Εκναυλωτής

Γενικά με την ονομασία εκναυλωτής φέρεται το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που παρέχει κάποιο μέσον μεταφοράς, (όχημα, τρένο, πλοίο, αεροπλάνο κ.λπ.), στον ναυλωτή ή φορτωτή ή επιβάτη, έναντι ορισμένης αμοιβής, που καλείται κόμιστρο, ναύλος ή εισιτήριο.

Στις χερσαίες μεταφορές μπορεί να είναι ο ιδιοκτήτης του μέσου, ή ο εντολοδόχος εκπρόσωπος - πράκτορας εταιρείας μεταφορών, η σιδηροδρομικής εταιρείας, και στις αεροπορικές μεταφορές ο εντολοδόχος εκπρόσωπος (πράκτορας) αεροπορικής εταιρείας. Στις θαλάσσιες μεταφορές εκναυλωτής μπορεί να είναι ο πλοιοκτήτης η ο εφοπλιστής ή ο διαχειριστής συμπλοιοκτησίας ή άλλος εντολοδόχος των παραπάνω που μπορεί να υπογράψει σχετικό ναυλοσύμφωνο, όπως ο εντολοδόχος ναυτικός πράκτορας και ο ναυλομεσίτης.

Σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός της δωρεάν μεταφοράς, ο εκναυλωτής φέρει τον χαρακτήρα του εμπόρου και οι πράξεις που διενεργεί εκ της ιδιότητας αυτής εμπορικές.

Υποχρεώσεις

Οι υποχρεώσεις του εκναυλωτή, διακρίνονται στις προ και κατά τη φόρτωση, και σ΄ εκείνες κατά τη μεταφορά και την εκφόρτωση.

Προ και κατά τη φόρτωση

Να έχει και να παρέχει νόμιμο προς εκμετάλλευση μέσο μεταφοράς, κατάλληλο προς εκτέλεση του συμφωνημένου δρομολογίου ή δρομολογίων ή πλόων, (αξιοπλοΐα), που να καλύπτει το σκοπό της ναύλωσης αντίστοιχα προς την κατάσταση, εξοπλισμό, εφοδιασμό και επάνδρωση αυτού αλλά και του βάρους, της ποσότητας και της διατήρησης του φορτίου.
Να φέρει το μέσο μεταφοράς στο τόπο φόρτωσης και στην ενδεδειγμένη θέση και να ενεργήσει με δικές του δαπάνες τη φόρτωση, τη στοιβασία και τη διατήρηση του φορτίου. Αν πρόκειται για θαλάσσια μεταφορά τη φόρτωση από την προκυμαία ή τη φορτηγίδα στο λιμένα φόρτωσης.
Να διενεργήσει τη μεταφορά με το συμφωνηθέν μέσο, με απαγόρευση μεταφόρτωσης, εκτός αναπόφευκτης ανάγκης.
Τα μεταφερόμενα πράγματα ν΄ ασφαλίζονται σ΄ εσωτερικό χώρο. Στην περίπτωση πλοίου να μη φέρονται στο κατάστρωμα. Στην ακτοπλοΐα η υποχρέωση αυτή δεν υφίσταται.
Σε περίπτωση ολικής ναύλωσης έστω και αν ο ναυλωτής δεν κάλυψε συμπλήρωσε όλο το διαθέσιμο χώρο (ναυλώσιμη χωρητικότητα) ο εκναυλωτής δεν δικαιούται να φορτώσει άλλο φορτίο στον υπόλοιπο αυτό χώρο διαφορετικά υποχρεούται στην επιστροφή μέρους του ναύλου.
Να παρέχει το μέσο μεταφοράς καθ΄ όλο τον απαραίτητο χρόνο για τη φόρτωση (αναμονή), καθώς και για περαιτέρω χρόνο εφόσον αυτό ορίζεται στη σύμβαση ναύλωσης ή συνηθίζεται (υπεραναμονή).
Σε περίπτωση μερικής ή ολικής ναύλωσης να δέχεται προς φόρτωση και φορτίο διάφορο του συμφωνημένου εφόσον αυτό δεν καθιστά επαχθέστερο τη θέση του, δηλαδή δεν επιβαρύνεται με πρόσθετα έξοδα από εκείνο του προορισμού (αλλαγής πορείας, ελλιμενισμού, παράταση χρόνου φόρτωσης κ.λπ.), ή το διάφορο φορτίο δεν είναι περισσότερο επικίνδυνο.
Τέλος να παραδώσει στον ναυλωτή - φορτωτή, κατόπιν αίτησής του, έγγραφο αποδεικτικό παραλαβής και φόρτωσης φορτίου.

Κατά τη μεταφορά και εκφόρτωση

Να τηρήσει το μέσον μεταφοράς τη συμφωνημένη πορεία ή πλου χωρίς καμία αλλαγή ή παρέκκλιση. Σημειώνεται ότι παρέκκλιση δεν θεωρείται εκείνη προς διάσωση προσώπων (ναυαγών) ή παροχή βοήθειας σε άλλα μέσα (οχήματα, πλοία κ.λπ.) ή άλλης εύλογης αιτίας λόγω καιρικών συνθηκών.
Να φέρει το μέσον μεταφοράς στο σημείο εκφόρτωσης (λιμένα εκφόρτωσης) στην κατάλληλη θέση και να ενεργήσει με δικές του δαπάνες την εκφόρτωση, στην περίπτωση πλοίου στην προκυμαία ή σε φορτηγίδα.
Να ειδοποιήσει τον παραλήπτη του φορτίου για την άφιξη του μέσου και ότι είναι έτοιμο προς εκφόρτωση.
Να παραδώσει στον παραλήπτη το φορτίο εφόσον έχει καταβληθεί ο ναύλος ή και άλλες τυχόν οφειλόμενες αποζημιώσεις (π.χ. υπεραναμονής, κ.λπ.).

Δικαιώματα

Οι παραπάνω όμως υποχρεώσεις αναμφισβήτητα δημιουργούν και κάποια δικαιώματα στον εκναυλωτή σημαντικότερα των οποίων είναι:

Στην περίπτωση που ο παραλήπτης δεν εμφανίζεται ή αρνείται να παραλάβει το φορτίο, ο εκναυλωτής δικαιούται τότε μετά από προηγούμενη ειδοποίηση προς αυτόν, εφόσον είναι εφικτή, να εκφορτώσει και να παρακαταθέσει το φορτίο όσο το δυνατόν ασφαλέστερα με την υποχρέωση όμως να ειδοποιήσει περί της πράξης του αυτής τον ναυλωτή.
Αν επίσης εμφανιστούν περισσότερα πρόσωπα ως παραλήπτες για το ίδιο φορτίο τότε ο εκναυλωτής δικαιούται να προκαλέσει διορισμό μεσεγγυούχου οπότε παραδίδοντας το φορτίο σ΄ αυτόν παύει και οποιαδήποτε άλλη υποχρέωση, διατηρώντας όμως τα δικαιώματά του για την καθυστέρηση των ενεργειών αυτών ως πρόσθετη αμοιβή.

Μια άλλη επίσης περίπτωση σημαντική είναι να έχουν φορτωθεί στο πλοίο εμπορεύματα που δεν είχαν δηλωθεί αρχικά στον εκναυλωτή οπότε δικαιούται να τα εκφορτώσει στον ίδιο τόπο φόρτωσης ή λιμένα φόρτωσης ή ν΄ απαιτήσει τον μεγαλύτερο ναύλο της αγοράς για ομοειδή εμπορεύματα, εφ΄ όλου του φορτίου. Το δικαίωμα αυτό παρέχεται νόμιμα στον εκναυλωτή ως μέσο προστασίας του από τον ναυλωτή που θα επιχειρήσει να φορτώσει πράγματα που δεν έχει προηγουμένως δηλώσει και που μπορεί να είναι επικίνδυνα για την ασφάλεια του πλοίου, ή απαγορευμένα ή κάποιο είδος που υπόκειται σε μεγαλύτερο ναύλο.

Τέλος παρέχεται νομικά στον εκναυλωτή το δικαίωμα, σε περίπτωση λύσης της σύμβασης ναύλωσης, και κατόπιν αδείας του Προέδρου Πρωτοδικών να ενεχυριάσει ή ακόμη και να πωλήσει μέρος του φορτίου για κάλυψη εξόδων φύλαξης αυτού (υπολοίπου) ή και της αποστολής του σε άλλο σημείο εκφόρτωσης (ή λιμένα), ή και με άλλο μέσο μεταφοράς.

Ευθύνη εκναυλωτή

Σύμφωνα με την υφιστάμενη σήμερα διεθνή πρακτική αλλά και των εσωτερικών νομοθεσιών των περισσοτέρων ναυτιλιακών Χωρών, γενικά η ευθύνη του εκναυλωτή, κατά περίπτωση διάθεσης μέσου μεταφοράς, καθορίζεται στα ακόλουθα κύρια σημεία:

Ο Εκναυλωτής έχει επιτακτική υποχρέωση να καταβάλει κάθε επιμέλεια για το μεταφερόμενο φορτίο ως προς τη φόρτωση, τη στοιβασία, την καλή διατήρηση, ασφαλή μεταφορά και την εκφόρτωσή του.
Επίσης ευθύνεται γα οποιαδήποτε ζημία του ναυλωτή - φορτωτή ή επιβάτη από την απώλεια ή βλάβη των πραγμάτων του οποίου ανέλαβε τη μεταφορά, καθ΄ όλο το χρόνο από της παραλαβής μέχρι της παράδοσής του, ή επιβίβασης και αποβίβασης του επιβάτη. Της ευθύνης αυτής όμως απαλλάσσεται σε περίπτωση που αυτή οφείλεται σε έκτακτα περιστατικά μη δυνάμενα ν΄ αποτραπούν, (π.χ. αβαρία) ή και ακόμη να προβλεφθούν.
Ευθύνεται ακόμη για ζημιές που επήλθαν από υπαίτια χρονοτριβή του απόπλου, (καθυστέρηση απόπλου μετά την ολοκλήρωση της φόρτωσης), ή διαρκούντος του δρομολογίου (ή πλου) αλλαγή πορείας με διακοπή ή προσέγγιση ενδιάμεσων τόπων (λιμένων ή αεροδρομίων) ή τέλος κατά την εκφόρτωση επιλογή ακατάλληλης θέσης, ή αδυναμίας παράδοσης του φορτίου λόγω βλάβης ή προβληματικής λειτουργίας των μέσων εκφόρτωσης του μέσου (πλοίου).
Μία σημαντική επίσης ευθύνη του εκναυλωτή είναι και αυτή έναντι κάθε ενδιαφερομένου επί του μεταφερομένου φορτίου όπως είναι π.χ. οι φορτωτές, οι παραλήπτες, οι δανειστές, οι ασφαλιστές κ.λπ., για κάθε ζημιά που μπορεί να προήλθε είτε εκ της ακαταλληλότητας αυτού τούτου του μέσου μεταφοράς, για το συμφωνημένο δρομολόγιο, είτε όσον αφορά για την καλή διατήρηση του φορτίου κατθόλο το χρόνο μεταφοράς μέχρι εκφόρτωσής του. Η ακαταλληλότητα του μέσου μεταφοράς ειδικότερα για πλοίο ή αεροπλάνο εκτός από τις τυχόν τεχνικές ελλείψεις ή βλάβες ή περιπτώσεις υπερφόρτωσης, κακής στοιβασίας κ.λπ. περιλαμβάνονται και η αντικανονική ή ελλιπής σύνθεση πληρώματος, η έλλειψη ναυτιλιακών εγγράφων ή ναυτιλιακών βοηθημάτων (ή αντίστοιχα αεροναυτιλιακών), καθώς και ο ανεπαρκής εφοδιασμός του μέσου με τα απαραίτητα για το δρομολόγιο καύσιμα, τροφές, νερό κ.λπ.
Τέλος ο εκναυλωτής ευθύνεται ακόμη και σε αποκατάσταση ζημιάς του ναυλωτή συνεπεία ανακριβούς δήλωσης της χωρητικότητας του μέσου που διαθέτειή άλλων ανακριβών εκ μέρους του δηλώσεων περί του τύπου του μέσου και των προσόντων του ιδιαίτερης σημασίας για την ανάληψη της μεταφοράς π.χ. ταχύτητα πλοίου, ηλικία πλοίου, κ.λπ.

Σημειώνεται ότι οποιαδήποτε συμφωνία που μπορεί να γίνει με την οποία απαλλάσσεται ο εκναυλωτής των νομίμων υποχρεώσεων και ευθυνών του είναι άκυρος. Επίσης και κάθε συμφωνία που περιορίζει με οποιονδήποτε τρόπο τις παραπάνω υποχρεώσεις και ευθύνες χαρακτηρίζεται επίσης άκυρη<. Συνεπώς τέτοιες ρήτρες αν συμπεριληφθούν σε ναυλοσύμφωνο επιφέρουν την ακυρότητά του.

Ευθύνη εξ ενεργειών πληρώματος

Ιδιαίτερη διάκριση ευθυνών του εκναυλωτή ως ίδιον πταίσμα είναι και οι αναγόμενες σε τυχόν επιζήμιες ενέργειες ή παραλείψεις του Πλοιάρχου ή του πληρώματος σε βάρος του φορτίου. Οι ευθύνες αυτές προσδιορίζονται κατ΄ αρχήν από τη διάκριση των ενεργειών αυτών σε "ναυτικό πταίσμα" και σε "διοικητικό πταίσμα".

Σε "ναυτικό πταίσμα" περιλαμβάνονται οι επιζήμιες ενέργειες που διαπράττονται από τον Πλοίαρχο ή και το πλήρωμα, κατά τους χειρισμούς του πλοίου και που ανάγονται αποκλειστικά στη ναυτική τέχνη και τους ναυτικούς κανόνες, σχετικούς με την διακυβέρνηση και το χειρισμό του πλοίου.
Σε "διοικητικό πταίσμα" περιλαμβάνονται οι επιζήμιες ενέργειες που διαπράττονται από τον Πλοίαρχο, ως εκπρόσωπος του εκναυλωτή, και που ανάγονται καθαρά σε διοικητικά καθήκοντα, όπως π.χ. η ανακριβής σύνταξη της φορτωτικής, η άρνηση παραλαβής του συμφωνημένου φορτίου κ.λπ.

Για τις μεν πρώτες επιζήμιες ενέργειες, σε ναυτικό πταίσμα χαρακτηριζόμενες δεν ευθύνεται ο εκναυλωτής, δεδομένου ότι καμία επίδραση δεν μπορεί ν΄ ασκήσει για την αποφυγή τους, ακόμα και αν επιβαίνει ο ίδιος στο πλοίο κατά την διάπραξή τους.
Για δε τις δεύτερες σε "διοικητικό πταίσμα" χαρακτηριζόμενες, ευθύνεται ο εκναυλωτής δεδομένου ότι ο Πλοίαρχος ενεργεί ως εκπρόσωπός του, ή βάσει των εντολών και οδηγιών του, κατά την έννοια της διαχειριστικής του εξουσίας που παρέχεται από τον νόμο.

Σημειώνεται όμως ιδιαίτερα ότι σε ζημία που προήλθε από πυρκαγιά δεν ευθύνεται ο εκναυλωτής.

Απαλλαγή ευθυνών εκναυλωτή

Σύμφωνα με την υφιστάμενη ελληνική νομοθεσία ο εκναυλωτής απαλλάσσεται της υποχρέωσης αποζημίωσης σε ζημίες φορτίου ή ναυλωτού που προέρχονται από τις ακόλουθες δέκα περιπτώσεις, χαρακτηριζόμενες επί τούτου και ως οι "δέκα απαλλαγές":

Από θαλάσσια εν γένει συμβάντα, (συμβεβηκότα). Δηλαδή από τυχαία συμβάντα που προκαλούν βλάβη ή απώλεια φορτίου και που οφείλονται σε ανωτέρα βία (Act of God), όπως π.χ. μεγάλη τρικυμία, τυφώνας, κυκλώνας κ.λπ.
Από πράξεις που αποτελούν συνέπειες πολέμου και γενικά εχθροπραξιών.
Από οποιασδήποτε μορφής παρεμπόδιση που ασκείται από ξένη δύναμη, π.χ. θαλάσσιος αποκλεισμός, νηοψία κ.λπ.
Από πάσης φύσεως υγειονομικά μέτρα, όπως η υγειονομική κάθαρση (κοινώς καραντίνα).
Από κατάσχεση που επιβάλλεται από Αρχή.
Από απεργίες, στάση εργασίας, και γενικά κάθε παρεμπόδιση της εργασίας.
Από πράξεις επιθαλάσσιας αρωγής, δηλαδή διάσωσης προσώπων, (ναυαγών), ή πραγμάτων, (πλοία ή φορτία).
Από πράξεις απομείωσης, εκ του βάρους ή του όγκου του φορτίου ή λόγω ελαττωμάτων ή της ειδικής φύσεώς του, πλημμελής συσκευασίας του ή ατέλειας των διακριτικών του. Απομείωση βάρους ή όγκου φορτίου επέρχεται από φυσικούς λόγους ή από μετατόπιση κ.λπ.
Από πράξεις ή παραλείψεις του ναυλωτή - φορτωτή ή του κυρίου του φορτίου. Και τέλος
Από λαϊκές εξεγέρσεις.

Η υπό τον Κ.Ι.Ν.Δ. παραπάνω απαρίθμηση των γεγονότων αυτών είναι περιοριστική, συνεπώς αποκλείεται κάθε άλλη περίπτωση.

Δείτε επίσης