Ελτανίν

Ελτανίν (γ Δράκοντος)

Αστερισμός	Δράκων
Συντεταγμένες (εποχή 2000.0):	α = 17h:56m:35s , δ = +51°.29΄20΄΄
Φαινόμενο μέγεθος	2,24
Φασματικός τύπος	K5 III
Απόσταση από τη Γη	148 έτη φωτός

Ελτανίν (Eltanin) είναι το ιδιαίτερο όνομα του αστέρα γ του αστερισμού Δράκοντα (gamma Draconis, γ Dra). Είναι ο φωτεινότερος αστέρας του αστερισμού αυτού. Ορατός σήμερα από την Ελλάδα όλη σχεδόν τη νύκτα σε όλες τις εποχές του έτους (στη Βόρεια Ελλάδα είναι αειφανής αστέρας), ο Ελτανίν βρίσκεται κοντά στα σύνορο του Δράκοντα με τον αστερισμό Ηρακλή.

Ονομασίες και ιστορία

Το όνομα Eltanin (που απαντάται και ως Ettanin, Etannin, Etanim, Etamin προέρχεται από την αραβική φράση Al Ras al Tinnin, που αναφέρεται από τον Ούλουγκ Μπεγκ και σημαίνει «το Κεφάλι του Δράκοντα», από τη θέση του στη μορφή του αστερισμού. Η φράση συναντάται στον Riccioli ως Ras Eltanim. Μία διαφορετική ονομασία είναι Rastaben / Rastaban από το Al Ras al Thuban, σημαίνει όμως το ίδιο αφού Tannin και Thuban ήταν συνώνυμες λέξεις και σήμαιναν αμφότερες «δράκοντας» (βλ. και Θουμπάν). Αυτή η ονομασία έχει επικρατήσει για τον αστέρα β Δράκοντα.

Ο γ Δράκοντος υπήρξε αξιοσημείωτος αστέρας σε όλες τις εποχές από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Παρατηρήθηκε με τηλεσκόπιο από τον Ρόμπερτ Χουκ το έτος 1669 κατά τη διάρκεια της ημέρας σε μια προσπάθεια να προσδιορισθεί η παράλλαξή του, αλλά το αποτέλεσμα γνωρίζουμε σήμερα ότι οφειλόταν στο φαινόμενο που καλείται αποπλάνηση του φωτός. Το ίδιο προσπάθησε αργότερα ο Τζέιμς Μπράντλεϋ (1693-1762), χωρίς επιτυχία και πάλι, αλλά ως ανταμοιβή ανεκάλυψε το παραπάνω φαινόμενο, που ισχύει για όλους τους αστέρες όταν παρατηρούνται από τη Γη και οφείλεται στην πεπερασμένη ταχύτητα του φωτός, μπροστά στην οποία η ταχύτητα της Γης περί τον Ήλιο δεν είναι αμελητέα. Υποστηρίχθηκε έτσι το ηλιοκεντρικό σύστημα του Αριστάρχου και του Κοπέρνικου.

Στην Αρχαία Αίγυπτο ο Ελτανίν έπαυσε να είναι αειφανής αστέρας από το 5000 π.Χ. περίπου και χίλια χρόνια αργότερα άρχισε να αντικαθιστά τον α Μεγάλης Άρκτου ως αντικείμενο λατρείας στον βορρά: ήταν ο Taurt Isis και σημείωνε αντιστοίχως το κεφάλι του ιπποπόταμου που φαντάζονταν σε τμήμα του σημερινού Δράκοντα. Οι ναοί του Άθωρ στη Δενδερά και της Μουτ στις Θήβες ήταν προσανατολισμένοι στο αζιμούθιο ανατολής του Ελτανίν περί το 3500 π.Χ., ενώ άλλα ανοίγματα των ίδιων ναών προς νότο ήταν προσανατολισμένα σε σχέση με τον Κάνωπο για την ίδια χρονολογία. Σύμφωνα με τον Norman Lockyer, περί το 2200 π.Χ. ο Ελτανίν αντιστοιχούσε στον προσανατολισμό του ναού του Ραμσή στο Καρνάκ και του Χονς στις Θήβες, καθώς και άλλων 5 τουλάχιστον ναών.

Ο Ελτανίν περνά σχεδόν ακριβώς από το ζενίθ στο ιστορικό Αστεροσκοπείο του Γκρήνουιτς στο Λονδίνο και για τον λόγο αυτό αποκλήθηκε εκεί Zenith-star.

Αστρονομικά και αστροφυσικά δεδομένα

Η επιφανειακή θερμοκρασία του Ελτανίν είναι 4.000 K, ενω η μάζα του εκτιμάται ότι είναι 1,7 φορά μεγαλύτερη της μάζας του Ήλιου και η διάμετρός του 50 φορές μεγαλύτερη, επομένως ο όγκος του είναι 125 χιλιάδες φορές μεγαλύτερος από τον όγκο του Ήλιου. Το απόλυτο μέγεθος είναι –1,04, που αντιστοιχεί σε πραγματική λαμπρότητα 600 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου.

Ο Ελτανίν πλησιάζει το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 28 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (101 χιλιάδες χιλιόμετρα την ώρα) και σε 1,33 εκατομμύριο έτη θα γίνει ο αστέρας με το μικρότερο φαινόμενο μέγεθος (έως -1,39) περνώντας σε απόσταση μόλις 27,7 ετών φωτός (σε 1,55 εκατομμύριο έτη), και θα παραμείνει ο φωτεινότερος επί 700 χιλιάδες έτη. Σήμερα εμφανίζει μικρή ιδία κίνηση, 0,025 δευτερόλεπτο της μοίρας ανά έτος.

Πηγές

• Allen, R.H.: Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Publ. 1963 (ονομασίες & ιστορία)
• Το αντίστοιχο άρθρο της αγγλόγλωσσης Wikipedia
• Τεύχη του περιοδικού Sky & Telescope

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων του Δράκοντος