Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ζάζα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζάζα
Συνολικός πληθυσμός
2 έως 4 εκατομμύρια [1]
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Τουρκία
Διασπορά: Περίπου 300,000[2]
Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ.[3][4]
Γλώσσες
ζάζα, κουρδικά,[3] και τουρκικά
Θρησκεία
Αλεβισμός και Σουνισμός[5]

Οι Ζάζα (επίσης γνωστοί ως Κιρντ, Κιρμάντζ ή Ντιμιλί)[6] είναι λαοί στην ανατολική Τουρκία, που μιλούν τη ζαζαϊκή γλώσσα. Πατρίδα τους θεωρούνται οι επαρχίες Τούντζελι και Μπινγκιόλ και τμήματα των επαρχιών Έλαζιγ, Ερζινκάν και Ντιγιάρμπακιρ.[2] Οι Ζάζα γενικά [7] θεωρούνται Κούρδοι [8] [9] [10] [11] και συχνά αναφέρονται ως Κούρδοι Ζάζα. [6] [12] [13] [14] [15]

Δημογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ακριβής αριθμός των Ζάζα είναι άγνωστος λόγω της απουσίας πρόσφατων και εκτεταμένων απογραφικών δεδομένων. Η τελευταία απογραφή για τη γλώσσα στην Τουρκία πραγματοποιήθηκε το 1965, όπου 150.644 άτομα σημείωσαν τη ζαζαϊκή ως μητρική τους γλώσσα και 112.701 ως δεύτερη γλώσσα.[16] Πιο πρόσφατα στοιχεία από το 2005 υποδηλώνουν ότι ο πληθυσμός, που μιλάει τη ζαζαϊκή γλώσσα, κυμαίνεται περίπου από 2 έως 4 εκατομμύρια. [1] Πολλοί Ζάζα μιλούν μόνο βόρεια κουρδικά (κουρμαντζί), καθώς πιστεύεται ότι η ζαζαϊκή γλώσσα ήταν παρακλάδι της Κουρμαντζί. [3] Σύμφωνα με έρευνα το 2019, περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι αυτοχαρακτηρίστηκαν ως Ζάζα. [17]

Μετά το τουρκικό πραξικόπημα του 1980, πολλές πνευματικές μειονότητες, συμπεριλαμβανομένων των Ζάζα, μετανάστευσαν από την Τουρκία προς την Ευρώπη, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μεγαλύτερο μέρος της διασποράς βρίσκεται στην Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία. [8]

Εθνοτική συνείδηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ οι Ζάζα θεωρούν τους εαυτούς τους ως επί το πλείστον Κούρδους,[7] ορισμένες έρευνες θεωρούν τους Ζάζα εθνοτική ομάδα και τους αντιμετωπίζουν ως τέτοιους στο ακαδημαϊκό τους έργο. [18]

Ζάζα και Κουρμαντζί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
"Ζάζα Κούρδοι στο Ντιγιαρμπακίρ (Κουρδιστάν) [19]

Οι Κουρμαντζί Κούρδοι και Ζάζα ζούσαν εδώ και αιώνες στις ίδιες περιοχές της Ανατολίας. Στη δεκαετία του '20 και του '30, οι Ζάζα έπαιξαν βασικό ρόλο στην άνοδο του κουρδικού εθνικισμού με τις εξεγέρσεις τους εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αργότερα της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Σέιχ Σαΐντ το 1925, ο Ζάζα Σέιχ Σαΐντ και οι υποστηρικτές του εξεγέρθηκαν εναντίον της νεοσυσταθείσας Τουρκίας και ενάντια στην εθνικιστική και κοσμική ιδεολογία της.[15] Πολλοί Ζάζα εν συνεχεία προσχώρησαν στην κουρδική εθνικιστική Χοϊμπούν, την Κοινωνία για την Άνοδο του Κουρδιστάν και άλλα κινήματα, όπου ανήλθαν στην επιφάνεια. [20]

Το 1937, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης Ντερσίμ, οι Ζάζα εξεγέρθηκαν και πάλι εναντίον των Τούρκων. Αυτή τη φορά η εξέγερση είχε ως ηγέτη τον Σεγίντ Ριζά και τελείωσε με τη σφαγή χιλιάδων Κούρδων και Ζάζα αμάχων πολιτών, ενώ πολλοί εκτοπίστηκαν εσωτερικά λόγω της σύγκρουσης.[21] Οι Ζάζα συμμετείχαν επίσης στην εξέγερση Κοτσγκίρι το 1920. [22]

Η Σακινέ Τζανσίζ, μια Ζάζα από το Τούντζελι, ήταν ιδρυτικό μέλος του Εργατικού Κόμματος τουΚουρδιστάν (PKK). Μαζί με αυτήν, πολλές άλλες Ζάζα εντάχθηκαν στους αντάρτες, συμπεριλαμβανομένης της επιφανούς Μπεσέ Χοζάτ (Χούλια Οράν).[23] [24] Πολλοί Ζάζα πολιτικοί βρίσκονται επίσης σε αδελφικά κουρδικά κόμματα, όπως το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP) και το Κόμμα Δημοκρατικών Περιφερειών (DBP), όπως οι Σελαχατίν Ντεμιρτάς, Αϊσέλ Τουγλούκ, Αϊλά Ακάτ Ατά και Γκιουλτάν Κισανάκ.

Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι Ζάζα έχουν δηλώσει δημοσίως ότι δεν θεωρούν τους εαυτούς τους Κούρδους, συμπεριλαμβανομένου του Χουσεΐν Αϊγκιούν, ενός πολιτικού του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος από το Τούντζελι. [25] [26]

Μια επιστημονική έκθεση το 2005 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Ζάζα μοιράζονται το ίδιο γενετικό πρότυπο με άλλες "κουρδικές ομάδες" και δεν υποστήριξε την υπόθεση ότι οι Ζάζα προέρχονται από το Βόρειο Ιράν. [27]

Γλώσσα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ζαζαϊκή γλώσσα με άλλες ιρανικές γλώσσες [28]

Η ζαζαϊκή είναι μια βορειοδυτική ιρανική γλώσσα, ομιλούμενη στα ανατολικά της σύγχρονης Τουρκίας, με περίπου 2 έως 3 εκατομμύρια ομιλητές. Υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ βόρειας και νότιας, κυρίως στη φωνολογική απογραφή, αλλά στο σύνολό της σχηματίζει μια ενιαία διάλεκτο, χωρίς αναγνωρισμένο πρότυπο.[1]

Τα πρώτα γραπτά στη ζαζαϊκή γλώσσα συντάχθηκαν από τον γλωσσολόγο Πίτερ Λερτς το 1850. Δύο άλλα σημαντικά έγγραφα είναι τα θρησκευτικά κείμενα του Εχμεντέ Χασί του 1898 [6] και του Ουσμάν Εφεντίγιο Μπαμπίτς (δημοσιεύθηκε στη Δαμασκό το 1933). Και τα δύο αυτά έργα γράφτηκαν στο αραβικό αλφάβητο.[18] Οι κρατικές εκπομπές του TRT Kurdî προβάλλονται στα ζαζαϊκά.[3]

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '80, η γλώσσα έγινε δημοφιλής μεταξύ της διασποράς. [29]

Θρησκεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περίπου το ήμισυ του πληθυσμού ακολουθεί τον Αλεβισμό και ζουν κυρίως γύρω από το Τούντζελι. Το άλλο μισό ακολουθεί το σουνιτικό Ισλάμ, τόσο τους Χανάφι όσο και τους Σάφι,[30] ενώ οι Σαφιστές είναι κυρίως Νακσμπάντ. [31] Ιστορικά, ένας χριστιανικός πληθυσμός Ζάζα υφίστατο στο Αλντούς. [30]

Ζαζαϊκός εθνικισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ζαζαϊκός εθνικισμός είναι μια ιδεολογία, που υποστηρίζει τη διάσωση των Ζάζα μεταξύ Τούρκων και Κούρδων στην Τουρκία.

Σε ορισμένες περιπτώσεις στη διασπορά, οι Ζάζα στράφηκαν σε αυτήν την ιδεολογία λόγω των πιο ορατών διαφορών μεταξύ αυτών και των ομιλητών κουρμαντζί. [32] Η τάση ενισχύθηκε περαιτέρω, όταν η Τουρκία εγκατέλειψε τις αφομοιωτικές πολιτικές της, κάτι που έκανε κάποιους Ζάζα να αρχίσουν να θεωρούν εαυτούς ως ξεχωριστή εθνική ομάδα.[33] Στην διασπορά, ορισμένοι Ζάζα στράφηκαν στον εθνικισμό στο ελεύθερο ευρωπαϊκό πολιτικό κλίμα.

Σύμφωνα με τον ερευνητή Αχμέτ Κασίμογλου, ο ζαζαϊκός εθνικισμός είναι μια τουρκική και αρμενική απόπειρα διαίρεσης των Κούρδων. [20]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Endangered Language Alliance.
  2. ↑ 2,0 2,1 Asatrian (1995).
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Ziflioğlu (2011).
  4. ↑ Arakelova (1999), σελ. 400.
  5. ↑ Kehl-Bodrogi, Otter-Beaujean & Kellner-Heikele (1997), σελ. 13.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Malmîsanij (1996).
  7. ↑ 7,0 7,1 Kehl-Bodrogi (1999).
  8. ↑ 8,0 8,1 Arakelova (1999).
  9. ↑ Kehl-Bodrogi, Otter-Beaujean & Kellner-Heikele (1997).
  10. ↑ Nodar (2012).
  11. ↑ Postgate (2007).
  12. ↑ Taylor (1865).
  13. ↑ van Bruinessen (1989).
  14. ↑ Özoğlu (2004).
  15. ↑ 15,0 15,1 Kaya (2009).
  16. ↑ Dündar (2000).
  17. ↑ Sputnik (2019).
  18. ↑ 18,0 18,1 Keskin (2015).
  19. ↑ Chantre (1881).
  20. ↑ 20,0 20,1 Kasımoğlu (2012).
  21. ↑ Cengiz (2011).
  22. ↑ Lezgîn (2010).
  23. ↑ Milliyet (2013).
  24. ↑ Hürriyet (2013).
  25. ↑ Haber Vaktim (2011).
  26. ↑ Haber Türk (2013).
  27. ↑ Nasidze και άλλοι.
  28. ↑ Gippert (1999).
  29. ↑ Bozdağ & Üngör (2011).
  30. ↑ 30,0 30,1 Werner (2012).
  31. ↑ Kalafat (1996).
  32. ↑ van Wilgenburg, Wladimir (28 January 2009). «Is Ankara Promoting Zaza Nationalism to Divide the Kurds?». Terrorism Focus 6 (3). https://jamestown.org/program/is-ankara-promoting-zaza-nationalism-to-divide-the-kurds/. Ανακτήθηκε στις 1 April 2017. 
  33. ↑ Indigenous Peoples: An Encyclopedia of Culture, History, and Threats to . Victoria R. Williams

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζάζα&oldid=10019680"