Εντερλέζι (τραγούδι)

Το Εντερλέζι είναι ένα δημοφιλές παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι της μειονότητας των Ρομά στα Βαλκάνια.

Το τραγούδι πήρε το όνομά του από το Εντερλέζι, μια γιορτή για την άνοιξη, ξεχωριστής σημασίας για τους τσιγγάνους Ρομά στα Βαλκάνια (και σε άλλα μέρη του κόσμου). Αυτή η γιορτή γιορτάζει την επιστροφή της άνοιξης. Ederlezi είναι το όνομα τσιγγάνων για τη σερβική και βουλγαρική γιορτή του Αγίου Γεωργίου που γιορτάζεται στις 6 Μαΐου (αφού στις περισσότερες σλαβικές χώρες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το παλαιό ημερολόγιο ή, με το νέο ημερολόγιο, στις 23 Απριλίου). Οι διάφορες βαλκανικές λέξεις (Herdeljez, Erdelezi) είναι παραλλαγές της τουρκικής Hıdırellez, γιορτή που σηματοδοτεί την αρχή της άνοιξης, η οποία εμφανίζεται περίπου 40 ημέρες μετά την εαρινή ισημερία.

Το πρώην Γιουγκοσλαβικό ροκ συγκρότημα Bijelo Dugme κυκλοφόρησε μια διασκευή του τραγουδιού στα σερβοκροατικά χρησιμοποιώντας την ίδια μελωδία, αλλά με πολύ διαφορετικούς στίχους και με τίτλο "Đurđevdan je a ja nisam s onom koju volim" που χρησιμοποιήθηκε το 1988 στο άλμπουμ τους Τσιριμπιριμπέλα (Ćiribiribela). Υπάρχει επίσης μια άλλη εκδοχή του τραγουδιού από τους Κρόκε. Το τραγούδι έγινε διάσημο όταν χρησιμοποιήθηκε στην ταινία Ο καιρός των Τσιγγάνων, του Εμίρ Κουστουρίτσα, με την εκδοχή του Γκόραν Μπρέγκοβιτς (με τον τίτλο Ederlezi (Scena Đurđevdana Na Rijeci)). Το τραγούδι ακούγεται επίσης στην ταινία Μποράτ, ταινία που αναφερόταν στο Καζακστάν αν και δεν έχει καμία σχέση με την αυθεντική μουσική του Καζακστάν και είχε τον ίδιο ακριβώς τίτλο. Το κείμενο μέσα στις παρενθέσεις, σημαίνει, στη σερβική γλώσσα, "Η σκηνή του "Τζούρτζεβνταν" στις όχθες του ποταμού" και αναφέρεται στη σκηνή του γιορτασμού "Τζούρτζεβνταν" στο ποτάμι. Στην ταινία Μποράτ δεν υπάρχει αντίστοιχη σκηνή αλλά ο τίτλος του τραγουδιού (και η περιγραφή) δόθηκε από το άλμπουμ της ταινίας του Κουστουρίτσα. Και στα δύο άλμπουμ το τραγούδι αποδόθηκε στον Γκόραν Μπρέγκοβιτς αν και δεν είναι ούτε ο συνθέτης ούτε ο τραγουδιστής αλλά ο ενορχηστρωτής του τραγουδιού. Ο Μπρέγκοβιτς δισκογράφησε και μία εκδοχή στα πολωνικά, με τίτλο "Nie ma, nie ma ciebie», με την Πολωνή τραγουδίστρια Κάγια.

Το τραγούδι κυκλοφόρησε και με ελληνικούς στίχους, με τίτλο "Του Αϊ Γιώργη", από τον Μπρέγκοβιτς και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη το 1991. Τους ελληνικούς στίχους έγραψε η Λίνα Νικολακοπούλου.

Το βουλγαρικό γκρουπ "Κούκου Μπαντ", με τραγουδιστή τον Σλάβι Τριφόνοφ κυκλοφόρησε το τραγούδι σε διάφορα άλμπουμ με όλες τις βουλγαρικές παραλλαγές ("Гергьовден", Γκιεργόβντεν, η ημέρα του Αγίου Γεωργίου), σε Σερβο-Βουλγαρικούς στίχους ("Свети Георги», Σβέτι Γκεόργκι, Αγ. Γεώργιος) και Ρομά-Σερβο-Βουλγαρικούς στίχους ("Erdelezi", Ερντελέζι).

Στίχοι

Στη γλώσσα των Ρομά

Μετάφραση

Sa me amala oro khelena Oro khelena, dive kerena Sa o Roma daje Sa o Roma babo babo Sa o Roma o daje Sa o Roma babo babo Ederlezi, Ederlezi Sa o Roma daje Sa o Roma babo, e bakren chinen A me, chorro, dural beshava Romano dive, amaro dive Amaro dive, Ederlezi E devado babo, amenge bakro Sa o Roma babo, e bakren chinen Sa o Roma babo babo Sa o Roma o daje Sa o Roma babo babo Ederlezi, Ederlezi Sa o Roma daje

Όλοι οι φίλοι μου χορεύουν το "όρο"=χορός Χορεύουν το oro, γιορτάζουν τη μέρα Όλοι οι Ρομά, μαμά Όλοι οι Ρομά, μπαμπά, μπαμπά Όλοι οι Ρομά, ω μαμά Όλοι οι Ρομά, μπαμπά, μπαμπά Εντερλέζι, Εντερλέζι Όλοι οι Ρομά, μαμά Όλοι οι Ρομά, μπαμπά, αρνιά σφαγή Αλλά εγώ ο φτωχός κάθομαι χώρια Μια ημέρα των Ρομά, η ημέρα μας Η μέρα μας, Εντερλέζι Δίνουν, μπαμπά, ένα αρνί για εμάς Όλοι οι Ρομά, μπαμπά, αρνιά για σφαγή Όλοι οι Ρομά, μπαμπά, μπαμπά Όλοι οι Ρομά, ω μαμά Όλοι οι Ρομά, μπαμπά, μπαμπά Εντερλέζι, Εντερλέζι