Η Μηχανή του Χρόνου
 | |
| Συγγραφέας | Χ. Τζ. Γουέλς |
|---|---|
| Τίτλος | The Time Machine |
| Υπότιτλος | An Invention |
| Γλώσσα | Αγγλικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 1895 |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1895 |
| Μορφή | Επιστημονική φαντασία |
| Θέμα | Ταξίδι στο χρόνο |
| Χαρακτήρες | Weena, Time Traveller, Filby, Medical Man, Psychologist και Provincial Mayor |
| Τόπος | Ρίτσμοντ[1] White Sphinx |
| Βραβεία | NPR Top 100 Science Fiction and Fantasy Books |
| LC Class | OL52267W |
| LΤ ID | 21009838 και 6954[2] |
| Προηγούμενο | Select Conversations with an Uncle |
| Επόμενο | The Wonderful Visit |
| Δημοσιεύθηκε στο | Sense of Wonder: A Century of Science Fiction |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Η Μηχανή του Χρόνου (τίτλος πρωτοτύπου: The Time Machine) είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Χ. Τζ. Γουέλς, που εκδόθηκε το 1895. Ο Γουέλς πιστώνεται γενικά με την αύξηση της δημοτικότητας της έννοιας του ταξιδιού στο χρόνο χρησιμοποιώντας ένα όχημα που επιτρέπει στον χειριστή να ταξιδέψει σκόπιμα και επιλεκτικά. Ο όρος «μηχανή του χρόνου», που επινοήθηκε τότε για πρώτη φορά από τον Γουέλς, χρησιμοποιείται πλέον παγκόσμια για αναφορά σε ένα τέτοιο όχημα.
Η Μηχανή του Χρόνου έχει μεταφερθεί σε δύο ταινίες μεγάλου μήκους με τον ίδιο τίτλο, σε δύο τηλεοπτικές εκδοχές και σε μεγάλο αριθμό βιβλίων κόμικς. Επίσης, ενέπνευσε έμμεσα πολλά έργα επιστημονικής φαντασίας σε πολλά μέσα.
Υπόθεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ένας επιστήμονας και ερασιτέχνης εφευρέτης της Βικτωριανής εποχής, που ζει στο Ρίτσμοντ, μία περιοχή στο Σάρρεϋ της Αγγλίας. Ο συγγραφέας δεν τον κατονομάζει, τον εκφωνεί απλά ως «ο Χρονοταξιδιώτης» («the Time Traveller»).
Η «Μηχανή του Χρόνου» είναι μία χρονομηχανή που, χωρίς να μπορεί να μετακινηθεί καθόλου από τη θέση της, μεταφέρει τον επιβάτη της χιλιάδες χρόνια μπρος ή πίσω, σε εποχές που έχουν ξεχαστεί από την πάροδο των αιώνων ή σε εποχές που δεν ήρθαν ακόμα.
Ο εφευρέτης της μηχανής αυτής διηγείται στους φίλους του τα απίστευτα γεγονότα που έζησε ταξιδεύοντας 802.701 χρόνια στο μέλλον. Τη μακρινή αυτή εποχή, ο κόσμος έχει αλλάξει εντελώς και οι άνθρωποι έχουν διαχωριστεί σε δύο είδη. Εκείνοι που ανήκουν στο ένα είδος είναι μικροκαμωμένοι, μαλθακοί και περνάνε όλο τους τον καιρό παίζοντας, χορεύοντας και τραγουδώντας. Φαίνονται χαρούμενοι και ανέμελοι, αλλά φοβούνται το σκοτάδι, ιδιαίτερα τις νύχτες χωρίς φεγγάρι. Πόλεις και χωριά δεν έχουν. Ζουν πολλοί μαζί μέσα σε τεράστια φουτουριστικά σπίτια. Το όνομά τους είναι Eloi / Ελοί.[3] Δεν κάνουν κάποια συγκεκριμένη εργασία και τρέφονται με μεγάλες ποσότητες φρούτων. Ο χώρος γύρω από το Λονδίνο έχει γίνει ένας μεγάλος λαχανόκηπος, με ασυνήθιστα είδη φρούτων και λουλουδιών.
Αρχικά, ο Χρονοταξιδιώτης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ολόκληρος ο πλανήτης έγινε ένας κήπος, με ελάχιστα ίχνη ανθρώπινης κοινωνίας ή μηχανικής από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια νωρίτερα. Θεωρεί επίσης ότι η νοημοσύνη πηγάζει από την αναγκαιότητα και ότι οι Ελοί, επειδή δεν αντιμετωπίζουν πραγματικές προκλήσεις, έχουν χάσει το πνεύμα, την ευφυΐα και την τάση για εργασία.
Οι Ελοί υποδέχονται το Χρονοταξιδιώτη με περιέργεια και χωρίς φόβο. Το ίδιο αισθάνεται και ο Χρονοταξιδιώτης, ο οποίος κατεβαίνει από τη μηχανή του χρόνου, την αποσυνδέει, παίρνοντας μαζί του τους μοχλούς (για να μην τη χρησιμοποιήσουν οι Ελοί κατά λάθος), και ακολουθεί τους Eloi. Προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί τους, αλλά αυτό είναι κάπως αναποτελεσματικό. Δεν δίνουν καμία απάντηση στις ερωτήσεις του για κάποιες παράξενες νυχτερινές εξαφανίσεις, πιθανώς επειδή τις φοβούνται πολύ. Αποφασίζει τότε να εξερευνήσει τη γύρω περιοχή.
Καθώς ο Ήλιος δύει, ο Χρονοταξιδιώτης ψάχνει να βρει που θα κοιμηθεί. Επιστρέφοντας στο χώρο όπου τον υποδέχτηκαν οι Ελοί, ανακαλύπτει ότι η μηχανή του χρόνου του έχει εξαφανιστεί. Πανικοβάλλεται, αλλά ταυτόχρονα είναι βέβαιος ότι δεν μπορεί να τη χρησιμοποίησαν άλλοι για ταξίδι στον χρόνο, καθώς ο ίδιος της είχε αφαιρέσει τους μοχλούς και τους είχε μαζί του. Κατά συνέπεια, αντιλαμβάνεται ότι κάποιοι απλώς την μετακίνησαν και την έκρυψαν σε διαφορετικό σημείο. Απεγνωσμένα ψάχνει κατά την διάρκεια της νύχτας για το όχημα, χωρίς αποτέλεσμα. Την άλλη μέρα ανακαλύπτει, μελετώντας τα ίχνη στο έδαφος, ότι κάποιοι έκλεψαν τη μηχανή του χρόνου και την κλείδωσαν μέσα σε μία μυστική αποθήκη, τη Σφίγγα, πιθανώς για να τη μελετήσουν. Έτσι ο εφευρέτης έμεινε αναγκαστικά για αρκετές ημέρες μέσα στον παράξενο αυτό κόσμο, όπου οι Ελοί τού φέρθηκαν καλά και του προσέφεραν φροντίδες.
Λίγο μετά, σώζει την (μεταξύ των Eloi) νεανικής ηλικίας Γουίνα (Weena) από πνιγμό σε ρηχά νερά, καθώς κανένας από τους άλλους Eloi γύρω της δεν δίνει σημασία στην κατάστασή της. Την επόμενη μέρα, η Γουίνα του παρουσιάζει μια γιρλάντα λουλουδιών που έχει φτιάξει ειδικά γι' αυτόν, και ο Χρονοταξιδιώτης θα δημιουργήσει μια ιδιαίτερη φιλία μαζί της. Σταδιακά, ο Χρονοταξιδιώτης καταφέρνει να επικοινωνήσει με την Γουίνα, η οποία τον πληροφορεί ότι όταν νυχτώνει, οι Ελοί κλειδώνονται μέσα, γιατί φοβούνται τους ανθρώπους από το άλλο είδος. Αυτοί είναι σχεδόν αποκτηνωμένοι, έχουν άγρια αιμοβόρα αισθήματα και περνάνε όλη τους τη ζωή βαθιά μέσα στη Γη, όπου υπάρχουν τεράστια εργοστάσια, διατηρώντας αρχαίες μηχανές που μπορεί να θυμούνται ή να μην θυμούνται πώς να κατασκευάσουν. Το όνομά τους είναι Morlock / Μούρλοκ,[4] βλέπουν μόνο μέσα στο σκοτάδι, ενώ μόλις βγουν πάνω στην επιφάνεια της Γης ή μόλις αντικρύσουν φως τυφλώνονται. Ως αποτέλεσμα, οι Μούρλοκ ζουν στο σκοτάδι υπόγεια και βγαίνουν στην επιφάνεια μόνο τη νύχτα. Επίσης, έχουν θέσει υπό καθεστώς φόβου τους Eloi και τη νύχτα βγαίνουν και τρώνε όσους Eloi πετυχαίνουν σε εξωτερικούς χώρους.
Σύντομα, ο Χρονοταξιδιώτης διαπιστώνει ότι οι Μούρλοκ ανεβοκατεβαίνουν στις υπόγειες στοές τους από κάποια πολύ βαθιά πηγάδια που έχουν στο πλάι σιδερένια σκαλοπάτια. Εξερευνά ένα από τα πολλά πηγάδια που οδηγούν στις κατοικίες των Μούρλοκ και τους ανακαλύπτει να χειρίζονται τα μηχανήματα και τη βιομηχανία που καθιστά δυνατό τον υπέργειο παράδεισο των Ελοί. Επίσης, διαπιστώνει ότι οι Μούρλοκ έχουν μια πιθηκοειδή εμφάνιση και συμπεραίνει ότι αυτοί ήταν που του έκλεψαν τη μηχανή του χρόνου και την κλείδωσαν μέσα στη μυστική αποθήκη.
Τότε ο Χρονοταξιδιώτης εικάζει ότι η κάποτε ενιαία ανθρώπινη φυλή έχει διαχωριστεί σε δύο είδη: η ευνοούμενη αριστοκρατία έχει γίνει οι Ελοί και οι μηχανικοί υπηρέτες τους έχουν γίνει οι Μούρλοκ, που είναι οι μακρινοί απόγονοι της εργατικής τάξης του δέκατου ένατου αιώνα και ζουν υπόγεια, όπου πιθανότατα εργάζονταν οι πρόγονοί τους και μετά από 800 χιλιάδες χρόνια διαφορετικής και υπόγειας εξέλιξης αποκτηνώθηκαν στην εμφάνιση και στον χαρακτήρα και απέκτησαν άγρια αιμοβόρα αισθήματα. Είναι ισχυρότεροι από τους Ελοί, αλλά μικρότεροι και ασθενέστεροι από τον μέσο άνθρωπο (ο ταξιδιώτης του χρόνου σκότωσε ή τραυμάτισε αρκετούς με σχετική ευκολία), αλλά ένα μεγάλο σμήνος από αυτούς θα μπορούσε να αποτελέσει σοβαρή απειλή για έναν μοναχικό άνθρωπο, ειδικά άοπλο ή / και χωρίς πηγή φωτός. Σε αντίθεση με τους Ελοί, οι Μούρλοκ διατηρούν κάποια από την ανθρώπινη περιέργεια, πρωτοβουλία και επιθετικότητά τους (όπως φάνηκε όταν του έκλεψαν τη μηχανή του χρόνου και την κλείδωσαν μέσα στη μυστική αποθήκη, πιθανώς για να τη μελετήσουν, και επίσης όταν στη συνέχεια ο Χρονοταξιδιώτης εισβάλλει στην κατοικία τους και τότε συνεργάζονται για να του επιτεθούν).
Ο Χρονοταξιδιώτης παίρνει μαζί του τον Γουίνα σε μια αποστολή στο «The Palace of Green Porcelain» («Το Παλάτι της Πράσινης Πορσελάνης»), μια μακρινή κατασκευή που αποδεικνύεται ότι είναι ένα εγκαταλελειμμένο μουσείο. Εδώ, ο ταξιδιώτης βρίσκει ένα φρέσκο σπίρτο και με αυτό κατασκευάζει ένα ακατέργαστο όπλο εναντίον των Μούρλοκ, τους οποίους πρέπει να πολεμήσει για να ανακτήσει τη μηχανή του. Σχεδιάζει να πάρει τη Γουίνα πίσω στην εποχή του, τη Βικτωριανή εποχή, για να τη σώσει από τη φρίκη του μελλοντικού κόσμου. Επειδή το κουραστικό ταξίδι της επιστροφής στο σπίτι της Γουίνα είναι πάρα πολύ γι' αυτούς, σταματούν στο δάσος για τη νύχτα. Τότε δέχονται επίθεση από τον Μούρλοκ και η Γουίνα λιποθυμά. Ο Χρονοταξιδιώτης δραπετεύει όταν μια μικρή φωτιά που άφησε πίσω του για να απωθήσει τους Μούρλοκ μετατρέπεται σε δασική πυρκαγιά. Η Γουίνα και οι Μούρλοκ που τους είχαν επιτεθεί χάνονται στη φωτιά, ενώ ο Χρονοταξιδιώτης καταφέρνει να διαφύγει εγκαίρως.
Τότε κάποιοι άλλοι Μούρλοκ ανοίγουν τη Σφίγγα και χρησιμοποιούν τη μηχανή ως δόλωμα για να συλλάβουν τον αλλόφρονα Χρονοταξιδιώτη, χωρίς φυσικά να γνωρίζουν ότι μπορεί να τη χρησιμοποιήσει για να δραπετεύσει με ταξίδι στον χρόνο. Ο Χρονοταξιδιώτης καταλαβαίνει το δόλωμα που του έστησαν, μπαίνει μέσα στο κτίριο και καταφέρνει να ξαναμπεί στη μηχανή του, τη στιγμή ακριβώς που τα ανθρωπόμορφα αυτά τέρατα τού είχαν στήσει παγίδα για να τον απαγάγουν και να τον αιχμαλωτίσουν για πάντα.
Ο Χρονοταξιδιώτης επανασυνδέει τους μοχλούς πάνω στη μηχανή του χρόνου και δραπετεύει για το μέλλον, ξεφεύγοντας έτσι από τους Μούρλοκ. Ο πρωταγωνιστής συνεχίζει το ταξίδι του ακόμα πιο μακριά στον χρόνο και προχωράει εκατομμύρια χρόνια στο μέλλον. Κάποια στιγμή σταματάει τον χρόνο και βλέπει μερικά από τα τελευταία έμβια όντα σε μια ετοιμοθάνατη Γη: επίφοβα μεγάλα πλάσματα που μοιάζουν με κόκκινα καβούρια (μεγέθους όσο ένα τραπέζι) σε κατακόκκινες παραλίες σαν αίμα, που κυνηγούν τεράστιες πεταλούδες, σε έναν κόσμο καλυμμένο με λειχηνοειδή πράσινη βλάστηση. Έντρομος, δραπετεύει επειγόντως από τα καβούρια και συνεχίζει να κάνει άλματα προς τα εμπρός μέσα στο χρόνο, βλέποντας την περιστροφή της Γης να επιβραδύνεται και τον Ήλιο να γίνεται μεγαλύτερος, πιο κόκκινος και πιο αμυδρός, και τον κόσμο να σιωπά και να παγώνει, καθώς τα τελευταία έμβια όντα πεθαίνουν.
Ο χρόνος σταματάει 30.000.000 χρόνια μπροστά από την εποχή του και τότε βλέπει την εξαφάνιση της ζωής στη Γη. Μία Γη που η τροχιά γύρω από τον άξονά της έχει σταματήσει και ο Ήλιος παραμένει στην ίδια θέση στον ουρανό. Ειδικά στο κάποτε Λονδίνο βρίσκεται μόνιμα στη δύση του, ενώ χιονονιφάδες καλύπτουν τα πάντα. Η ζωή έχει παύσει. Μόνο οι λειχήνες συνεχίζουν να εξαπλώνονται στους βράχους και ένα μικρό πλασματάκι, στο μέγεθος μιας μπάλας, κινείται αργά πάνω στην αμμουδιά. Τότε ο Χρονοταξιδιώτης ξαφνικά φτάνει στον θάνατο του ίδιου του Ήλιου, ενώ η Γη παγώνει και σκοτεινιάζει για πάντα.
Εξαντλημένος και σε κατάσταση τρόμου, αποφασίζει να γυρίσει τον χρόνο προς τα πίσω αυτή την φορά και να επιστρέψει στο μικρό του εργαστήριο. Όταν φτάνει, έχουν περάσει μόνο τρεις ώρες από τη στιγμή που έφυγε. Στο εργαστήριο, τον περιμένουν οι φίλοι του, που γεμάτοι ανυπομονησία -αλλά και δυσπιστία- περιμένουν να τους εξιστορήσει τα όσα είδε του στο μέλλον. Μέσα στην τσέπη του Χρονοταξιδιώτη, δύο λευκά λουλούδια από εκείνα που θα φυτρώνουν ύστερα από 800.000 χρόνια στη Γη και που του τα είχε προσφέρει η Γουίνα, που της είχε σώσει τη ζωή, ήταν η απόδειξη από τα τρομερά γεγονότα που έζησε στο μέλλον.
Ο αφηγητής επιστρέφει την επόμενη μέρα και βλέπει πώς ο Χρονοταξιδιώτης παίρνει ορισμένα πράγματα από το εργαστήριό του (συμπεριλαμβανομένης μιας κάμερας) και φεύγει για το μέλλον. Ο αφηγητής, παρών στην απόδραση του Ταξιδιώτη, σχολιάζει ότι συνέβη πριν από περισσότερα από τρία χρόνια. Στο τέλος της ιστορίας δηλώνει ότι συνεχίζει να περιμένει τον ταξιδιώτη, ενώ παράλληλα αναρωτιέται διάφορα πιθανά σενάρια ως προς το τι μπορεί να έχει συμβεί και δεν έχει γυρίσει ακόμα.
Κριτική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ζωντάνια της αφήγησης και των περιγραφών, αλλά κυρίως ο εμβριθής τρόπος ανάλυσης του ανθρώπινου πολιτισμού, το καθιστούν όχι απλώς διαχρονικό, αλλά κλασικό πλέον έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Χρονοταξιδιώτης δεν είναι μόνο ένας παράξενος «τρελός» επιστήμονας, αλλά ένας άνθρωπος της εποχής του που κοιτάζει κατάματα το ανθρώπινο είδος και αναρωτιέται για την πορεία και την εξέλιξή του. «Η Μηχανή του Χρόνου» είναι μία μελέτη πάνω στην ανθρώπινη φύση και τα όριά της.
Ελληνικές εκδόσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Εκδόσεις Ατλαντίς, με τίτλο "Η μηχανή που τρέχει μέσα στα χρόνια", Κλασσικά Εικονογραφημένα.
- Εκδόσεις Γράμματα, μετάφραση: Άρης Σφακιανάκης, με τίτλο "Η μηχανή που ταξιδεύει μέσα στο χρόνο" (1982).
- Εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση: Βούλα Μάστορη (1993).
- Εκδόσεις Παπαζήση, επιμέλεια: Diana Kordas (1997).
- Express Publishing (2007).
- Εκδόσεις Άγκυρα, μετάφραση: Ευάγγελος Γραμμένος, εικονογράφηση: Μιχάλης Βενετούλιας, με τίτλο "Η μηχανή που ταξίδευε στον χρόνο" (2008).
- Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, διασκευή: Núria Ochoa, μετάφραση: Άννα Αστρινάκη (2009).
- Σκάι, μετάφραση: Φωτεινή Γιοβάνογλου (2010).
- Εκδόσεις Σαβάλλας, διασκευή: Eric Brown, εικονογράφηση: Felix Bennett, μετάφραση: Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου (2012).
- Εκδόσεις Φαρφουλάς, μετάφραση: Ναπολέων Λαπαθιώτης, με τίτλο "Η μηχανή που τρέχει μεσ'το χρόνο" (2015).
- Εκδόσεις SEΛΙΝΙ, μετάφραση: Θωμάς Μαστακούρης, με τίτλο "Η μηχανή του χρόνου" (2016).
Επιρροές στην τέχνη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Το 1960 προβλήθηκε η ταινία "Ο Άρχων του Κόσμου", γνωστή και ως "Η Μηχανή του Χρόνου", η οποία αποτελεί διασκευή του μυθιστορήματος.
- Η τραγουδίστρια Σίντι Λόπερ εμπνεύστηκε τον τίτλο του τραγουδιού "Time After Time" (1983) από την ομώνυμη ταινία του 1979, που αναφερόταν στη Μηχανή του Χρόνου.
- Το 2002 προβλήθηκε η ταινία "Η Μηχανή του Χρόνου" ("The Time Machine"), σε σκηνοθεσία του Σάιμον Γουέλς, τον δισέγγονο του Χ. Τζ. Γουέλς, με πρωταγωνιστές τους Γκάι Πιρς, Τζέρεμι Άιρονς, Μαρκ Άντι, Ορλάντο Τζόουνς, Σαμάνθα Μάμπα, Σιένα Γκουιλόρι κ.α.
- Το 2002 προβλήθηκε η ταινία "Ο Ταξιδιώτης του Χρόνου" ("Time Changer"), η ιδέα της οποίας βασίστηκε στη "Μηχανή του Χρόνου".
