Ελευθεριακός κοινοτισμός

Ελευθεριακός κοινοτισμός είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον ελευθεριακό σοσιαλιστή Μάρεϊ Μπούκτσιν για να περιγράψει μία αντιεξουσιαστική κοινωνία χωρίς κράτος ή ελεύθερη αγορά, στηριγμένη σε μία συνομοσπονδία αυτόνομων κοινοτήτων, αυτοοργανούμενων και αυτοδιοικούμενων μέσω αμεσοδημοκρατικών συνελεύσεων στη βάση των αρχών της αμοιβαιότητας, της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας. Η οικονομία στον ελευθεριακό κοινοτισμό βασίζεται στον εθελοντικό συνεταιρισμό με συλλογική διαχείριση των φυσικών πόρων, όπου οι παραγωγικές σχέσεις έχουν αντικατασταθεί από ηθικές αρχές οι οποίες καθοδηγούν αυτόματα την κατανομή των πόρων. Αυτό είναι εφικτό χάρη στο εγγενές απελευθερωτικό δυναμικό της τεχνολογίας, η οποία κατά τον Μπούκτσιν έχει πρακτικά οδηγήσει ήδη την ανθρώπινη κοινωνία στο κατώφλι της κατάργησης της σπάνης των υλικών αγαθών λόγω της ολοένα αυξανόμενης παραγωγικότητας. Η εν λόγω αντίληψη παρουσιάζει ομοιότητες με τη μαρξιστική αντίληψη για την κομμουνιστική κοινωνία αλλά, σε πλήρη αντίθεση με τον μαρξισμό, στις ηθικές αρχές της οικονομίας του ελευθεριακού κοινοτισμού συμπεριλαμβάνεται η άρνηση της οικονομικής ανάπτυξης ως αυτοσκοπού, λόγω της καταστρεπτικής της επίδρασης στο φυσικό περιβάλλον.

Ο ελευθεριακός κοινοτισμός πατά στην παράδοση του κοινωνικού αναρχισμού (π.χ. αναρχοκομμουνισμός), συνθέτοντάς τον με ορισμένα στοιχεία του μαρξισμού. Πέρα από τη θεώρηση της ιδεατής κοινωνίας ως ενός κόσμου χωρίς έλλειψη καταναλωτικών αγαθών λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης, ένα άλλο τέτοιο στοιχείο είναι ο διαλεκτικός νατουραλισμός, με τον οποίον ο Μπούκτσιν αντικαθιστά τον διαλεκτικό υλισμό του Μαρξ. Σε αντίθεση με τον τελευταίο, ο οποίος προδιέγραφε μία ντετερμινιστική πορεία της ανθρώπινης Ιστορίας προς την «πρόοδο», τη μεγαλύτερη ανάπτυξη των παραγωγικών συντελεστών και, τελικά, προς τον κομμουνισμό, στον διαλεκτικό νατουραλισμό αυτός ο αυστηρός ντετερμινισμός αντικαθίσταται με μία απλή «κατευθυντικότητα», μία φυσική τάση της Ιστορίας προς την πρόοδο, τη δημοκρατία και την οικολογική αρμονία. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να διακοπεί από διάφορους παράγοντες, αλλά είναι πάντα υπαρκτή ως τάση λόγω μίας θεμελιώδους, εγγενούς διεργασίας αυτοοργάνωσης η οποία αναδύεται από την αλληλεπιδραστικότητα της ύλης και οδηγεί σε αδιάκοπη, σταδιακή αύξηση της πολυπλοκότητας και της υποκειμενικότητας. Η εν λόγω διεργασία απαντάται στο φυσικό, στο βιολογικό και στο κοινωνικό πεδίο ύπαρξης, με μία σταδιακή εξελικτική συνέχεια να υπάρχει μεταξύ τους: η κοινωνική εξέλιξη, τείνοντας να οδηγεί σε μια αυτοκατευθυνόμενη δραστηριότητα προς αυξανόμενη ορθολογικότητα και ελευθερία, αποτελεί διαφοροποιημένη προέκταση της φυσικής εξέλιξης.

Ο ελευθεριακός κοινοτισμός περίπου ταυτίζεται με τον όρο κομμουναλισμός, όπως τον χρησιμοποιεί ο Μπούκτσιν, ενώ σχετίζεται στενά με την κοινωνική οικολογία η οποία αναδύθηκε μέσα από τα νέα κοινωνικά κινήματα της δεκαετίας του 1960 και της οποίας ο Μπούκτσιν αποτελεί τον σημαντικότερο ίσως θεωρητικό υποστηρικτή.

Πηγές

Eirik Eiglad, ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΔΗΜΟΙ & ΚΟΜΜΟΥΝΑΛΙΣΜΟΣ. Η πολιτική κληρονομιά του Μπούκτσιν, Αθήνα: Αυτολεξεί, Νοέμβριος 2024.
Καραγεωργάκης, Σταύρος (επ.), Αναρχισμός και Οικολογία, Η οικοαναρχική θεωρία και δράση από τον 19^ο αιώνα μέχρι σήμερα, Ευτοπία, Αθήνα, 2015.
Bookchin, Murray, Η Επόμενη Επανάσταση, μτφρ. Σταύρος Καραγεωργάκης, Ευτοπία, Αθήνα, 2017.
Bookchin, Murray, Η Οικολογία της Ελευθερίας, Η Ανάδυση και η Διάλυση της Ιεραρχίας, μτφρ. Ελίζα Κολοβού, Αντιγόνη, Θεσσαλονίκη, 2016.
Μπούκτσιν, Μάρεϊ. Το πρόταγμα του κομμουναλισμού, Εκδ. Αλεξάνδρεια, 2006
Μπούκτσιν, Μάρεϊ. Προς μιαν απελευθερωτική τεχνολογία, Εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1979
Φωτόπουλος, Τάκης. Κοινωνική Οικολογία/Κομουναλισμός και Περιεκτική Δημοκρατία, 2008

Εξωτερικοί σύνδεσμοι