Εναντίωση στη μετανάστευση

Καθαρό ποσοστό μετανάστευσης παγκοσμίως για το 2011: θετικό (μπλε), αρνητικό (πορτοκαλί), σταθερό (πράσινο) και έλλειψη δεδομένων (γκρι). Oι χώρες με περισσότερη μετανάστευση, παρουσιάζουν μεγαλύτερο αντιμεταναστευτικό ρεύμα.

Η Εναντίωση στη μετανάστευση αποτελεί σημαντικό πολιτικό ζήτημα σε πολλές χώρες και υποστηρίζεται κυρίως από κόμματα της συντηρητικής δεξιάς και της ακροδεξιάς. Η μετανάστευση, με τη σύγχρονη έννοια, αναφέρεται στην είσοδο ατόμων από ένα κράτος σε άλλο. Η παράνομη μετανάστευση ή λαθρομετανάστευση, είναι η μετανάστευση που παραβιάζει τους νόμους ενός κράτους σχετικά με τη μετανάστευση.

Η αντίθεση στη μετανάστευση κυμαίνεται από εκκλήσεις για διάφορες μεταναστευτικές μεταρρυθμίσεις έως και προτάσεις για πλήρη περιορισμό της μετανάστευσης.

Επιχειρήματα κατά της μετανάστευσης

Εθνική ταυτότητα

Ορισμένοι επικριτές της μετανάστευσης υποστηρίζουν ότι η παρουσία μεταναστών μπορεί να αλλοιώσει την εθνική ταυτότητα του γηγενή πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι ο γηγενής πληθυσμός αντιτίθεται στη μετανάστευση, επειδή φοβάται ότι ενδέχεται να χάσει την αίσθηση του έθνους-κράτους, όπως αυτό αντιπροσωπεύεται από τις παραδόσεις, τον πολιτισμό, την γλώσσα και την πολιτική.

Η εθνική ταυτότητα μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την κοινωνική ειρήνη σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν εσωτερικές εθνικές διαφορές. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2015 έδειξε ότι το εκπαιδευτικό περιεχόμενο της Ινδονησίας που έδινε έμφαση στην εθνική ενότητά της, ήταν μια σημαντική αιτία βελτιωμένων σχέσεων μεταξύ των εθνοτικών και των θρησκευτικών ομάδων.

Εισαγωγή ''ξένου'' πολιτισμού

Οι μετανάστες φέρνουν τον πολιτισμό τους μαζί τους. Η ιδεολογία των μεταναστών, οι κανόνες, οι πρακτικές, τα έθιμα και οι αξίες τους διαμορφώνουν, επεκτείνουν και επηρεάζουν τον πολιτισμό της γηγενής χώρας. Τέτοιες επιρροές μπορεί να μην είναι επιθυμητές από τμήματα του γηγενή πληθυσμού, αφού περιλαμβάνουν στοιχεία που θεωρούνται λιγότερο πολιτισμένα, περιορισμούς καθώς και συγκρούσεις με τους κανόνες, τους νόμους και τις αξίες της χώρας υποδοχής.

Απομόνωση, διαχωρισμός και αστάθεια

Οι μετανάστες μπορούν να απομονωθούν στις δικές τους κοινότητες, σχηματίζοντας αυτο-οργανωμένες κοινότητες, γκέτο ή παράλληλες κοινωνίες όπου ζουν σύμφωνα με τη δική τους κουλτούρα, αντί να αφομοιωθούν στην κουλτούρα της κοινωνίας στην οποία έχουν μεταναστεύσει. Τέτοιοι εθνοτικοί θύλακες μπορεί να είναι το αποτέλεσμα των ανθρώπων που προτιμούν να βρίσκονται γύρω από συμπατριώτες τους. Μπορεί να μην μάθουν την τοπική γλώσσα και ενδεχομένως να υπονομεύσουν την εθνική ενότητα, καθώς και την πολιτιστική και θρησκευτική ενότητα της μητρικής χώρας. Η μετανάστευση αυτή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την κοινωνική και την πολιτική σταθερότητα. Ορισμένοι από την άλλη, προτείνουν να εκχωρηθεί περισσότερη δύναμη στις τοπικές κοινότητες.

Κόστος κοινωνικής πρόνοιας

Οι πολέμιοι της μετανάστευσης δηλώνουν συχνά ότι οι μετανάστες έχουν καθαρή αρνητική επίδραση στα δημόσια ταμεία κυρίως λόγω της παροχής ιατρικής περίθαλψης. Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν τον αντίκτυπο των μεταναστών στα δημόσια ταμεία ενός έθνους και στη χρήση της ευημερίας από αυτούς. Ενώ οι μετανάστες μπορούν να βελτιώσουν το σύστημα ευημερίας ενός κράτους, οι καθαρές οικονομικές τους επιπτώσεις μπορεί να είναι αρνητικές. Βασικό επιχείρημα είναι ότι όσο πιο ανειδίκευτος είναι ο μετανάστης, τόσο πιθανότερο είναι να αποτελεί φορολογικό βάρος. Αυτό εξαρτάται βέβαια από τους μισθούς και τις ηλικίες των μεταναστών.

Αυξημένος ανταγωνισμός και αιτία ανεργίας

Τα επιχειρήματα εδώ, επικεντρώνονται στον ανταγωνισμό για την απασχόληση και στις υψηλότερες επιβαρύνσεις που ενδέχεται να επιβάλουν ορισμένες ομάδες μεταναστών στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, στα συστήματα υγείας, στη στέγαση και στα δημόσια σχολεία της χώρας. Επίσης, σε πολλές χώρες που τα ποσοστά ανεργίας είναι υψηλά, οι γηγενείς θεωρούν τους μετανάστες αιτία στέρησης εργασιών από τους ίδιους.

Υπερπληθυσμός και έλλειψη πόρων

Τα ακόλουθα είναι περισσότερο ένα επιχείρημα κατά του υπερπληθυσμού παρά κατά της μετανάστευσης, αλλά μερικές φορές ο υπερπληθυσμός προκαλείται από τη μετανάστευση. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχει ένα ορισμένο μέγεθος γης που απαιτείται για την κάλυψη ενός πληθυσμού ("περιβαλλοντικός χώρος"). Οι μετανάστες, με αυτήν τη λογική, όπως ένα νεογέννητο παιδί, μειώνουν το κατά κεφαλήν μέγεθος γης της γηγενής χώρας. Μερικοί ανησυχούν για την αστική εξάπλωση και τη συμφόρηση, τις μεταβολές στην φύση και το φυσικό περιβάλλον και κάνουν λόγο εκτεταμένο αποτύπωμα άνθρακα λόγω της μετανάστευσης. Επιπλέον, ορισμένοι ανησυχούν για τους λιγοστούς πόρους ενός κράτους, τη μείωση των αποθεμάτων νερού, την ενέργεια, τα φτωχά εδάφη και τα στερεά απόβλητα.

Ασθένειες

Οι μετανάστες (και οι διασυνοριακές μετακινήσεις γενικά) μπορούν να φέρουν μολυσματικές ασθένειες ασυνήθιστες στον ιθαγενή πληθυσμό από τις χώρες καταγωγής τους. Ορισμένοι το αντιλαμβάνονται αυτό ως απειλή.

Εγκληματικότητα

Οι αντίπαλοι της μετανάστευσης ισχυρίζονται συχνά ότι οι μετανάστες συμβάλλουν σε υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας και τους θεωρούν κακοποιά στοιχεία σε μεγάλο ποσοστό. Παρόλα αυτά, έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν τη σχέση μεταξύ της μετανάστευσης και της εγκληματικότητας.

Στρατιωτική ενότητα

Ορισμένες ανησυχίες σχετικά με τη μετανάστευση αφορούν την στρατιωτική ενότητα του κράτους, ειδικά εάν η χώρα υποδοχής εμπλέκεται σε σύγκρουση με τη χώρα προέλευσης των μεταναστών.

Επιπτώσεις στις χώρες καταγωγής των μεταναστών

Η μετανάστευση ατόμων με υψηλή ειδίκευση ή καλά μορφωμένων ατόμων μπορεί να βλάψει τις χώρες καταγωγής τους, οι οποίες διαφορετικά θα μπορούσαν να ωφεληθούν από αυτά, να οικοδομήσουν την οικονομία τους και να βελτιώσουν το κοινωνικό και πολιτικό τους σύστημα.

Επικίνδυνα ταξίδια

Πολλοί άνθρωποι κάνουν επικίνδυνα ταξίδια για να μεταναστεύσουν (στα οποία πολλοί έχουν πεθάνει). Ο σκληρός περιορισμός της μετανάστευσης και η γνωστοποίηση αυτών των περιορισμών στους πιθανούς μετανάστες μπορεί να τους εμποδίσει να κάνουν τέτοια επικίνδυνα ταξίδια.

Προτάσεις για λύση σε υποκείμενα προβλήματα

Η μετανάστευση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα προβλημάτων στις χώρες προέλευσης των μεταναστών. Οι ανοιχτές πολιτικές μετανάστευσης και οι προσπάθειες δεν αντιμετωπίζουν τα προβλήματα, αλλά η διατήρηση των συνόρων κλειστή δεν τα αντιμετωπίζει. Σήμερα, πολλοί απαιτούν από τους Ευρωπαίους ηγέτες να αντιμετωπίσουν τις βασικές αιτίες της μετανάστευσης, όπως η παροχή βοήθειας σε εγκαταστάσεις στην Συρία, κατά την διάρκεια του Συριακού Εμφυλίου Πολέμου, η αποκατάσταση της σταθερότητας στη Λιβύη και η αύξηση της βοήθειας προς την υποσαχάρια Αφρική. Μια πολιτική λύση στις περιφερειακές κρίσεις μπορεί να κάνει την Ευρώπη να μην αντιμετωπίζει πλέον εισροές μεταναστών. Όσον αφορά τα μεταναστευτικά και προσφυγικά κινήματα από το Κέρας της Αφρικής, χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των αιτίων του. Μόνο μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που διαφοροποιεί την καταπολέμηση των αιτίων της μετανάστευσης στις χώρες προέλευσης και την ανάπτυξη μιας μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ μπορεί να βρει λύσεις. Επίσης υποστηρίζεται από πολλούς ότι η μετανάστευση σημαίνει ότι οι άνθρωποι «εγκαταλείπουν» τα προβλήματα της χώρας τους αντί να οργανωθούν, να αυξάνουν την πίεση, να εμπλέκονται σε εποικοδομητικά προγράμματα εξωτερικής βοήθειας ή να τα αντιμετωπίζουν με άλλο τρόπο.

Αιτίες απόψεων κατά της μετανάστευσης

Επαγγελματική κατάρτιση

Μια εφημερίδα που δημοσιεύθηκε το 2018 διαπίστωσε ότι η εισροή μεταναστών υψηλής ειδίκευσης συσχετίστηκε με πτώση στις εθνικιστικές ψήφους και η εισροή μεταναστών χαμηλής ειδίκευσης συσχετίστηκε με αύξηση των εθνικιστικών ψήφων στις εκλογές κατά την περίοδο 2007-2016. Ένα έγγραφο του 2019 από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ χαρακτήρισε τον οικονομικό ανταγωνισμό, τον πολιτιστικό ανταγωνισμό, τις φυλετικές συμπεριφορές και τον φόβο του εγκλήματος, ως ορισμένους από τους σημαντικότερους παράγοντες αντίθεσης στη μετανάστευση. Μελέτη της Ευρώπης διαπίστωσε ότι οι άνεργοι έχουν λιγότερο ευνοϊκές απόψεις για τη μετανάστευση από ό,τι οι εργαζόμενοι.

Εκπαίδευση και γνώση

Τα επίπεδα εκπαίδευσης είναι ένας από τους καλύτερους προγνωστικούς παράγοντες υποστήριξης για πολιτικές και κόμματα κατά της μετανάστευσης. Μια μελέτη του 2016 που δημοσιεύθηκε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Επισκόπηση διαπίστωσε, με βάση τα στοιχεία της ευρωπαϊκής έρευνας για την περίοδο 2002-2012, ότι τα υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης οδηγούν σε μια πιο θετική συμπεριφορά που αναφέρεται προς τους μετανάστες. Αυτό εξηγείται από τον ασθενέστερο οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ των μεταναστών και των μορφωμένων ιθαγενών, από την υψηλότερη απέχθεια στις διακρίσεις μεταξύ των μορφωμένων και από την μεγαλύτερη πίστη στις θετικές επιπτώσεις της μετανάστευσης μεταξύ των μορφωμένων.

Θρησκεία

Μια μελέτη του 2017 περιελάμβανε 18.000 συνεντεύξεις σε έντεκα χώρες: Αυστραλία, Καναδάς, Δανία, Γαλλία, Ιαπωνία, Κορέα, Νορβηγία, Ισπανία, Ελβετία, Βρετανία και Αμερική. Η μελέτη διαπίστωσε ότι «οι μετανάστες με υψηλότερη ειδίκευση προτιμούνται από τους αντίστοιχους με χαμηλότερη ειδίκευση σε όλα τα επίπεδα φυσικής κοινωνικοοικονομικής κατάστασης. Επίσης φαίνεται ότι ενώ το χρώμα των μεταναστών έχει μικρή επίδραση σε οποιαδήποτε χώρα, η θρησκεία και συγκεκριμένα οι Μουσουλμάνοι, αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα. Η έμφαση στην κοινή θρησκεία μπορεί να παράγει πιο υποστηρικτικές στάσεις απέναντι στους πρόσφυγες. Από την άλλη, μια μελέτη του 2015 για τις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι η θρησκεία δεν φαίνεται να καθορίζει την αντίθεση στη μετανάστευση, καθώς ενώ οι ερωτηθέντες ήταν σαφείς σχετικά με την αντίθεση στη μουσουλμανική μετανάστευση, αποκάλυψαν επίσης σημαντική αντίθεση στη χριστιανική μετανάστευση λόγω κοινωνικής επιθυμίας. Έτσι, προσδιορίστηκε ότι η θρησκευτικότητα ή η θρησκευτικότητα δεν καθορίζουν ρητή ή σιωπηρή αντίθεση και οποιεσδήποτε διαφορές οφείλονται σε μεροληψία κοινωνικής επιθυμίας σε αυτήν την περίπτωση.

Μια μελέτη του 2018 στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι η αντίθεση στους μουσουλμάνους μετανάστες δεν αφορούσε μια πιο αρνητική άποψη των μουσουλμάνων (σε σύγκριση με τους χριστιανούς) μετανάστες αλλά μάλλον την απόρριψη της φονταμενταλιστικής θρησκευτικότητας. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αντίθεση που βασίζεται στη θρησκεία αφορά λιγότερο τη θρησκευτική ομάδα και περισσότερο τον πολιτικό φιλελευθερισμό έναντι του θρησκευτικού φονταμενταλισμού.

Διαγενεακή μετάδοση

Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι οι απόψεις κατά της μετανάστευσης μεταδίδονται από παλαιότερες γενιές σε νεότερες γενιές. Μια μελέτη του 2017 στη Γερμανία διαπίστωσε «υψηλή σχέση μεταξύ των δεξιών εξτρεμιστικών συμπεριφορών πατέρων και γιων». Μια μελέτη του 2015 διαπίστωσε ότι οι βρετανικές κοινότητες που ήταν πιο αποδεκτές των Εβραίων στα μεσαιωνικά χρόνια δείχνουν πολύ περισσότερη ανοχή έναντι των μεταναστών του 20ου αιώνα (κυρίως μετανάστες της Καραϊβικής και της Νότιας Ασίας) και των μεταναστών του 21ου αιώνα (κυρίως Ανατολικής Ευρώπης) και λιγότερη υποστήριξη για ακροδεξιά.

Αντιμετανάστευση ανά χώρα

Το 2018, μια έρευνα σε 27 χώρες σε όλο τον κόσμο έδειξε ότι ένας μέσος όρος του 45% ήθελε λιγότερους ή καθόλου μετανάστες, το 36% ήθελε να διατηρήσει τα τρέχοντα επίπεδα μετανάστευσης και μόνο το 14% ήθελε να αυξηθεί η μετανάστευση. Ο μέσος όρος των αντιτιθέμενων ήταν το υψηλότερο στις χώρες που δέχονται τους περισσότερους μετανάστες, με 51% στις ευρωπαϊκές χώρες.

Οι ερωτηθέντες ρωτήθηκαν για το αν επιθυμούν να εισέλθουν μετανάστες στη χώρα τους

Χώρα	Όχι (%)	Δεν έχω πρόβλημα (%)	Ναι (%)
Ελλάδα ! Ελλάδα	82	15	2
Ισραήλ ! Ισραήλ	73	15	9
Ουγγαρία ! Ουγγαρία	72	22	2
Ιταλία ! Ιταλία	71	18	5
Ρωσία ! Ρωσία	67	23	7
Νότια Αφρική ! Νότια Αφρική	65	23	11
Αργεντινή ! Αργεντινή	61	28	6
Κένυα ! Κένυα	60	24	15
Γερμανία ! Γερμανία	58	30	10
Ινδονησία ! Ινδονησία	54	31	8
Σουηδία ! Σουηδία	52	33	14
Νιγηρία ! Νιγηρία	50	26	20
Πολωνία ! Πολωνία	49	36	9
Ινδία ! Ινδία	45	11	13
Μεξικό ! Μεξικό	44	42	11
Τυνησία ! Τυνησία	42	38	20
Γαλλία ! Γαλλία	41	42	16
Ολλανδία ! Ολλανδία	39	49	10
Αυστραλία ! Αυστραλία	38	42	18
Βραζιλία ! Βραζιλία	37	44	14
Ηνωμένο Βασίλειο ! Ηνωμένο Βασίλειο	37	43	16
Φιλιππίνες ! Φιλιππίνες	32	46	19
Ισπανία ! Ισπανία	30	39	28
Ηνωμένες Πολιτείες ! Ηνωμένες Πολιτείες	29	44	24
Νότια Κορέα ! Νότια Κορέα	28	52	18
Καναδάς ! Καναδάς	27	53	19
Ιαπωνία ! Ιαπωνία	13	58	23

Στην Ελλάδα

Οπαδοί της Χρυσής Αυγής.

Η Ελλάδα λόγω της κομβικής της τοποθεσίας μεταξύ Μέσης Ανατολής και Ευρώπης και λόγω του ότι είχε παραδοσιακά το υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης στα Βαλκάνια έγινε ιδίως από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης ένας κατεξοχήν στόχος μεταναστευτικών ροών, τόσο για μόνιμη εγκατάσταση όσο και ως πρώτο βήμα για μετέπειτα εγκατάσταση στη Δυτική Ευρώπη. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα ενισχυμένο κλίμα αντιμετανάστευσης στην ελληνική κοινωνία, με το μεγαλύτερο μέρος της Δεξιάς να τάσσεται κατά της εισόδου μεταναστών, ενώ και πιο φιλελεύθερες κεντρώες φωνές κάνουν λόγο για την ανάγκη ελεγχόμενης εισόδου. Σε συνδυασμό με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και με τις μεγάλες πολιτισμικές διαφορές των Ελλήνων και των μεταναστών, παρατηρούνται και φαινόμενα ακραίας ρητορικής ενάντια στους μετανάστες. Αντιμεταναστευτικός φανατισμός εκφράζεται από συντηρητικά ή εθνικιστικά πολιτικά κόμματα. Κοινοβουλευτική εκπροσώπηση τα τελευταία χρόνια είχε το συντηριτικό κόμμα Λαικός Ορθοδοξος Συναγερμός και το εθνικοσοσιαλιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής. Σήμερα, το μόνο κόμμα στο ελληνικό κοινοβούλιο που εκφράζει καθαρά αντιμεταναστευτικές απόψεις είναι η Ελληνική Λύση, ενώ εκτός βουλής κύριοι εκπρόσωποι είναι η Χρυσή Αυγή, το ευρωσκεπτικιστικό κόμμα Ελλάδα, ο άλλος δρόμος και το εθνικιστικό κόμμα Έλληνες για την Πατρίδα. Γενικά τα πιο ακραία περιστατικά αντιμεταναστευτικής δράσης έχουν προκληθεί από υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής, οι οποίοι έχουν ξεπεράσει τα όρια της απλής αντίθεσης στην μετανάστευση και προβαίνουν σε εξτρεμιστικές και βίαιες συμπεριφορές, εκδηλώνοντας ρατσισμό απέναντι στους μετανάστες και στήνοντας οργανωμένες επιθέσεις που θυμίζουν πογκρόμ.

Τον Φεβρουάριο του 2020, περισσότερα από 10.000 άτομα προσπάθησαν να διασχίσουν τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αφού ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άνοιξε με εκβιαστικό τρόπο τα σύνορά του στην Ευρώπη. Ο ελληνικός στρατός και οι αστυνομικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να μπλοκάρουν τους μετανάστες. Εκατοντάδες Έλληνες στρατιώτες και ένοπλη αστυνομία αντιστάθηκαν στους καταπατητές (οι οποίοι πιέζονταν βίαια από τις τουρκικές αρχές να περάσουν τα σύνορα) πετώντας δακρυγόνα. Μεταξύ αυτών που προσπάθησαν να διασχίσουν τα σύνορα την πλειοψηφία δεν ήταν πρόσφυγες πολέμου από τη Συρία, αλλά από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, ενώ υπήρχε και σημαντικός αριθμός μεταναστών από αφρικανικές χώρες όπως η Αιθιοπία, το Μαρόκο και η Αλγερία. Η Ελλάδα απάντησε, αρνούμενη να δεχτεί αιτήσεις ασύλου για ένα μήνα.