2016 και 2020.

Ο αριθμός των εκλεκτόρων κάθε πολιτείας για τις εκλογές του 2024 και 2028, με βάσει την απογραφή του 2020.

Το Εκλεκτορικό Κολλέγιο (αγγλικά: Electoral College) ή Σώμα Εκλεκτόρων είναι πολιτικός θεσμός των ΗΠΑ, μέσω του οποίου εκλέγεται ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ κάθε τέσσερα χρόνια.

Η διαδικασία εκλογής έχει ως εξής: Οι εκλογείς, στο κοινό για όλα τα ζεύγη υποψηφίων προέδρων και αντιπροέδρων ψηφοδέλτιο και στον οικείο χώρο, δίπλα στα ονόματα του κάθε ζεύγους, σημειώνουν την προτίμησή τους για το ζεύγος προέδρου και αντιπροέδρου, που επιλέγουν για τα δύο αξιώματα. Στις περισσότερες πολιτείες δεν εμφανίζονται καν τα ονόματα των εκλεκτόρων στο ψηφοδέλτιο. Σε μερικές υπάρχουν, αλλά ο ψηφοφόρος δε σημειώνει κάποια προτίμηση γι' αυτούς, παρά μόνο για πρόεδρο και αντιπρόεδρο, πάντα σε κοινό ζεύγος. Όποιο ζεύγος υποψηφίων απλώς πλειοψηφήσει σε κάθε μια δεδομένη εκλογική περιφέρεια από τις 56 συνολικά (πρόκειται για τις 50 Πολιτείες σε πολιτειακό επίπεδο, τις 5 χωριστές εκλογικές περιφέρειες εντός δύο Πολιτειών, Μέιν (2) και Νεμπράσκα (3), και της Ουάσινγκτον, Περιοχή της Κολούμπια) "παίρνει" όλες τις Εκλεκτορικές Θέσεις της δεδομένης εκλογικής περιφέρειας. Έτσι οι εκλογείς, ψηφίζοντας άμεσα για πρόεδρο και αντιπρόεδρο στο ψηφοδέλτιο, στην πραγματικότητα εκλέγουν έμμεσα τους εκλέκτορες, οι οποίοι έχουν οριστεί από το κόμμα των υποψηφίων σε κάθε μία από τις 56 εκλογικές περιφέρειες προεκλογικά. Αυτοί στη συνέχεια άμεσα θα εκλέξουν τα δύο πρόσωπα, τα οποία θα αναλάβουν τα δύο ανώτατα πολιτειακά αξιώματα.

Η επιλογή των εκλεκτόρων γίνεται από τα κόμματα ή τους μεμονωμένους υποψηφίους προ των εκλογών με διαδικασίες που διαφέρουν από κόμμα σε κόμμα, αλλά και από Πολιτεία σε Πολιτεία. Οι εκλέκτορες συνηθίζεται να είναι γνωστά και σπουδαία πρόσωπα της περιοχής. Όλοι, βέβαια, οι εκλογείς γνωρίζουν ότι, ψηφίζοντας το συγκεκριμένο ζεύγος υποψηφίων (προέδρου και αντιπροέδρου), αν αυτοί πλειοψηφήσουν στη δεδομένη εκλογική περιφέρεια (είτε πρόκειται για μια ολόκληρη Πολιτεία, είτε για εκλογική περιοχή Πολιτείας, προκειμένου για τις 5 εκλογικές περιφέρειες σε Μέιν και Νεμπράσκα, είτε τέλος πρόκειται για την περιοχή της Ουάσινγκτον), οι προταθέντες αντίστοιχοι εκλέκτορες θα αντιπροσωπεύσουν την περιφέρειά τους στην διαδικασία εκλογής προέδρου και αντιπροέδρου, .

Μετά τη επικύρωση των αποτελεσμάτων κάθε υποψήφιο ζεύγος προέδρου και αντιπροέδρου συγκεντρώνει από τις εκλογικές περιφέρειες, όπου απλώς πλειοψήφησε, ένα συγκεκριμένο αριθμό εκλεκτόρων με βάση την προτίμηση της λαϊκής ψήφου (popular vote). Με αυτό τον τρόπο συγκροτείται πανεθνικά το Εκλεκτορικό Κολλέγιο (Electoral College). Τα μέλη του, δηλ. οι Εκλέκτορες (Electors), με τη σειρά τους σε τακτή ημερομηνία λίγες μέρες μετά τις εκλογές θα ψηφίσουν χωριστά για πρόεδρο και χωριστά για αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Για κάθε εκλογή κάθε εκλέκτορας έχει μία μόνο ψήφο.

Από το 1969 ο αριθμός των εκλεκτόρων, που συμμετέχουν στο Κολλέγιο, είναι 538. Το Άρθρο 2, Ενότητα 1, Παράγραφος 2 του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών ορίζει ότι ο αριθμός των εκλεκτόρων κάθε Πολιτείας ισούται με το άθροισμα των αντιπροσώπων που έχει στο Κογκρέσσο. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των εκλεκτόρων κάθε Πολιτείας είναι ίσος με το άθροισμα των Γερουσιαστών και των Αντιπροσώπων, τους οποίους διαθέτει κάθε Πολιτεία στο Ανώτατο Νομοθετικό Σώμα των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου ο αριθμός των εκλεκτόρων ανά Πολιτεία ποικίλλει εξαιρετικά. Για παράδειγμα η πολυπληθής Καλιφόρνια έχει 55 εκλέκτορες, καθότι διαθέτει 53 έδρες στη Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives) και 2 στη Γερουσία (Senate). Στο "άλλο άκρο" πολιτείες με λίγο πληθυσμό διαθέτουν μόλις 3 εκλέκτορες, όπως για παράδειγμα η Αλάσκα, αφού η ολιγοπληθής αυτή Πολιτεία διαθέτει μόλις 1 έδρα στη Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives) και 2 στη Γερουσία (Senate). Ωστόσο στον αριθμό 535 των εκλεκτόρων από τις 50 Πολιτείες προστίθενται ακόμη 3 εκλέκτορες από την Ουάσινγκτον, Περιοχή της Κολούμπια (Washington District of Columbia ή συντομογραφικά WDC). Η WDC, που γεωγραφικά συμπίπτει με το κεντρικό τμήμα της πρωτεύουσας των ΗΠΑ, αν και δεν αντιπροσωπεύεται στο Κογκρέσσο, "δίνει" 3 εκλέκτορες στο Κολλέγιο των Εκλεκτόρων για να έχουμε τον τελικό αριθμό 538 (535 από τις Πολιτείες και 3 από την WDC). Οι υπεράκτιες κτήσεις των ΗΠΑ δεν αντιπροσωπεύονται.

Ωστόσο στο ίδιο ακριβώς χωρίο του Συντάγματος (2,1,2) ανατίθεται σε κάθε Πολιτεία, με την εσωτερική της πολιτειακή νομοθεσία πλέον, να καθορίσει το δικό της σύστημα εκλογής, με το οποίο επιλέγονται οι δικοί της εκλέκτορες. Οι 48 Πολιτείες και η Περιοχή της Κολούμπια της Πρωτεύουσας (WDC) προϊόντος του χρόνου έχουν καταλήξει σε ίδιο σύστημα εκλογής. Αυτό είναι το απλό πλειοψηφικό σύστημα, θεωρουμένης της Πολιτείας στο σύνολο της ως μίας ενιαίας εκλογικής περιφέρειας. Ως εκ τούτου όποιο ζεύγος υποψηφίου προέδρου και αντιπροέδρου απλώς πλειοψηφήσει στην περιφέρεια αυτή κερδίζει όλες τις εκλεκτορικές θέσεις, δηλ. οι προεπιλεγμένοι υποψήφιοι εκλέκτορες για το συγκεκριμένο ζεύγος ανακηρύσσονται ως οι μοναδικοί εκλέκτορες της περιφέρειας. Οι Πολιτείες του Μέιν και της Νεμπράσκα έχουν ένα πιο σύνθετο σύστημα, πάντως απλό πλειοψηφικό. Για την ακρίβεια σε κάθε μία από τις δύο αυτές Πολιτείες εκλέγονται από δύο εκλέκτορες σε επίπεδο πολιτειακό (δηλ. όσοι και οι γερουσιαστές) και από ένας σε κάθε εκλογική περιφέρεια της κάθε Πολιτείας, οι οποίες ήδη υφίστανται για τις βουλευτικές εκλογές. Αυτές οι βουλευτικές εκλογικές περιφέρειες στο εσωτερικό των δύο Πολιτειών είναι δύο (2) για το Μέιν και τρεις (3) για τη Νεμπράσκα, δηλ. όσα και τα μέλη αυτών των πολιτειών στην Βουλή των Αντιπροσώπων.

Το Εκλεκτορικό Κολέγιο είναι παράδειγμα ιδιότυπης εκλογής κυβερνώντων. Ξεκινά ως άμεση (στο εκλογικό τμήμα) εκλογή και στην πορεία μετατρέπεται σε έμμεση, αφού οι εκλέκτορες είναι θεωρητικά ελεύθεροι να ψηφίσουν υπέρ οποιουδήποτε έχει δικαίωμα να εκλεγεί πρόεδρος ή αντιπρόεδρος, ακόμα κι αν δεν ήταν επίσημος υποψήφιος και απλώς κατεγράφη ιδιοχείρως στο ψηφοδέλτιο από τους εκλογείς. Ωστόσο στην πράξη είναι από πριν γνωστό με ποίου τον συνδυασμό έχουν επιλεγεί και κατά συνέπεια δεσμεύονται, ηθικά τουλάχιστον, να υποστηρίξουν αυτόν τον υποψήφιο που ανέδειξε πρώτο στην εκλογική τους περιφέρεια το εκλογικό σώμα.

Το Σύνταγμα των ΗΠΑ ορίζει ότι η ψηφοφορία του Εκλεκτορικού Κολλεγίου για την ανάδειξη προέδρου και αντιπροέδρου διεξάγεται την ίδια ημέρα για όλες τις Πολιτείες. Επίσης στην ίδια διάταξη ανατίθεται στο Κογκρέσσο να ορίσει τακτή ημερομηνία.

Η Δωδέκατη Τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος ορίζει ότι οι δύο ψηφοφορίες για εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου γίνονται αφενός χωριστά, αφετέρου σε τόπο που ορίζει κάθε Πολιτεία. Κάθε εκλέκτορας έχει μία ψήφο για την εκλογή προέδρου και μία για την εκλογή αντιπροέδρου.

Η ψηφοφορία του Εκλεκτορικού Κολλεγίου σε λιγότερες Πολιτείες είναι μυστική, στις περισσότερες φανερή. Σε 26 από τις δεύτερες προβλέπονται διάφορες μικρές ποινές, συνήθως χρηματικές, για τους εκλέκτορες που δεν θα ακολουθήσουν τη λαϊκή εντολή. Πάντως οι περιπτώσεις παρασπονδίας από την λαϊκή εντολή είναι εξαιρετικά σπάνιες. Μετά το 1968 καταγράφονται μόλις 6 μεμονωμένες περιπτώσεις. Οπωσδήποτε σε καμία απ' αυτές δεν ανετράπη το γενικό αποτέλεσμα.

Τα αποτελέσματα αποστέλλονται επισήμως και σφραγισμένα στην έδρα της κυβερνήσεως των ΗΠΑ και ανοίγονται από τον Πρόεδρο της Γερουσίας παρουσία της Ολομέλειας του Κογκρέσσου (Γερουσία και Βουλή των Αντιπροσώπων). Το άτομο που θα συγκεντώσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων του Εκλεκτορικού Κολλεγίου θα είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ. Σε περίπτωση που έχουμε αδυναμία επίτευξης απόλυτης πλειοψηφίας η Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives), η οποία αριθμει 435 μέλη, αμέσως θα εκλέξει με απόλυτη πλειοψηφία πλέον τον πρόεδρο από τους τρεις πρώτους σε εκλεκτορικές ψήφους υποψηφίους.

Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι οι βουλευτές δεν θα ψηφίσουν ατομικά. Θα αποφασίσουν πρώτα με "εσωτερική" ψηφοφορία ανά Πολιτεία για το ποιόν υποψήφιο προτιμούν και μετά θα ψηφίσουν πλέον οι Πολιτείες με μία μόνο ψήφο η κάθε Πολιτεία για την εκλογή προέδρου. Πρόεδρος εκλέγεται ο υποψήφιος που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των Πολιτειών.

Παρόμοια διαδικασία ακολουθείται για τον αντιπρόεδρο με τις εξής διαφορές: (α) Η επιλογή γίνεται από τη Γερουσία, η οποία αριθμεί 100 μέλη. (β) Η επιλογή θα γίνει από τους δύο πρώτους σε ψήφους υποψηφίους. (γ) Απαιτείται απαρτία δύο τρίτων για να είναι έγκυρη η εκλογή. Όπως και στην εκλογή προέδρου αντιπρόεδρος εκλέγεται ο υποψήφιος που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των Γερουσιαστών.

Οι πολέμιοι του θεσμού υποστηρίζουν πως είναι αντιδημοκρατικός και πως δίνει σε πολιτείες, όπου κανείς από τους δυο υποψήφιους δεν κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία, ανάρμοστα μεγάλη δυνατότητα να εκλέγουν Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο. Οι υπέρμαχοι θεωρούν ότι το Εκλεκτορικό Κολλέγιο είναι σημαντικό και αντιπροσωπευτικό στοιχείο του αμερικανικού φεντεραλισμού, και παράλληλα προασπίζεται τα δικαιώματα των μικρότερων πολιτειών. Πολυάριθμες συνταγματικές τροπολογίες έχουν κατατεθεί στο Κογκρέσσο για την αντικατάστασή του με άμεση λαϊκή ψηφοφορία, ωστόσο καμία από αυτές δεν έχει περάσει.