Μετάβαση στο περιεχόμενο

Επιχείρηση Βιστούλας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Επιχείρηση Βιστούλας
Μέλη του ΟΕΣ που έχουν συλληφθεί από στρατιώτες του Πολωνικού Λαϊκού Στρατού
Εντόπιο όνομα Akcja Wisła
Ώρα28 Απριλίου – 31 Ιουλίου 1947
ΤοποθεσίαΜπιεστσάντι και Κάτω Μπεσκίντι
ΤύποςΕθνοκάθαρση
ΑιτίαΣφαγές Πολωνών από τον ΟΕΣ,
Κομμουνιστική πολιτική εθνοτικής ομογενοποίησης[1][απέτυχε η επαλήθευση]
Οργανώθηκε απόΠολωνικές και Σοβιετικές κυβερνήσεις, ΛΚΕΥ, ΥΔΑ
ΣυμμετέχοντεςΠολωνικό Εργατικό Κόμμα, Πολωνικός Λαϊκός Στρατός και Σώμα Εσωτερικής Ασφάλειας
ΈκβασηΕκτόπιση 141.000 αμάχων στις Ανακτημένες Περιοχές

Η Επιχείρηση Βιστούλας (πολωνικά: Akcja Wisła‎‎, ουκρανικά: Опера́ція «Ві́сла»‎‎) ήταν η κωδική ονομασία για την αναγκαστική επανεγκατάσταση του 1947 των Ουκρανών, Μποΐκων και Λέμκων από τις νοτιοανατολικές επαρχίες της μεταπολεμικής Πολωνίας, στις Ανακτημένες Περιοχές στα δυτικά της χώρας. Η δράση πραγματοποιήθηκε από τις σοβιετικές κομμουνιστικές αρχές της Πολωνίας με στόχο την αφαίρεση της υλικής υποστήριξης και βοήθειας στον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό.[2][3] Ο Ουκρανικός Επαναστατικός Στρατός συνέχισε τις αντάρτικες δραστηριότητές του μέχρι το 1947 τόσο στο Βοεβοδάτο Κάτω Καρπαθίων όσο και στο Βοεβοδάτο Λούμπλιν, χωρίς καμία ελπίδα για οποιαδήποτε ειρηνική επίλυση. Η Επιχείρηση Βιστούλας ουσιαστικά τερμάτισε τις εχθροπραξίες.[4]

Σε μια περίοδο τριών μηνών που ξεκίνησε στις 28 Απριλίου 1947 και με τη σοβιετική έγκριση και βοήθεια,[4] περίπου 141.000 άμαχοι που κατοικούσαν γύρω από τα Μπιεστσάντι και τα Κάτω Μπεσκίντι επανεγκαταστάθηκαν με τη βία σε πρώην γερμανικά εδάφη, τα οποία παραχωρήθηκαν στην Πολωνία από τη Διάσκεψη της Γιάλτας στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[5] Η επιχείρηση πήρε το όνομά της από τον ποταμό Βιστούλα (Wisła στα πολωνικά). Ορισμένοι Πολωνοί και Ουκρανοί πολιτικοί καθώς και ιστορικοί καταδίκασαν την επιχείρηση μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1989 στην Ανατολική Ευρώπη και την περιέγραψαν ως εθνοκάθαρση.[6][7] Άλλοι υποστήριξαν ότι δεν υπήρχαν άλλα μέσα για να σταματήσει η βία εκείνη την εποχή, αφού οι αντάρτες συνήθιζαν να ανασυντάσσονται έξω από τα πολωνικά σύνορα.[4]

Οι εκτοπισμένοι αγρότες έλαβαν οικονομική βοήθεια από την πολωνική κυβέρνηση και ανέλαβαν σπίτια και αγροκτήματα που άφησαν πίσω τους οι Γερμανοί, σε ορισμένες περιπτώσεις αντιμετωπίζοντας βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους ως αποτέλεσμα του αυξημένου μεγέθους των νεοαποκτηθέντων ακινήτων, της κατασκευής τους από τούβλα και την παροχή τρεχούμενου νερού. Κατά τα έτη 1956 έως 1958 έλαβαν ως επί το πλείστον μη επιστρεπτέα πιστώσεις συνολικού ύψους 170 εκατομμυρίων ζλότι που ήταν ένα σημαντικό χρηματικό ποσό στον πολωνικό εθνικό προϋπολογισμό.[8] Την ίδια ακριβώς εποχή η Σοβιετική Ένωση πραγματοποίησε μια παράλληλη επιχείρηση, με την ονομασία «Επιχείρηση Δύση», στην Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας. Αν και και οι δύο επιχειρήσεις συντονίστηκαν από τη Μόσχα, υπήρχε μια σοκαριστική διαφορά μεταξύ των αποτελεσμάτων τους.[4] Η Επιχείρηση Δύση διεξήχθη στη Δυτική Ουκρανία από το σοβιετικό ΛΚΕΥ και είχε στόχο τις οικογένειες των ύποπτων μελών του ΟΕΣ. Πάνω από 114.000 άτομα, κυρίως γυναίκες και παιδιά, εκτοπίστηκαν στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Καζακστάν και τη Σιβηρία και εξαναγκάστηκαν σε ακραία φτώχεια.[4] Από τους 19.000 άνδρες ενήλικες που απελάθηκαν από τους εκτοπισμένους του ΛΚΕΥ,[4] οι περισσότεροι στάλθηκαν σε ανθρακωρυχεία και λατομεία πέτρας στο βορρά. Κανένας από τους ανθρώπους που απελάθηκαν από το ΛΚΕΥ δεν έλαβε φάρμες ή άδεια σπίτια για να ζήσει.[4]

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περαιτέρω πληροφορίες: Ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Πολωνίας και Σοβιετικής Ουκρανίας
Η πόλη Μπουκόφσκο πυρπολήθηκε από τον ΟΕΣ το 1946
Μνημείο για τους Πολωνούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν από τον ΟΕΣ στο Γιάσιελ, νοτιοανατολική Πολωνία, το 1946

Ο δηλωμένος στόχος της επιχείρησης ήταν να καταστείλει τον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό (ΟΕΣ), ο οποίος πολεμούσε τον κομμουνιστικό Πολωνικό Λαϊκό Στρατό στο νοτιοανατολικό έδαφος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας.[3] Η αρχική κωδική ονομασία της επιχείρησης ήταν Akcja Wschód (Επιχείρηση Ανατολή), παρόμοια με την Επιχείρηση Δύση (Akcja Zachód) που διεξήχθη από το ΛΚΕΥ στη σοβιετική πλευρά των συνόρων.[4] Μερικές φορές θεωρείται ότι η άμεση αιτία για την Επιχείρηση Βιστούλας ήταν η δολοφονία στις 28 Μαρτίου 1947 του Πολωνού κομμουνιστή Στρατηγού Κάρολ Σφιερτσέφσκι σε μια ενέδρα που είχε στήσει ο ΟΕΣ.[9] Περίπου 12 ώρες μετά το περιστατικό, οι πολωνικές κομμουνιστικές αρχές πήραν την απόφαση να απελάσουν όλους τους Ουκρανούς και τους Λέμκους μακριά από την εμπόλεμη περιοχή. Είναι γνωστό, ωστόσο, ότι οι προετοιμασίες για την Επιχείρηση Βιστούλας είχαν ξεκινήσει ήδη τον Ιανουάριο του 1947, αν όχι νωρίτερα. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1947 το Ανώτατο Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης εξέδωσε ένα διάταγμα με αριθ. 3214-1050,[10] για την απέλαση στη Σιβηρία όλων των ουκρανικών οικογενειών φερόμενων ως μελών του ΟΕΣ.[4] Μεταξύ 1945 και 1947, περισσότεροι από 126.000 Ουκρανοί συνελήφθησαν από το ΛΚΕΥ και σχεδόν 32.000 από τους Ουκρανούς υπόγειους αντάρτες σκοτώθηκαν, επιβεβαιώνοντας τη συνέχεια της ίδιας σοβιετικής πολιτικής πριν από το 1947.[4]

Συμμετέχοντες στην επιχείρηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σελίδα υπογραφής της συμφωνίας επαναπατρισμού Πολωνίας-Ουκρανίας που υπογράφηκε από τον Χρουστσόφ, 1944

Η επιχείρηση διεξήχθη από την Επιχειρησιακή Ομάδα Βιστούλα, αποτελούμενη από περίπου 20.000 άτομα με διοικητή τον Στρατηγό Στέφαν Μόσορ.[2] Η ομάδα περιελάμβανε στρατιώτες του Πολωνικού Λαϊκού Στρατού και του Σώματος Εσωτερικής Ασφάλειας, καθώς και στελέχη της αστυνομίας Πολιτοφυλακής και της Υπηρεσίας Ασφαλείας του Υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας.[9] Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 04:00 τοπική ώρα στις 28 Απριλίου 1947. Αρχικά, οι απελαθέντες αποτελούσαν περίπου 20.000 Ουκρανούς. Με τον καιρό, ο συνολικός αριθμός αυξήθηκε σε 80.000 και τελικά σε 150.000 κατοίκους των Πολεσία, Ροστότσε, Πογκούζε Πσεμέσκιε, Μπιεστσάντι, Κάτω Μπεσκίντι, Μπέσκιντ Σοντέτσκι και Ρους Σλαχτόφσκα.[2]

Επανεγκατάσταση Ουκρανών το 1947

Οι απελαθέντες εγκαταστάθηκαν σε μια ευρεία περιοχή στα βόρεια και δυτικά εδάφη που ανατέθηκαν στην Πολωνία από τη Συμφωνία του Πότσνταμ, συμπεριλαμβανομένων της Βαρμίας και της Μαζουρίας. Έλαβαν οικονομικές πιστώσεις και υλική βοήθεια από την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων αποστολών σιτηρών και άλλων τροφίμων.[4] Τα νέα τους σπίτια ανακαινίστηκαν με δημόσιους πόρους. Στο Βοεβοδάτο Όλστιν 2.427 σπίτια ξαναχτίστηκαν από το κράτος, στο Βοεβοδάτο Στσέτσιν μόνο 717, αν και οι ανάγκες ήταν εκθετικά μεγαλύτερες, καθώς έφταναν τα 10.000 νοικοκυριά, πολύ πέρα από τον διαθέσιμο κρατικό προϋπολογισμό. Τα περισσότερα από τα προσωπικά τους χρέη, ωστόσο, διαγράφηκαν τα επόμενα χρόνια.[4]

Συνέπεια της Επιχείρησης Βιστούλας ήταν η σχεδόν ολοκληρωτική ερήμωση των Πογκούζε Πσεμέσκιε, Μπιεστσάντι και Κάτω Μπεσκίντι σε συνδυασμό με τον βίαιο επαναπατρισμό Ουκρανών υπό την ηγεσία του ΛΚΕΥ από την Πολωνία στη Σοβιετική Ένωση (στην Ουκρανική ΣΣΔ και στη Σιβηρία) το 1944–46. Η μετεγκατάσταση του πληθυσμού έθεσε τις δυνάμεις του ΟΕΣ στην Πολωνία στην πιο δύσκολη θέση. Στερούμενοι από ανθρώπινους και άλλους πόρους, οι υπεράριθμοι Ουκρανοί παρτιζάνοι δεν μπόρεσαν να στηρίξουν την ένοπλη αντίστασή τους ενάντια στις κομμουνιστικές δυνάμεις. Παρόλα αυτά, ο ΟΕΣ παρέμεινε ενεργός για μερικά ακόμη χρόνια. Μετά τις τελευταίες μετεγκαταστάσεις, οι δραστηριότητες του ΟΕΣ στο πολωνικό έδαφος έσβησαν. Ορισμένοι Ουκρανοί παρτιζάνοι κατέφυγαν στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως στη Δυτική Γερμανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες.[11]

Γεγονότα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι απελάσεις έγιναν σταδιακά. Η Πολωνία και η Σοβιετική Ουκρανία πραγματοποίησαν ανταλλαγές πληθυσμών που προέκυψαν από διμερείς συμφωνίες που υπογράφηκαν στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 και στις 16 Αυγούστου 1945.[7] Οι πρώτες μετακινήσεις έγιναν στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Πολωνοί που διέμεναν ανατολικά των νεοσύστατων συνόρων απελάθηκαν στη νέα Πολωνία για τρία χρόνια. Το 1944 η απέλαση από την Ουκρανία αφορούσε επίσημα 117.000 Πολωνούς. Το 1945 ο αριθμός αυξήθηκε σε 512.000 Πολωνούς. Το 1946 το σύνολο ήταν 158.500 Πολωνοί μόνο από την Ουκρανική ΣΣΔ.[12]

Περίπου 482.000 Ουκρανοί εκτοπίστηκαν στην Ουκρανική ΣΣΔ μεταξύ Σεπτεμβρίου 1944 και Απριλίου 1946,[7] αν και περίπου 300.000 παρέμειναν στους εγγενείς οικισμούς τους εντός των συνόρων της Πολωνίας. Πολλοί Ουκρανοί καθώς και δεκάδες χιλιάδες Πολωνοί (περίπου 200.000 άτομα ή περισσότεροι) κατέφυγαν από τη νοτιοανατολική Πολωνία στην κεντρική Πολωνία μεταξύ 1944 και 1945 ανεξάρτητα από τις συνθήκες, λόγω της εκστρατείας ειρήνευσης της φατρίας Μπαντέρα.[4]

Η Επιχείρηση Βιστούλας έλαβε χώρα εντός των πολωνικών εθνικών συνόρων. Η μετακίνηση αφορούσε άτομα που μετεγκαταστάθηκαν εσωτερικά ως πολίτες της χώρας. Η τελική μετεγκατάσταση Ουκρανών και Πολωνών μεταξύ των κρατικών συνόρων συνέβη το 1951, όταν η Πολωνία αναγκάστηκε από τη Σοβιετική Ένωση να προσαρμόσει τα σύνορα στην άνω περιοχή του ποταμού Σαν και στην περιοχή Μπελτς για οικονομικούς λόγους. Η Πολωνία εγκατέλειψε πλούσια κοιτάσματα άνθρακα, συμπεριλαμβανομένης της πόλης Μπελτς, που βρισκόταν στην Πολωνία, και σε αντάλλαγμα, της εκχωρήθηκε ένα τμήμα άγονης γης με χαμηλής ποιότητας έδαφος και χωρίς φυσικούς πόρους ανατολικά του ποταμού Σαν και νότια του Πσέμισλ. Τα νέα σοβιετικά αποκτήματα πήγαν στην Ουκρανία και ανταλλάχθηκαν πληθυσμοί.[13][14] Μετά τη μεταφορά της γης, οι Σοβιετικοί κατασκεύασαν εκεί μεγάλα ανθρακωρυχεία συνολικής χωρητικότητας 15 εκατομμυρίων τόνων ετησίως.[15]

Κατάσταση των Λέμκων στην Πολωνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σπίτι Λέμκων στη Νοβίτσα

Περίπου πέντε χιλιάδες οικογένειες Λέμκων επέστρεψαν στις περιοχές καταγωγής τους στη νοτιοανατολική Πολωνία το 1957 και το 1958.[16] Ενώ η πολωνική απογραφή του 2003 δείχνει μόνο 5.800 Λέμκους (αυτοπροσδιορισμός), υπάρχουν εκτιμήσεις ότι έως και 100.000 Λέμκοι συνολικά ζουν σήμερα στην Πολωνία και έως και 10.000 από αυτούς στην περιοχή γνωστή ως Λεμκίστσινα.

Κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 3 Αυγούστου 1990, η Γερουσία της Πολωνίας ενέκρινε ψήφισμα που καταδικάζει την Επιχείρηση Βιστούλας της μεταπολεμικής πολωνικής κυβέρνησης. Σε απάντηση, το ουκρανικό κοινοβούλιο (Βερχόβνα Ράντα) ενέκρινε τη δήλωση κατανόησης του ψηφίσματος της Γερουσίας της Πολωνίας ως ένα σοβαρό βήμα προς τη διόρθωση των αδικιών έναντι των Ουκρανών στην Πολωνία. Στο ίδιο ψήφισμα η Βερχόβνα Ράντα καταδίκασε τις εγκληματικές πράξεις του σταλινικού καθεστώτος εναντίον του πολωνικού λαού.

Στις 18 Απριλίου 2002 στο Κρασίτσιν, ο πρόεδρος της Πολωνίας, Αλεξάντερ Κφασνιέφσκι, εξέφρασε τη λύπη του για την Επιχείρηση Βιστούλας. Ο Πρόεδρος περιέγραψε την επιχείρηση ως το σύμβολο της ζημιάς κατά των Ουκρανών που διέπραξαν οι κομμουνιστικές αρχές. «Μιλώντας εκ μέρους της Δημοκρατίας της Πολωνίας θέλω να εκφράσω τη λύπη μου σε όλους όσους αδικήθηκαν από την επιχείρηση» - έγραψε ο Κφασνιέφσκι σε μια επιστολή προς το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης (ΙΕΜ) και τους συμμετέχοντες στη διάσκεψη για την Επιχείρηση Βιστούλας το 1947 και απέρριψε ανοιχτά την αντίληψη ότι θα έπρεπε με οποιονδήποτε τρόπο να συνδεθεί με προηγούμενα γεγονότα στη Βολυνία. «Επί χρόνια πίστευαν ότι η Επιχείρηση Βιστούλας ήταν η εκδίκηση για τη σφαγή των Πολωνών από τις δυνάμεις του ΟΕΣ στα ανατολικά τα έτη 1943-1944. Μια τέτοια στάση είναι εσφαλμένη και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Η Επιχείρηση Βιστούλας πρέπει να καταδικαστεί».[17]

Το 2007, οι πρόεδροι της Πολωνίας (Λεχ Κατσίνσκι) και της Ουκρανίας (Βίκτορ Γιούστσενκο) καταδίκασαν την επιχείρηση ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[18] Ο Πρόεδρος Γιούστσενκο σημείωσε επίσης ότι η επιχείρηση εκτελέστηκε από και ήταν ευθύνη ενός «ολοκληρωτικού κομμουνιστικού καθεστώτος».[19]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Grzegorz Motyka (2011). Od rzezi wołyńskiej do akcji "Wisła". Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947. Wydawnictwo Literackie. σελ. 447. ISBN 9788308045763.  Rozmowa z Grzegorzem Motyką, autorem książki. Janusz Jabłoński. Gazeta Olsztyńska. 2011-03-01. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-09-17. https://web.archive.org/web/20160917043846/http://ukraincy.wm.pl/39415,Od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-Wisla-Wywiad-z-Grzegorzem-Motyka.html. Ανακτήθηκε στις 2022-03-24. «Obejmuje on swoim zasięgiem lata 1943–1947 i takie wydarzenia jak ludobójcze czystki etniczne dokonane przez Ukraińską Powstańczą Armię na Wołyniu i w Galicji Wschodniej (popularnie zwane rzezią wołyńską), ale też wysiedlenia ludności ukraińskiej w czasie akcji "Wisła". Warto dodać, że mówimy o jednym z najkrwawszych polskich epizodów II wojny światowej – w wyniku działań UPA śmierć poniosło około 100 tysięcy Polaków. (Grzegorz Motyka)». 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Akcja "Wisła" (Wschód) przeciw UPA». Twoje Bieszczady. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2015. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Eugeniusz Misiło (Євген Місило), Wydział Polityczno-Wychowawczy 7 DP. «Akcja Wisła». Przebieg i statystyki wysiedleń (Introductory notes and tables of data per each voivodeship with index of reference books). Sources: A. B. Szcześniak, W. Z. Szota, Droga do nikąd. Działalność organizacji ukraińskich nacjonalistów i jej likwidacja w Polsce, MON, Warsaw 1973, 433 pages; G. Motyka, Łemkowie i Bojkowie, and Tak było w Bieszczadach, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 8-9/2001; Andrzej Kaczyński, U nas tu, u nas tam, Rzeczpospolita, nr 106, 08.05.1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιανουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2015. 
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 Dr Zbigniew Palski (30 Μαΐου 2008). «Operacja Wisła: komunistyczna akcja represyjna, czy obrona konieczna Rzeczypospolitej? (Operation Vistula: communist repressions, or the necessary defense of the new Polish Republic?)». Dodatek Historyczny IPN Nr. 5/2008 (12) (Nasz Dziennik, Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης). http://www.radiomaryja.pl/bez-kategorii/operacja-wisla-komunistyczna-akcja-represyjna-czy-obrona-konieczna-rzeczypospolitej/. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018. 
  5. ↑ The Euromosaic notes on the Ukrainian in Poland.
  6. ↑ Timothy Snyder, To Resolve the Ukrainian Question Once and for All: The Ethnic Cleansing of Ukrainians in Poland, 1943-1947.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Bohdan S. Kordan (1997), "Making Borders Stick: Population Transfer and Resettlement in the Trans-Curzon Territories, 1944–1949".
  8. ↑ Dr. Łukasz Kamiński, IPN (30 Μαΐου 2008). «Wygnańcy [The Expelled]». Dodatek Historyczny IPN Nr. 5/2008 (12) (Nasz Dziennik, Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης): pp. 12 (2 of 4 in PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις December 29, 2016. https://web.archive.org/web/20161229100110/http://www.ipn.gov.pl/download.php?s=1&id=16410. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2015. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «IPN Bulletin» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2022. 
  10. ↑ Постановление Совмина СССР. Подпункт "д" пункта 5 и пункт 7 Постановления Совета Министров СССР от 10 сентября 1947 г.
  11. ↑ John Prados (2006). Safe for Democracy: The Secret Wars of the CIA. Rowman & Littlefield. σελίδες 71–73. ISBN 1566635748. 
  12. ↑ Jerzy Kochanowski (2001). «Gathering Poles into Poland. Forced Migration from Poland's Former Eastern Territories». Στο: Philipp Ther, Ana Siljak, επιμ. Redrawing Nations: Ethnic Cleansing in East-Central Europe, 1944-1948. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. σελ. 138. ISBN 978-0-7425-1094-4. 
  13. ↑ Sylwester Fertacz, Krojenie mapy Polski: Bolesna granica.
  14. ↑ J.A.S. Grenville, The major international treaties, 1914–1973.
  15. ↑ Bogdan Kawałko, "Prostowanie granicy." Αρχειοθετήθηκε 2021-01-27 στο Wayback Machine.
  16. ↑ «Dostaną lasy albo pieniądze». Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2015. 
  17. ↑ «POLANDEMBASSY.ORG». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2015. 
  18. ↑ Office of President, Wspólne oświadczenie Prezydenta RP i Prezydenta Ukrainy z okazji 60-tej rocznicy Akcji „Wisła” Warszawa, 2007.
  19. ↑ Office of President, Juszczenko w rocznicę akcji "Wisła": Zrobili to komuniści.

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολωνικές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ρωσικές και ουκρανικές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Επιχείρηση_Βιστούλας&oldid=10068906"