Μετάβαση στο περιεχόμενο

Η Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού (βιβλίο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού
ΣυγγραφέαςΣτεφάν Κουρτουά, Νικολά Βερτ, Ζαν - Λουί Πανέ
ΕπιμελητήςΣτεφάν Κουρτουά
ΤίτλοςLe Livre noir du communisme.
ΓλώσσαΓαλλικά, Αγγλικά, Γερμανικά
Ημερομηνία δημοσίευσης6  Νοεμβρίου 1997
ΘέμαΚομμουνισμός, Ολοκληρωτισμός
LC ClassOL18221501W
LΤ ID7851
BL Class20390
Αριθμός Σελίδων912
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

H Μαύρη βίβλος του Κομμουνισμού: Τα εγκλήματα, η τρομοκρατία, η καταστολή (πρωτότυπος τίτλος στα γαλλικά Le Livre noir du communisme) είναι ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 1997 με συγγραφέα τον Στεφάν Κουρτουά (Stéphane Courtois), ο οποίος περιλαμβάνει συνεισφορές από διάφορους άλλους Ευρωπαίους ακαδημαϊκούς που έχουν καταγράψει την ιστορία πολιτικών και ιδεολογικών εγκλημάτων από τα Κομμουνιστικά κράτη, συμπεριλαμβανομένων των γενοκτονιών, εκτελέσεων, απελάσεων και τεχνητών λοιμών. Η Μαύρη Βίβλος είναι μια συλλογική προσπάθεια για να διερευνηθεί για πρώτη φορά και να αναλυθεί το κομμουνιστικό πείραμα, όχι μόνο στην πρώην ΕΣΣΔ και τους δορυφόρους της αλλά συνολικά σε δεκαπέντε χώρες του κόσμου. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε αρχικά στη Γαλλία με τίτλο "Le Livre noir du communisme" από τις γαλλικές εκδόσεις Robert Laffont. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δημοσιεύθηκε από το Harvard University Press ενώ, η γερμανική έκδοση δημοσιεύτηκε από τον Piper Verlag και περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο που γράφτηκε από τον Γιοάχιμ Γκάουκ.[1][1][2]

Εισαγωγή και περίληψη από τον Στεφάν Κουρτουά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην εισαγωγή, ο συντάκτης Στεφάν Κουρτουά δηλώνει ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα έκαναν μαζικό έγκλημα σε ένα πλήρες σύστημα διακυβέρνησης. Ο Κουρτουά γράφει ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα ευθύνονται για μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό ιδεώδες ή κίνημα, συμπεριλαμβανομένου του ναζισμού.[3] Στα στατιστικά στοιχεία του βιβλίου περιλαμβάνονται οι θάνατοι από εκτελέσεις, ανθρωπογενούς πείνας, απελάσεις και καταναγκαστική εργασία.[3] Σύμφωνα με τον Κουρτουά, ο αριθμός των θανάτων ανέρχεται σε 94 εκατομμύρια και η κατανομή του αριθμού των θανάτων που έδωσε έχει ως εξής:

Σύγκριση του κομμουνισμού και του ναζισμού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κουρτουά θεωρεί ότι ο κομμουνισμός και ο ναζισμός είναι διαφορετικά αλλά συγκρίσιμα ολοκληρωτικά συστήματα. Αναφέρει ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα έχουν σκοτώσει περίπου 100 εκατομμύρια ανθρώπους σε αντίθεση με τα περίπου 25 εκατομμύρια θύματα των Ναζί. Ο Κουρτουά ισχυρίζεται ότι οι μέθοδοι μαζικής εξόντωσης της ναζιστικής Γερμανίας υιοθετήθηκαν από σοβιετικές μεθόδους.[3] Για παράδειγμα, παραθέτει τον επίσημο αξιωματικό SS Ρούντολφ Ες, ο οποίος οργάνωσε το περίφημο στρατόπεδο εξόντωση του Άουσβιτς. Σύμφωνα με τον Eς,[3] Το Κεντρικό Γραφείο Ασφαλείας του Ράιχ εξέδωσε στους διοικητές μια πλήρη συλλογή αναφορών σχετικά με τα ρωσικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αυτά περιέγραψαν λεπτομερώς τις συνθήκες και την οργάνωση των ρωσικών στρατοπέδων, όπως παρείχαν οι πρώην κρατούμενοι που κατάφεραν να ξεφύγουν. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο γεγονός ότι οι Ρώσοι, με τη μαζική τους χρήση καταναγκαστικής εργασίας, είχαν καταστρέψει ολόκληρους λαούς.

Ο Courtois υποστηρίζει ότι τα σοβιετικά εγκλήματα κατά των λαών που ζουν στον Καύκασο και των μεγάλων κοινωνικών ομάδων στη Σοβιετική Ένωση θα μπορούσαν να ονομαστούν γενοκτονία και ότι δεν ήταν πολύ διαφορετικά από παρόμοιες πολιτικές των Ναζί. Η διαφορά είναι ότι το κομμουνιστικό πρότυπο βασίζεται στο ταξικό σύστημα και το ναζιστικό πρότυπο στη Φυλή. Ο Κουρτουά δήλωσε ότι: "Η γενοκτονία μιας κοινωνικής τάξης μπορεί να ισοδυναμεί με τη γενοκτονία μιας φυλής. Η σκόπιμη λιμοκτονία ενός παιδιού σε ένα ουκρανικό Γκουλάγκ ως αποτέλεσμα της πείνας που προκλήθηκε από το καθεστώς του Στάλιν είναι ίση με την πείνα ενός Εβραϊκού παιδιού στο γκέτο της Βαρσοβίας, ως αποτέλεσμα της πείνας που προκάλεσε το ναζιστικό καθεστώς".[4][5] Ο Courtois επιμένει ότι το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα τιμάται ενεργά χάρη στις προσπάθειες της διεθνούς εβραϊκής κοινότητας και ότι μια νέα εστίαση στην εβραϊκή γενοκτονία εμπόδισε την αξιολόγηση άλλων επεισοδίων ίδιων μεγεθών στο κομμουνιστικό κόσμο.[6]

Υποστήριξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού έλαβε επαίνους σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και τη Βρετανία, όπως το The Times, το New York Times, Kirkus Reviews, το The New Republic και το The Weekly Standard. Το βιβλίο είχε επίσης επιρροή στην Ανατολική Ευρώπη, όπου αγκαλιάστηκε με ενθουσιασμό από εξέχοντες πολιτικούς και διανοούμενους.[7]

Η Anne Applebaum, δημοσιογράφος και συγγραφέας του Γκουλάγκ: Η αληθινή ιστορία, περιέγραψε το βιβλίο ως μια σοβαρή, επιστημονική ιστορία κομμουνιστικών εγκλημάτων στη Σοβιετική Ένωση, την Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα, την Καμπότζη, το Βιετνάμ, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Το βιβλίο ξεπερνά πράγματι πολλούς από τους προκάτοχούς του, μεταφέροντας τη μεγάλη κλίμακα της κομμουνιστικής τραγωδίας, χάρη στην εκτεταμένη χρήση των πρόσφατα ανοιγμένων αρχείων της Σοβιετικής Ένωσης και της Ανατολικής Ευρώπης[7]

Ο πολιτικός επιστήμονας Vladimir Tismăneanu, του οποίου το έργο επικεντρώνεται στην Ανατολική Ευρώπη, έγραψε ότι η Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού καταφέρνει να αποδείξει ότι ο κομμουνισμός στην λενινιστική του μορφή ήταν η μόνη επιτυχής εφαρμογή του αρχικού δόγματος, από την αρχή ξεκινώντας από τις αξίες των ατομικών δικαιωμάτων και της ανθρώπινης ελευθερίας.[8] Ο Tismaneanu υποστήριξε ότι η σύγκριση του Κομμουνισμού με τον ναζισμό ήταν γενικά δικαιολογημένη, γράφοντας ότι ενώ οι διακριτικές διαφορές μεταξύ τους είναι σίγουρα σημαντικές και μερικές φορές ο Courtois δεν τις τονίζει επαρκώς, η κοινή τους άποψη ως προς την πλήρη περιφρόνηση για τους αστούς το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η καθολικότητα της ανθρωπότητας ανεξάρτητα από τις ψευδείς φυλετικές και ταξικές διακρίσεις είναι κατά την άποψή μου ξεκάθαρη. Παρατήρησε επίσης ότι, κατά την σύγκρισή του, ο Courtois εφάρμοζε τις προηγούμενες διερευνήσεις του Grossman στο ίδιο θέμα στο Life and Fate και στο Forever Flowing.[9]

Κριτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρκετοί σχολιαστές έχουν κριτικάρει το βιβλίο για ακαδημαϊκούς και πολιτικούς λόγους [10] και κυρίως τον αμφιλεγόμενο πρόλογο του Courtois.[11][12][13]

Δυο από τους κύριους συγγραφείς του έργου, ο Nicolas Werth και ο Jean-Louis Margolin, αλλά και ο Karel Bartosek,[14] δημόσια διαχώρισαν την θέση τους από τις θέσεις του Κουρτουά .[15]. Οι Werth και Margolin ισχυρίστηκαν πως ο Courtois ήταν παθιασμένος με το να φτάσει τον συνολικό αριθμό νεκρών στα 100 εκατομμύρια και τον κατηγόρησαν για υπερβολικούς αριθμούς σε συγκεκριμένες χώρες. [14][16][17] Σύμφωνα με τις δικές τους μελέτες, υπολόγισαν τον συνολικό αριθμό των νεκρών ανάμεσα στους 65 και 93 εκατομμύρια.[18] Οι ιστορικοί Jean-Jacques Becker και J. Arch Getty έχουν επιπλέον σχολιάσει τον Κουρτουά ότι δεν έχει να καταφέρει να διακρίνει τα θύματα από την παραμέληση και πείνα, με τα θύματα από σκόπιμες δολοφονίες [19][20] Ο οικονομικός ιστορικός Michael Ellman υποστήριξε ότι στο βιβλίο, η εκτίμηση των τουλάχιστον 500.000 θανάτων κατά τη διάρκεια της σοβιετικής πείνας του 1946-48 διατυπώνεται με εξαιρετικά συντηρητικό τρόπο, καθώς ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων ήταν πολύ μεγαλύτερος και ανεβάζει τα θύματα στο 1 - 1,5 εκ. Σχετικά με αυτά τα ερωτήματα, ο ιστορικός Αλέξανδρος Ντάλλιν υποστήριξε ότι οι ηθικές, νομικές ή πολιτικές κρίσεις εξαρτώνται ελάχιστα από τον αριθμό των θυμάτων.[21]

Πολλοί έχουν απορρίψει την αριθμητική και ηθική σύγκριση του Κομμουνισμού με τον Ναζισμό στην εισαγωγή του Courtois.[12]: 148 [22] Σύμφωνα με τον Werth, υπάρχουν ποιοτικές διαφορές ανάμεσα στις δυο ιδεολογίες. Είπε στην γαλλική εφημερίδα H Le Monde, "Στρατόπεδα θανάτου δεν υπήρχαν στην Σοβιετική Ένωση",[20] και "όσο περισσότερο συγκρίνεις τον κομμουνισμό με τον ναζισμό, τόσες περισσότερες διαφορές γίνονται φανερές."[23] Σε μια κριτική ανάλυση, ο ιστορικός Amir Weiner έγραψε: "Όταν οι διάδοχοι του Στάλιν, άνοιξαν τις πύλες των Γκούλαγκ, 3 εκατομμύρια άνθρωποι πήγαν σπίτι τους. Όταν οι Σύμμαχοι κατέλαβαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, βρήκαν χιλιάδες σκελετωμένους ανθρώπους να περιμένουν να εκτελεστούν."[24] Ο ιστορικός Ronald Suny σχολίασε πως η σύγκριση του Courtois για 100 εκατομμύρια νεκρούς κομμουνιστές και 25 εκατομμύρια από τον ναζισμό "αφήνει έξω 40-60 εκατομμύρια ζωές που χάθηκαν στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο που προκλήθηκε εξ αιτίας των ενεργειών του Χίτλερ και όχι του Στάλιν."[25] Μια έκθεση από το Wiesel Commission κριτίκαρε τον Courtois για υποβάθμιση του Ολοκαυτώματος.[26]

Η άποψη του ιστορικού Peter Kenez είναι ότι το βιβλίο περιέχει αρκετές ανακρίβειες: " Ο Werth μπορεί να είναι εξαιρετικά απρόσεκτος ιστορικός. Δίνει τον αριθμό των Μπολσεβίκων τον Οκτώβρη του 1917 σε 2 χιλιάδες, εκτίμηση εξαιρετικά υποβαθμισμένη. Αναφέρει ένα γράμμα από τον Λένιν προς τον Αλέξανδρο Σιαπνικοφ ημερομηνίας 10 Οκτώβρη 1917- ωστόσο αποκλείεται το γράμμα να γράφτηκε εκείνη την ημέρα, καθώς ο Λένιν γράφει για την αναγκαιότητα να ηττηθεί η τσαρική κυβέρνηση και να μετατραπεί ο πόλεμος σε εμφύλια διαμάχη. Αναγνωρίζει τον αυστρο-ουγγαρικό παρά τον γερμανικό στρατό για την κατάκτηση της Πολωνίας το 1915. Περιγράφει την Επαρχιακή Κυβέρνηση της Ρωσσίας σε εκλεγμένη. Γράφει λανθασμένα πως οι επαναστάτες χωρικοί κατά τον εμφύλιο πόλεμο, έκαναν περισσότερο κακό στους Κόκκινους παρά στους Λευκούς, και πολλά άλλα"[27] Ο ιστορικός Mark Tauger αμφισβήτησε την θέση πως ο λοιμός του 1933 ήταν τεχνητός και γενοκτονικός.[28] Σύμφωνα με τον αρθρογράφο Gilles Perrault, το βιβλίο αγνοεί την επίδραση των εξωτερικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών επεμβάσεων σε κομμουνιστικές χώρες[29]

Ο Νόαμ Τσόμσκι [30] επέκρινε το βιβλίο και την υποδοχή του ως μονόπλευρη, υποστήριξε ότι αν υποθέσουμε ότι εφαρμόζουμε τώρα τη μεθοδολογία του Μαύρου Βιβλίου και των κριτών του στην Ινδία», το δημοκρατικό καπιταλιστικό «πείραμα» προκάλεσε περισσότερους θανάτους από ότι σε ολόκληρη την ιστορία του Κομμουνισμού από το 1917. Η μαύρη βίβλος του Κομμουνισμού προκάλεσε τη δημοσίευση πολλών άλλων μαύρων βιβλίων όπως το The Black Book of Capitalism: A farewell to the market economy[31] και το The Black Book of Colonialism.[32]

Κριτική στην Ελλάδα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το επίσημο όργανο του ΚΚΕ, η εφημερίδα Ριζοσπάστης αναφέρθηκε σε σε "ανάγνωσμα εμετικού αντικομμουνισμού" και πως στην καταμέτρηση των νεκρών μέτρησαν μέχρι και τα θύματα των ιμπεριαλιστικών πολέμων και των λοιμών και εμφυλίων που προκάλεσαν οι πολιτικές τους. [33] Το ΚΚΕ αντέδρασε επίσης στην πρόσκληση να μιλήσει ο Γάλλος συγγραφέας Στέφαν Κουρτουά στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επενέβη για να σταματήσει τη πανεπιστημιακή εκδήλωση. Επίσης, τα μέλη του ΚΚΕ, Γιώργος Κακουλίδης και Ηλίας Λάγιος επιτέθηκαν λεκτικά στον Ριχάρδο Σωμερίτη διότι συνεργάστηκε για την ελληνική έκδοση. Έγραψαν:«Χαιρόμαστε, σημειολογικά, διότι την ελληνική έκδοση της επαίσχυντης Βίβλου προλογίζει το δημοσιογραφικό άθυρμα, το αλαλάζον κύμβαλο της Νέας Τάξης, Ριχάρδος Σωμερίτης. Απολογητής και προασπιστής πάσης χυδαίας επίθεσης της σύγχρονης κτηνωδίας».[34]

Πηγές - Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Ronit Lenṭin; Mike Dennis; Eva Kolinsky (2003). Representing the Shoah for the Twenty-first Century. Berghahn Books. p. 217. ISBN 1-57181-802-2.
  2. ↑ Rousso, Henry (2002-01-07). The Haunting Past: History, Memory, and Justice in Contemporary France. University of Pennsylvania Press. ISBN 0812236459
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Werth, Nicolas; Panné, Jean-Louis; Paczkowski, Andrzej; Bartosek, Karel; Margolin, Jean-Louis (October 1999), Courtois, Stéphane, ed., The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression, Harvard University Press, pp. 92–97; 116–21, ISBN 978-0-674-07608-2
  4. ↑ Henry Rousso, Stalinism and Nazism: History and Memory Compared (2004), ISBN 0-8032-3945-9, p. xiii
  5. ↑ James Mace, Intellectual Europe on Ukrainian Genocide, The Day, October 21, 2003
  6. ↑ International Commission on the Holocaust in Romania. Final Report of the International Commission on the Holocaust in Romania, Chapter 13. Yad Vashem (The Holocaust Martyrs' and Heroes' Remembrance Authority) 2008-10-14
  7. ↑ 7,0 7,1 "Reviews: The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression by Stéphane Courtois". Harvard University Press. Retrieved 2008-02-24.
  8. ↑ Vladimir Tismaneanu, Communism and the human condition: Reflections on the Black Book of Communism, Human Rights Review, Vol 2, Nbr 2, January 2001, Springer Netherlands
  9. ↑ Tismaneanu, Vladimir (January 2001), "Communism and the human condition: Reflections on the Black Book of Communism", Human Rights Review, Netherlands: Springer, 2 (2), p. 126
  10. ↑ Torpey, John (2001). «What future for the future? reflections on The Black Book of Communism». Human Rights Review 2 (2): 135–143. http://www.springerlink.com/index/9W58EA7XNAPKBA7U.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-09-19. [νεκρός σύνδεσμος]
  11. ↑ Aronson, Ronald (2003). «Communism's posthumous trial». History and Theory 42 (2): 222–245. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1468-2303.00240/abstract. Ανακτήθηκε στις 2016-09-18. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Golsan, Richard J. (2006). French Writers and the Politics of Complicity: Crises of Democracy in the 1940s and 1990s. JHU Press. ISBN 978-0-8018-8258-6. 
  13. ↑ Dean, Carolyn Janice (2010). Aversion and Erasure: The Fate of the Victim After the HolocaustΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4944-4. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Chemin, Ariane (1997-10-30). «Les divisions d'une équipe d'historiens du communisme [Divisions among the team of historians of Communism»] (στα γαλλικά). Le Monde.fr. ISSN 1950-6244. http://www.lemonde.fr/archives/article/1997/10/31/les-divisions-d-une-equipe-d-historiens-du-communisme_3811179_1819218.html. Ανακτήθηκε στις 2016-08-03. 
  15. ↑ Werth, Nicolas; Panné, Jean-Louis; Paczkowski, Andrzej; Bartosek, Karel; Margolin, Jean-Louis (October 1999), Courtois, Stéphane, επιμ., The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression, Harvard University Press, σελ. 92–97; 116–21, ISBN 978-0-674-07608-2, https://books.google.com/?id=H1jsgYCoRioC 
  16. ↑ Gvosdev, Nikolas K. (2008). The Strange Death of Soviet Communism: A Postscript (στα Αγγλικά). Transaction Publishers. ISBN 9781412835176. 
  17. ↑ Ghodsee, Kristen (2014). «A tale of" Two Totalitarianisms": The crisis of capitalism and the historical memory of communism». History of the Present 4 (2): 115–142. https://www.jstor.org/stable/10.5406/historypresent.4.2.0115. Ανακτήθηκε στις 2017-04-05. 
  18. ↑ Margolin, Jean-Louis; Werth, Nicolas (1997-11-14). «Communisme : retour à l'histoire» (στα γαλλικά). Le Monde. http://www.lemonde.fr/archives/article/1997/11/14/communisme-retour-a-l-histoire_3810094_1819218.html. Ανακτήθηκε στις 2015-06-14. 
  19. ↑ "Le Livre noir du communisme : de la polémique à la compréhension", Vingtième siècle. Revue d'histoire, n° 59, juillet-septembre 1998. En ligne sur Persée
  20. ↑ 20,0 20,1 Getty, J Arch (Mar 2000), «The Future Did Not Work», The Atlantic Monthly (Boston: Hackvan) 285 (3): 113, https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2000/03/the-future-did-not-work/378081/ .
  21. ↑ Torpey, John (2001). "What future for the future? reflections on The Black Book of Communism" (PDF). Human Rights Review. 2 (2): 135–143. Retrieved 2016-09-19.
  22. ↑ Bartov, Omer (Spring 2002), Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, 3, σελ. 281–302 .
  23. ↑ Le Monde, 21 September 2000
  24. ↑ Amir Weiner, Journal of Interdisciplinary History, Vol. 32, No. 3 (Winter, 2002), pp. 450-452
  25. ↑ Suny, Ronald Grigor (2007). «Russian Terror/ism and Revisionist Historiography». Australian Journal of Politics & History 53 (1): 5–19. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1467-8497.2007.00439.x/full. Ανακτήθηκε στις 2016-09-16. 
  26. ↑ Friling, Tuvia· Ioanid, Radu· Ionescu, Mihail E.· Benjamin, Lya (2004). Distortion, negationism and minimization of the Holocaust in postwar Romania (PDF). International Commission on the Holocaust in Romania. σελ. 47; 59. 
  27. ↑ Peter Kenez, "Little Black Book", Feed Magazine, 30 November 1999.
  28. ↑ Tauger, Mark (2000). «War die Hungersnot in der Ukraine intendiert? (Submission in English)» (PDF). Στο: Jens Mecklenburg, Wolfgang Wippermann (eds.), επιμ. ' Roter Holocaust'? Kritik des Schwarzbuchs des Kommunismus (1. Aufl. έκδοση). Hamburg: Konkret Literatur Verlag. ISBN 978-3-89458-169-5. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2017. CS1 maint: Uses editors parameter (link)
  29. ↑ Perrault, Gilles (December 1997), «Communisme, les falsifications d’un " livre noir "», Le Monde Diplomatique (France), http://www.monde-diplomatique.fr/1997/12/PERRAULT/9660 
  30. ↑ Chomsky, Noam (2000): Rogue States: The Rule of Force in World Affairs, pp. 177-178, Pluto Press, ISBN 978-0745317083.
  31. ↑ Collectif; Perrault, Gilles (2001). Le livre noir du capitalisme. Le Temps des cerises. ISBN 978-2-84109-325-0.
  32. ↑ Noam, Chomsky. "Counting the Bodies". Spectrezine. Retrieved 2016-09-18.
  33. ↑ Ριζοσπάστης 22.2.2002 "Μέχρι και τα αμέτρητα, αθώα θύματα των αμερικάνικων βομβών στο Βιετνάμ και στη Βόρεια Κορέα τα απέδωσαν στον κομμουνισμό. Ενώ ξεθάβοντας αραχνιασμένες ιστορίες μυστικών υπηρεσιών του ιμπεριαλισμού, της περιόδου του ψυχρού πολέμου, για γκούλακ, σεισμούς, λοιμούς και καταποντισμούς, ούτε λίγο ούτε πολύ το είπαν και αυτό: ότι ο κομμουνισμός προκαλούσε και λοιμούς για να σκοτώνει τους ανθρώπους με την πείνα. Ετσι πρόλαβαν και μέτρησαν... για να αποδώσουν σαν θύματα του «εγκληματικού κομμουνισμού», όπως χαρακτηρίζουν τον κομμουνισμό, περί τα 90-100 εκατομμύρια ανθρώπους, φορτώνοντας στον κομμουνισμό αδιακρίτως θύματα λοιμών και εμφυλίων που προκάλεσαν οι ιμπεριαλιστές, με τις επεμβάσεις τους και την πολιτική τους."
  34. ↑ «Απογευματινή, 8.6.2004, Πάσχος Μανδραβέλλης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2017. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Η_Μαύρη_Βίβλος_του_Κομμουνισμού_(βιβλίο)&oldid=10667530"