Ετεοκρητική γλώσσα
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Ετεοκρητική | |
|---|---|
| Ομιλούνταν σε: | Κρήτη |
| Εξαφάνιση: | 3ος αιώνας π.Χ. |
| Ταξινόμηση: | Τυρρηνικές(;) ή Ελληνικές(;)[1] Μινωική(;) Ετεοκρητική |
| Κώδικες γλώσσας | |
| ISO 639-1 | |
| ISO 639-2/B | |
| ISO 639-3 | ecr |
| SIL | |
| Glotto | eteo1236 |
| Linguist | ecr |
 | |
Η Ετεοκρητική («αληθινή Κρητική», από το ἐτεός, που σημαίνει «αληθινό» + κρητική)[2] είναι προελληνική γλώσσα σε λίγες αλφαβητικές επιγραφές της αρχαίας Κρήτης.
Στην ανατολική Κρήτη βρέθηκαν επιγραφές οι οποίες, αν και γραμμένες με το ελληνικό αλφάβητο, δεν είναι καθαρά ελληνικές. Χρονολογούνται στα τέλη του 7ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα έως και τον 3ο αι. ΠΚΕ. Η γλώσσα, μη κατανοητή, είναι πιθανώς επιβίωση γλώσσας που ομιλείτο στην Κρήτη πριν από την άφιξη των Ελλήνων και δεν είναι βέβαιο αν προέρχεται από τη μινωική γλώσσα που σώζεται σε επιγραφές της Γραμμικής Α μια χιλιετία νωρίτερα. Δεδομένου ότι η γλώσσα παραμένει αμετάφραστη, δεν είναι βέβαιο ότι η ετεοκρητική και οι μινωικές γραφές είναι συναφείς.
Ο όρος «ετεοκρητική» μερικές φορές εφαρμόζεται στην μινωική γλώσσα ή γλώσσες γραπτές πάνω από μια χιλιετία νωρίτερα στα αποκαλούμενα Κρητικά «ιερογλυφικά» (συλλαβάριο) και στη Γραμμική Α γραφή. Ο Υβ Ντυχού (Yves Duhoux), αυθεντία στην Ετεοκρητική, δήλωσε ότι «είναι απαραίτητο να διαχωριστει αυστηρά η μελέτη της Ετεοκρητικής από εκείνη των 'ιερογλυφικών' επιγραφών και της Γραμμικής Α»[3].
Επιγραφές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι επιγραφές έχουν βρεθεί στην ανατολική Κρήτη, στις αρχαίες πόλεις Πραισό και Δρήρο και χρονολογούνται μεταξύ 6ου και 3ου αι. π.Χ. Συνολικά πρόκειται για πέντε επιγραφές κατά την επικρατούσα άποψη, εκ των οποίων η μία δίγλωσση με ελληνικό κείμενο μαζί με το ετεοκρητικό. Στις αρχαιότερες επιγραφές χρησιμοποιείται το αρχαϊκό κρητικό αλφάβητο, με ορισμένα γράμματα, των οποίων η φωνητική αξία ερίζεται. Δύο από τις επιγραφές χάθηκαν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και σώζονται μόνο οι αποτυπώσεις τους. Οι λέξεις συχνά χωρίζονται με μια κάθετη γραμμή και το κείμενο στις παλαιότερες επιγραφές είναι γραμμένο βουστροφηδόν. Οι νεότερες επιγραφές είναι γραμμένες εξ ολοκλήρου από αριστερά προς τα δεξιά με το ιωνικό αλφάβητο.
Παράδειγμα ετεοκρητικού κειμένου:[4]
1. --.ρμαϜ|ετ|ισαλαρβε|̣κομν
2. --.δ|μεν|ιναι|ισαλυρια|λμο vacat
3. --..τοντυρονμηα.οαοιεϜαδ
4. ετυρο...μ̣υνα.οα.ενη̣--
5. --ματριταια—
Ονοματοδοσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η συμβατική ονομασία Ετεοκρητική προέρχεται από τον Όμηρο, ο οποίος στην Οδύσσεια, αναφερόμενος στους λαούς που κατοικούν στην Κρήτη, κατονομάζει και έναν λαό ως «Ετεόκρητες», που σημαίνει «γνήσιοι Κρήτες»:
Κρήτη τις γαῖ' ἔστι μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,
καλὴ καὶ πίειρα, περίρρυτος· ἐν δ' ἄνθρωποι
πολλοὶ ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες· -
ἄλλη δ' ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί,
ἐν δ' Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες
Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί· (τ 172-177)
Η παρουσία του λαού των «Ετεοκρητών» στην Κρήτη μαρτυρείται επίσης από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη:
οἱ μὲν γὰρ τὴν Κρήτην κατοικοῦντὲς φασιν ἀρχαιοτάτους γενέσθαι παρ’ αὑτοῖς τοὺς ὀνομαζομένους Ἐτεόκρητας αὐτόχθονας (V.64.1)
και από τον Στράβωνα:
τὸ μὲν πρὸς ἕω Δωριεῖς κατέχειν, τὸ δὲ Δυσμικὸν Κύδωνας, τὸ δὲ νότιον Ἐτεόκρητας, ὧν εἶναι πολίχνιον Πρᾶσον, ὅπου τὸ τοῦ Δικταίου Διὸς ἱερόν (10.4.6)
Περισσότερα για την προέλευση ή τα χαρακτηριστικά αυτού του λαού δεν είναι γνωστά.
Γλώσσα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλές είναι οι απόπειρες να ερμηνευθεί ή να καταταγεί η Ετεοκρητική σε μια γλωσσική οικογένεια. Ως τώρα καμιά δεν έχει επικρατήσει και το ελάχιστο δείγμα κειμένων δεν αφήνει και πολλά περιθώρια αποκρυπτογράφησης της γλώσσας.
Μινωική γλώσσα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μια πρώτη εξήγηση είναι η ταύτιση της Ετεοκρητικής με τη γλώσσα του Μινωικού πολιτισμού, όπως αυτή έχει καταγραφεί στη Μινωική ιερογλυφική γραφή ή στη Γραμμική Α και Γραμμική Β. Η εξήγηση αυτή δεν γίνεται από όλους αποδεκτή. Οι αρχαίες περιγραφές αφήνουν να εννοηθεί ότι στην Κρήτη ζούσαν περισσότεροι του ενός λαοί. Ο Ηρόδοτος μάλιστα παραδίδει έναν μύθο, κατά τον οποίο ο Μίνως σκοτώθηκε στη Σικελία και οι Κρήτες, εκτός των Πραισίων, εκστράτευσαν για να εκδικηθούν τον θάνατό του. Μια τέτοια εκδοχή διαφοροποιεί τους Ετεόκρητες (Πραίσιους) από τους λοιπούς Μινωίτες:
λέγεται γὰρ Μίνων κατὰ ζήτησιν Δαιδάλου ἀπικόμενον ἐς Σικανίην τὴν νῦν Σικελίην καλευμένην ἀποθανεῖν βιαίῳ θανάτῳ. ἀνὰ δὲ χρόνον Κρῆτας, θεοῦ σφι ἐποτρύναντος, πάντας πλὴν Πολιχνιτέων τε καὶ Πραισίων ἀπικομένους στόλῳ μεγάλῳ ἐς Σικανίην πολιορκέειν ἐπ᾽ ἔτεα πέντε πόλιν Καμικόν, τὴν κατ᾽ ἐμὲ Ἀκραγαντῖνοι ἐνέμοντο· τέλος δὲ οὐ δυναμένους οὔτε ἑλεῖν οὔτε παραμένειν λιμῷ συνεστεῶτας, ἀπολιπόντας οἴχεσθαι. (VII.170.1-2)
Πέραν τούτου, η ανάγνωση των κειμένων της Γραμμικής Α, με βάση τις φωνητικές αξίες της αποκρυπτογραφημένης Γραμμικής Β, δεν αποδίδει κατανοητά κείμενα.
Σημιτική γλώσσα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μια θεωρία υποστηρίζει ότι η Ετεοκρητική είναι σημιτική γλώσσα. Η άποψη αυτή έχει κυρίως υποστηριχθεί από τον Cyrus Gordon, γνωστό κυρίως για τις εργασίες του στα Ουγκαριτικά κείμενα. Κατ’ αυτή την ερμηνεία, πρόκειται για νεκρικά/επιτύμβια κείμενα. Η υπόθεση αυτή όμως ελέγχεται, τόσο για την ορθή ανάγνωση των κειμένων, όσο και για την πειστικότητα της μετάφρασής τους. Τα κείμενα έχουν βρεθεί μακριά από το νεκροταφείο της Πραισού, ανάμεσα σε άλλα επίσημα πολιτικά και θρησκευτικά κείμενα. Το αποτέλεσμα της μετάφρασης παραμένει ανακριβές, προσεγγιστικό και χωρίς εσωτερική συνέπεια.
Ελληνική γλώσσα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Έχει υποστηριχθεί ότι η Ετεοκρητική συγγενεύει με κάποια από τις ελληνικές διαλέκτους. Ως τώρα όμως δεν έχει παρουσιαστεί καμιά πειστική ανάγνωση των κειμένων, η οποία να γίνεται αποδεκτή από τους γλωσσολόγους.
Ταξινόμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αν και πενιχρές, οι επιγραφές υποδεικνύουν γλώσσα που δεν έχει προφανή συγγένεια είτε με τις Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες ή τις Σημιτικές γλώσσες. Επίσης, η γλώσσα δεν φαίνεται να σχετίζεται με την ετρουσκική γλώσσα ή οποιαδήποτε άλλη γνωστή αρχαία γλώσσα του Αιγαίου ή της Μικράς Ασίας. Ο Ρ.Α. Μπράουν[5], καταγράφοντας μια σειρά από λέξεις προελληνικής καταγωγής από την Κρήτη υποδεικνύει μια σχέση μεταξύ Ετεοκρητικής, Λημνιακής (Πελασγικής), Μινωικών και Τυρρηνικών γλωσσών, για τις οποίες εισάγει το όνομα "Αιγαιοασιατικές" ως προτεινόμενη γλωσσική οικογένεια[6]. Ενώ είναι πιθανό να προήλθε η Ετεοκρητική από τη Μινωική της Γραμμικής Α, έως ότου υπάρξει αποδεκτή αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Α, η γλώσσα παραμένει αταξινόμητη και το ζήτημα της σχέσης μεταξύ των δύο γλωσσών υποθετικό, εξαιτίας του γεγονότος ότι φαίνεται να υπάρχουν και άλλες μη ελληνικές γλώσσες που ομιλούνταν στην Κρήτη[7].
Σημειώσεις παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ https://www.sciencemag.org/news/2017/08/greeks-really-do-have-near-mythical-origins-ancient-dna-reveals
- ↑ "Eteocretan". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. Σεπτέμβριος 2005.
- ↑ Duhoux, Y. (1982), L'Étéocrétois: les textes - la langue, Amsterdam. σ. 8
- ↑ Eteocretan Language Pages - Dreros #1", από την ιστοσελίδα του Βρετανού γλωσσολόγου Raymond Armar Ignatius Brown (1939-).
- ↑ Brown, R.A. (1984), Pre-Greek Speech on Crete, Amsterdam: Adolf M. Hakkert.
- ↑ Brown, R.A. (1984) σ. 289
- ↑ Duhoux, Y. op. cit., σ. 8
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Yves Duhoux, L’ Étéocrétois, J.C. Gieben, Amsterdam 1982, ISBN 9070265052 (Γαλλικά)
- http://www.carolandray.plus.com/Eteocretan/Eteocretan.html
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]