Ημέρα της 10ης Αυγούστου 1792

Ημέρα της 10ης Αυγούστου 1792
Γαλλική επανάσταση
Η έφοδος στον Κεραμεικό στις 10 Αυγούστου 1792, πίνακας του Ζαν Ντυμπλεσί-Μπερτώ, (Μουσείο των Βερσαλλιών)
Χρονολογία	10 Αυγούστου 1792
Τόπος	Παλάτι του Κεραμεικού

Η Ημέρα της 10ης Αυγούστου 1792 (Γαλλικά: La journée du 10 août 1792) είναι ένα καθοριστικό γεγονός της Γαλλικής Επανάστασης, κατά το οποίο ένοπλοι επαναστάτες στο Παρίσι εισέβαλαν στο παλάτι του Κεραμεικού, κατοικία του βασιλιά.

Η σύγκρουση μεταξύ του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ' της Γαλλίας και της νέας επαναστατικής Νομοθετικής Συνέλευσης της χώρας αυξήθηκε κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1792 καθώς ο Λουδοβίκος άσκησε βέτο σε ριζοσπαστικά μέτρα που ψηφίστηκαν από τη Συνέλευση. Οι εντάσεις αυξήθηκαν δραματικά τον Αύγουστο όταν τα στρατεύματα της Αυστρίας και της Πρωσίας εισήλθαν στη Γαλλία, με σκοπό να αποκαταστήσουν τη Γαλλική Μοναρχία. Στις 10 Αυγούστου, η Εθνοφρουρά της Επαναστατικής Κομμούνας του Παρισιού και στρατιώτες- εθελοντές από τη Μασσαλία και τη Βρετάνη που είχαν καταφτάσει στο Παρίσι εισέβαλαν στο παλάτι του Κεραμεικού, το οποίο υπερασπίζονταν οι Ελβετοί Φρουροί του βασιλιά. Εκατοντάδες Ελβετοί σκοτώθηκαν στη μάχη, και ο βασιλιάς και η βασιλική οικογένεια κατέφυγαν με τη Νομοθετική Συνέλευση.

Η σύγκρουση οδήγησε στην πτώση της μοναρχίας και φυλάκιση του βασιλιά καθώς και στην ανάδειξη της νέας Συμβατικής Εθνοσυνέλευσης στις 20 Σεπτεμβρίου 1792, η οποία την επόμενη ημέρα ανακήρυξε το επίσημο τέλος της μοναρχίας και την Πρώτη Δημοκρατία.

Η κατάσταση πριν από τις 10 Αυγούστου 1792

Οι Παρισινοί επαναστάτες εισβάλλουν στο παλάτι του Κεραμεικού στις 20 Ιουνίου 1792

Καθώς ήταν γνωστό ότι οι ευρωπαϊκές χώρες προετοίμαζαν πόλεμο για την επαναφορά της απόλυτης μοναρχίας στη Γαλλία, η Γαλλία κήρυξε πρώτη τον πόλεμο στην Αυστρία (γρήγορα προσχώρησε και η Πρωσία) στις 20 Απριλίου 1792. Οι αρχικές μάχες ήταν μια καταστροφή για τους Γάλλους, καθώς ο γαλλικός στρατός ήταν αποδιοργανωμένος, και η Γαλλία βρέθηκε σε πολύ δύσκολη στρατιωτική κατάσταση. Τον Αύγουστο του 1792 οι συμμαχικοί στρατοί της Αυστρίας και της Πρωσίας είχαν εισβάλει στη Γαλλία και απειλούσαν το Παρίσι.

Η Νομοθετική Συνέλευση, για την αντιμετώπιση των δυσκολιών, ψήφισε μέτρα α) εξορία των αντισυνταγματικών ιερέων (αυτών που είχαν αρνηθεί να ορκιστούν στην Επανάσταση) που πλέον αντιμετωπίζονταν ως εχθρικοί πράκτορες (27 Μαΐου), β) στρατοπέδευση κοντά στο Παρίσι 20.000 εθελοντών «Ομόσπονδων» για την υπεράσπιση της πρωτεύουσας (8 Ιουνίου) και γ) διάλυση της φρουράς του βασιλιά επειδή ήταν επανδρωμένη από αριστοκράτες που χαίρονταν για τις γαλλικές ήττες (29 Μαΐου). Ο βασιλιάς άσκησε βέτο στα δύο πρώτα διατάγματα και απέλυσε τους Γιρονδίνους από το Υπουργείο. Όταν ο βασιλιάς δημιούργησε νέο υπουργικό συμβούλιο κυρίως από συνταγματικούς μοναρχικούς (Φεγιαντίνους), διεύρυνε το χάσμα μεταξύ βασιλιά - Συνέλευσης και της πλειοψηφίας του λαού του Παρισιού. Αυτά τα γεγονότα συνέβησαν στις 16 Ιουνίου.

Στις 20 Ιουνίου 1792, οι Παρισινοί Αβράκωτοι επιτέθηκαν στο παλάτι του Κεραμεικού για να πιέσουν σε αλλαγή στην πολιτική του βασιλιά. Παρά τις απειλές, ο βασιλιάς δεν υποχώρησε. Ο στρατηγός Λα Φαγιέτ άφησε τον στρατό του (που ήταν στην εμπόλεμη ζώνη), και πήγε στο Παρίσι όπου έθεσε τον εαυτό του στη διάθεση του βασιλιά. Οι  βουλευτές της δεξιάς τον υποδέχθηκαν θερμά.

Παρά την βασιλική απαγόρευση, οι εθελοντές που είχαν κληθεί στις 8 Ιουνίου (κυρίως από τη Βρετάνη και τη Μασσαλία) έφτασαν στο Παρίσι και γρήγορα προσχώρησαν στους επαναστατικούς συλλόγους της πρωτεύουσας. Παντού τραγουδούσαν ένα εμβατήριο, το «Τραγούδι των Μασσαλιωτών», που τον έφεραν στο Παρίσι οι 600 Μασσαλιώτες εθελοντές και που το 1795 έγινε ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας, η Μασσαλιώτιδα.

Στις 11 Ιουλίου, η Συνέλευση διακήρυξε «την πατρίδα σε κίνδυνο», μια τυπική φράση που επέτρεπε να στρατολογηθούν άνδρες και να καταγραφούν τα όπλα. Κατάφεραν να συγκεντρωθούν σχεδόν 200 νέα τάγματα, αποτελούμενα από άπειρους αλλά ενθουσιώδεις νέους.

Και ενώ η επαναστατική κυβέρνηση στρατολογούσε συνεχώς στρατεύματα και αναδιοργάνωνε τις δυνάμεις της, αντιμέτωπη με την εισβολή των αντεπαναστατικών αυστρο-πρωσικών στρατευμάτων, μανία οργής και απελπισίας κατέλαβε την πρωτεύουσα. Ακριβώς αυτή την εποχή, από το Κόμπλεντς στο Ρήνο, έφθασε μία διακοίνωση που σκόπευε να τρομοκρατήσει τους Γάλλους, το Μανιφέστο του Μπράουνσβαϊγκ, που είχε συνταχθεί από αξιωματικούς του κύκλου της βασίλισσας Μαρίας-Αντουανέτας και έφερε την υπογραφή του αρχιστράτηγου των εχθρικών στρατευμάτων δούκα του Μπράουνσβαϊγκ. Το μανιφέστο ανέφερε ότι οι Παριζιάνοι έπρεπε να υποταχθούν στις εντολές του βασιλιά τους και απειλούσε το Παρίσι με ολοκληρωτικό αφανισμό εάν εβλάπτετο ο βασιλιάς και η βασιλική οικογένεια. Το κείμενο γνωστοποιήθηκε στο Παρίσι στις αρχές Αυγούστου 1792. Ήταν αδύνατον να ενοχοποιηθεί πιο αδέξια ο βασιλιάς και στο Παρίσι άρχισαν να καταγγέλλουν το βασιλικό περιβάλλον ότι με την καθοδήγηση της βασίλισσας προετοίμαζε τη νίκη του εχθρού.

Προετοιμασία για την εξέγερση

Αντί να τρομοκρατηθούν από το Μανιφέστο, οι Παρισινοί επαναστάτες ζήτησαν τότε την πτώση του βασιλιά. Οι Γιρονδίνοι, ωστόσο, πολύ εχθρικοί προς τον βασιλιά, αλλά υπερασπιστές της ιδιοκτησίας και της ελευθερίας του εμπορίου, φοβήθηκαν μια επαναστατική έκρηξη και προσπάθησαν να κερδίσουν χρόνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι Πρώσοι προχωρούσαν προς την κατεύθυνση του Παρισιού.

Από τις επαρχίες, έφταναν εθελοντές για να υποστηρίξουν το Παρίσι. Οι συνελεύσεις των τμημάτων του Παρισιού ήταν σε εγρήγορση. Κυριαρχούσαν οι Αβράκωτοι, που συνεδρίαζαν μόνιμα.

Το μεγάλο πνεύμα αυτής της νέας επανάστασης ήταν ο Δαντών, δικηγόρος και δεινός ρήτορας ηλικίας μόλις 32 ετών, ο οποίος δεν συμμετείχε στη Συνέλευση, αλλά ήταν επικεφαλής του συλλόγου των Κορδελιέρων, ενός από τους πιο δημοκρατικούς με μεγάλη επιρροή στον παρισινό λαό. Ο Δαντών και οι φίλοι και σύντροφοί του - Ροβεσπιέρος, Καμίλ Ντεμουλέν, Φαμπρ ντ'Εγκλατίν, Ζαν-Πωλ Μαρά, μεταξύ άλλων - εμψύχωναν το λαό.

Το Παρίσι είχε αποφασίσει να διώξει τον βασιλιά. Η Νομοθετική συνέλευση, παρά τις απειλές, δεν αποφάσιζε τίποτα. Οι φοβισμένοι Γιρονδίνοι σκόπευαν να διαπραγματευτούν κρυφά με τον βασιλιά.

Η παρισινή εξέγερση της 10ης Αυγούστου

Η επίθεση στον Κεραμεικό από τους Παρισινούς επαναστάτες. Με κόκκινες στολές, οι υπερασπιστές, η Ελβετική φρουρά.

Από τα μεσάνυχτα της 9ης προς 10η Αυγούστου, οι καμπάνες χτυπούσαν συναγερμό στο Παρίσι για να καλέσουν τους επαναστάτες να οπλιστούν. Οι επίτροποι των τμημάτων συναντήθηκαν στο Δημαρχείο του Παρισιού και εγκαταστάθηκαν σαν επαναστατικές δημοτικές αρχές, η Επαναστατική κομμούνα, που εμψυχωτές της ήταν ο Δαντών και οι Κορδελιέροι, στη θέση της νόμιμης δημοτικής αρχής. Ο δήμαρχος Πετιόν περιορίστηκε και φρουρήθηκε από ένα απόσπασμα.  Η Επαναστατική Κομμούνα διέταξε τη σύλληψη του διοικητή της Εθνοφυλακής Μαντά ντε Γκρασναί, ένθερμου βασιλικού,  ο οποίος καθώς οδηγούνταν στη φυλακή δολοφονήθηκε. Με το θάνατό του, η φρούρηση του παλατιού έχασε τη συνοχή της. Νέος διοικητής της Εθνοφυλακής ορίσθηκε ο Αντουάν Σαντέρ, ζυθοποιός από το εργατικό προάστιο Σαιντ-Αντουάν.

Στις 10 Αυγούστου την αυγή, η Εθνοφρουρά της Επαναστατικής Κομμούνας του Παρισιού και στρατιώτες- εθελοντές από τη Μασσαλία και τη Βρετάνη που είχαν καταφτάσει για την υπεράσπιση του Παρισιού, επιτέθηκαν στο παλάτι του Κεραμεικού.

Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' δεν φάνηκε αποφασιστικός. Γύρω στις 10 π.μ., όταν πλησίαζαν οι διαδηλωτές, πείσθηκε από τον γενικό εισαγγελέα Ρεντερέρ να εγκαταλείψει το παλάτι και να καταφύγει στη Συνέλευση που συνεδρίαζε κοντά, στην αίθουσα του Ιππόδρομου, για προστασία. Όταν έφυγε από το παλάτι, οι περισσότεροι Εθνοφρουροί ενώθηκαν με τους στασιαστές. Μόνο οι Ελβετοί φρουροί, οι Εθνοφρουροί ανώτερων τάξεων και ευγενείς που προσήλθαν αυθόρμητα αντιστάθηκαν, προσπάθησαν να υπερασπιστούν τον βασιλιά και επιτέθηκαν κατά του πλήθους με πυρά. Ο βασιλιάς διέταξε να σταματήσουν τα πυρά και να υποχωρήσουν οι φρουροί του. Οι επαναστάτες έφεραν κανόνια και έκαναν έφοδο. Όταν υποχώρησαν οι Ελβετοί, οι περισσότεροι σφαγιάστηκαν. Εξακόσιοι Ελβετοί, καθώς και διακόσιοι αριστοκράτες  έχασαν τη ζωή τους αυτή την ημέρα της 10ης Αυγούστου, πολλά υπήρξαν και τα θύματα από πλευράς διαδηλωτών.

Η Συνέλευση παρακολουθούσε με ανησυχία την εξέλιξη της ανταρσίας και κανόνιζε τη στάση της σύμφωνα με τα γεγονότα.

Όταν κατελήφθη ο Κεραμεικός και σφαγιάστηκε η φρουρά, η Συνέλευση ψήφισε όχι ακόμη την έκπτωση αλλά την παύση, την αναστολή των εξουσιών του βασιλιά. Οι εκτελεστικές αρμοδιότητες του βασιλιά και των υπουργών του θα ασκούνταν πλέον από ένα προσωρινό Εκτελεστικό συμβούλιο, με τον Ρολλάν στο Υπουργείο Εσωτερικών και τον Δαντών που διορίστηκε υπουργός Δικαιοσύνης αλλά στην πραγματικότητα ήταν το παν. Προκειμένου να συνταχθεί νέο σύνταγμα (αυτό του 1791, το οποίο είχε εφαρμοστεί μέχρι τότε δεν ήταν πλέον κατάλληλο λόγω της αναστολής των εξουσιών του Λουδοβίκου ΙΣΤ'), η Συνέλευση αποφάσισε να προκηρύξει εκλογές για σύγκληση νέας συνέλευσης, τη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, που θα εκλέγονταν με καθολική ψηφοφορία.

Η Νομοθετική Συνέλευση αποφάσισε τη φυλάκιση του βασιλιά και της οικογένειάς του στο ανάκτορο του Λουξεμβούργου. Η Κομμούνα όμως απαίτησε να μεταφερθεί στη φυλακή του πύργου του Ταμπλ, όπου θα έμενε υπό τη φρούρηση του λαού.

Αποτελέσματα

Μερικοί από τους πλουσιότερους βουλευτές ή οι πιο φίλα προσκείμενοι προς τη μοναρχία, τρομοκρατημένοι, κατέφυγαν στις επαρχίες τους. Ο στρατηγός Λα Φαγιέτ, ο οποίος απέτυχε να φέρει τα στρατεύματά του στο Παρίσι για να υπερασπιστεί τον βασιλιά, κατέφυγε στους Αυστριακούς (που τον φυλάκισαν). Η Συνέλευση, που τα μέλη της μειώθηκαν από 745 σε 260 ανέστειλε τη λειτουργία της μέχρι την πρώτη σύνοδο της νέας Συμβατικής και είχε να αντιμετωπίσει την Επαναστατική Κομμούνα, όπου προήδρευε ο Ροβεσπιέρος, ο κύριος εμψυχωτής της Λέσχης των Ιακωβίνων.

Η 10η Αυγούστου σηματοδοτεί το τέλος της προσπάθειας για συνταγματική μοναρχία που είχε θεσπιστεί με το Σύνταγμα του 1791. Ο θρίαμβος των λαϊκών τάξεων προανήγγειλε την εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι το κομβικό σημείο από το οποίο και έπειτα η Γαλλική επανάσταση πέρασε στη Δεύτερη πιο ριζοσπαστική φάση της.