Η της Γ΄ Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις

Οι υπογραφές των πληρεξούσιων της Εθνικής Συνέλευσης του 1843. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα

Η της Γ΄ Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις, όπως αναφέρεται στα δημοσιευμένα πρακτικά της, ήταν συνταγματική συνέλευση που αποτελούσαν 243 πληρεξούσιοι από 92 εκλογικές περιφέρειες που εκλέχθηκαν στις εκλογές του 1843. Σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται και ως «Α΄ Εθνική Συνέλευση του 1843» ή Εθνοσυνέλευση του 1843 ή Εθνική Συνέλευση του 1843.

Τις εκλογές για την ανάδειξη των πληρεξούσιων είχε προκηρύξει η προσωρινή (επαναστατική) κυβέρνηση του Ανδρέα Μεταξά και έγιναν στα τέλη Οκτωβρίου σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο της 4ης Μαρτίου 1829. Ψήφιζαν όλοι οι άντρες άνω των 25 ετών. Οι εργασίες της ξεκίνησαν στις 3 Νοεμβρίου 1843 και τελείωσαν στις 18 Μαρτίου 1844. Οι πληρεξούσιοι ενέκριναν μια επιτροπή από 21 μέλη με εισηγητή το Λ. Μελά η οποία κατάρτισε και το σχέδιο του νέου συντάγματος. Το νέο σύνταγμα βασίστηκε στο Γαλλικό και αποτελούταν από 107 άρθρα.

Ο όρκος που έδωσαν οι πληρεξούσιοι ήταν ο εξής:

Ορκίζομαι εν ονόματι της Αγίας Τριάδος, να εκπληρώσω τα Ιερά του Πληρεξουσίου έργα, πιστός εις την Πατρίδα και εις τον συνταγματικόν Βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα, να μην προβάλω μήτε να ψηφίσω τι αντιβαίνον εις την πεποίθησίν μου, αλλά να συντελέσω ευσυνειδήτως εις την σύνταξιν των θεμελιωδών θεσμών, δι’ ών θέλουν εξασφαλισθή τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του τε Έθνους μου, και της συνταγματικής μοναρχίας

Πρόεδρος της Συνέλευσης εκλέχτηκε ο πρεσβύτερος (μεγαλύτερος σε ηλικία) Πανούτσος Νοταράς και αντιπρόεδροι οι Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Ανδρέας Π. Μεταξάς, Ιωάννης Κωλέττης, Ανδρέας Λόντος, ενώ γραμματέας ορίστηκε ο νεώτερος Σ. Κοπανίτσας.

Ψηφίστηκε Σύνταγμα το οποίο εγκρίθηκε από τον Όθωνα, καθώς και εκλογικός νόμος με τον οποίο έγιναν οι επόμενες εκλογές του 1844.

Ο χώρος πραγματοποίησης της Εθνοσυνέλευσης

Αφού ορκίσθηκαν στον παλαιό ναό της Αγίας Ειρήνης, συνήλθαν και συνεδρίασαν στην επιβλητική οικία του Αλέξανδρου Κοντόσταυλου, κτισμένη από το 1833, εν μέσω μεγάλου κήπου, μεταξύ των οδών Σταδίου-Κολοκοτρώνη-Ανθίμου Γαζή-Χρ. Λαδά. Κτισμένη από το Σταμάτη Κλεάνθη πιθανώς, αγοράστηκε από τον Όθωνα, τον Οκτώβριο του 1834, και το 1835 συμπληρώθηκε από οκταγωνική αίθουσα του Θρόνου με επίβλεψη του αρχιτέκτονα Konst. Roezer. Χρησίμευσε ως πρώτο ανάκτορο του Όθωνα και έπειτα ως κτίριο των γραφείων της Αρχιγραμματείας της Επικρατείας και του Ανακτοβουλίου. Στην πρώην οικία Κοντόσταυλου στεγάσθηκε κατά βασιλικήν παραχώρησιν η, κατά το Σύνταγμα του 1844, Βουλή. Τη νύχτα της 17ης-18ης Οκτωβρίου 1854 καταστράφηκε από πυρκαγιά.

Κατάλογος πληρεξουσίων

Πληρεξούσιοι της Εθνικής συνέλευσης του 1843 αναφέρονται παρακάτω (244 σύμφωνα με τον Ευαγγελίδη) (σύμφωνα με τα Πρακτικά 232: αναφέρονται 218 παρόντες και 15 απόντες):

Αγίου Πέτρου Ματθαίος Πρωτόπαπας Α. Κοντάκης Αγράφων Νίκος Θέου Κώστας Γαλής Αναγν. Ζωρογιαννίδης Δ. Λ. Ζώτος (Ευρυτανίας) Αθηνών Ιωάννης Μακρυγιάννης Δ. Καλλιφρονάς Σταύρος Βλάχος Κ. Βρυζάκης ή Κ. Βριζάκης Αιγίνης Γεώργιος Λογιωτατίδης Α. Μαρκέλος ή Α. Μαρκέλλος Αιγίου Αναστάσιος Λόντος (αναφέρεται και ως Δόντος) Αμφίσσης Ν. Πανουριάς Γ. Π. Ηλιόπουλος ή Γ. Παππά Ηλιόπουλος ή Γ. Παπαηλιόπουλος Γεώργιος Πετρόπουλος Ανατολικού [Αιτωλικού] Δημήτριος Βούλης Παναγιώτης Σωτηρόπουλος Ανδριτζαίνης (Φαναρίου) Τζανέτος Χριστόπουλος Δήμος Κανελλόπουλος Άνδρου Αντώνιος Μπερίκος Νικόλαος Γούναρης Ανδρούσης Κωνσταντίνος Α. Λυμπερόπουλος Μητροπέτροβας (αναφέρεται και ως Ζ. Πέτροβας) Ανδρουβίστης Γρηγόριος Πατριαρχαίας Αντώνιος Πατριαρχέας Άργους Χρήστος Βλάσης ή Βλάσσης Δημήτριος Περρούκας ή Περούκας Αποκούρου Γεώργιος Βασιλόπουλος Δήμος Ταρκαζίκης ή Δήμος Ταρκαζίκας Αρκαδιάς [Κυπαρισσίας] Νικόλαος Πονηρόπουλος Αθανάσιος Γρηγοριάδης Ιωάννης Τομαράς Αναγνώστης Παπατζώρης Αρτινών Ιωάννης Κομπότης Αναγνώστης Α. Μόστρας Ασπροποταμιτών Ι. Αντ. Σωμάκης Χρ. Χ. Πέτρου Αταλάντης Σ. Β. Τριχάς Χριστόδουλος Δημητρίου (ή Χρηστόδουλος) Βλωχού [Αγρινίου] Γαλάνης Μεγαπάνου Κωνσταντίνος Στάικος ή Κωνσταντίνος Στάικου Βονίτσης Θ. Γρίβας Φλώρος Γρίβας (πέθανε στις 9 Ιανουαρίου 1844) Βολγάρων (Βουλγάρων), Σερβών και Θρακών Χατζή Χρήστος Βάλτου Ανδρέας Ίσκος Γιαννάκης Στράτος ή Ιωάννης Στράτος Γαλαξειδίου Σπυρίδων Λογοθετόπουλος Μ. Χ. Πρίμας Γαστούνης Χρύσανθος Σισίνης Ιωάννης Αναγνωστόπουλος Ν. Ι. Σισίνης Π. Ι. Χαλκόπουλος ή Παναγιώτης Χαλκιόπουλος Γυθείου Ι. Γρηγοράκης ή Τζαννετάκης Γρηγοράκης Μ. Α. Γρηγοράκης ή Π. Α. Γρηγοράκης Εμπλακίων ή Ιμπλακίων Γεώργιος Α. Περρωτής Χρήστος Οικονομίδης Μιχαήλ Μιχαλόπουλος Ερμουπόλεως Ιωάννης Περίδης Π. Γεραλόπουλος Ζητουνίου [Λαμίας] Γ. Διοβουνιώτης Δρόσος Μανσόλας Ζυγού Αιτωλίας Ρ. Τζούρτζ ή Ρ. Τζόρτσ Ζυγού Σπάρτης [Μάνης] Π. Μαυρομιχάλης Στέφανος Χρηστέας ή Στέφανος Χριστέας Ηπειρωτών Κούστας Μάκος Χριστόδουλος Κλονάρης Λ. Μελάς Ε. Σίμος Θετταλών (Θεσσαλών) Χ. Περραιβός Ιωάννης Βελέντζας Ελευθέριος Σχινάς Κ. Αξελός Θηβών Σπύρος Μήλιος Βασίλειος Θεαγένης εκ Ευδοίας Ίου Στέφανος Βαλέττας Δημήτριος Γαβράς Καλαβρύτων Ιωάννης Ζαΐμης Νικόλαος Πετιμεζάς, Καλαβρύτων Κωνσταντίνος Ζωγράφος Αναστάσιος Χαραλάμπης Σωτήριος Θεοχαρόπουλος Βασίλειος Αθ. Πετιμεζάς Καλαμών Α. Μαυρομιχάλης Κωνστ. Αθ. Κυριακός Καρπενησίου Δημήτριος Γουβέλης Μανώλης Ιερομνήμων ή Εμμανουήλ Ιερομνήμων Καρυστίας Σπυρίδων Καλογερόπουλος Κωνσταντίνος Ζέρβας, Ευβοίας Βελισσάριος Νικολαΐδης Α. Π. Ιωάννου

Καρυταίνης Δημήτριος Πλαπούτας Γεώργιος Αντωνόπουλος Βασίλειος Δημητρακόπουλος Κανέλλος Δελιγιάννης Νικόλαος Μπούκορας ή Νικόλαος Μπούκουρας Κασσίων Νικόλαος Γρηγοριάδης Νικόλαος Ιουλίου Κάτω Ναχαγιέ (Κρανίδι κλπ) Άγγελος Γουζούασης Ανδρέας Πέπας Κέας Σπυρίδων Πάγκαλος Δημήτριος Κυριακίδης Κορίνθου Γεωργαντάς Νοταράς ή Γεώργιος Νοταράς Αριστείδης Ρέντης Αναγνώστης Πρωτοπαππάς Γεώργιος Ιωάννου Αναγνώστης Ελευθερίου Κορώνης Γεώργιος Μπάστας Μιχαήλ Γ. Σχινάς Κραββάρων Ιωάννης Φαρμάκης Μ. Ιω. Μιχαλόπουλος (αναγράφεται και Μ. Ι. Μιχολόπουλος) Κρητών Δημήτριος Καλλέργης Νικόλαος Καλλέργης Νικόλαος Ρενιέρης Π. Ζερβουδάκης Στρατής Δελιγιαννάκης Γ. Πεζανός Ιάκωβος Κουμής Δημήτριος Χρυσαφόπουλος Λαγίας Μιχάλης Γουνελής Λεβαδίας Εμμανουήλ Σπυρίδωνος Αντώνιος Γεωργαντάς Στάμος Ι. Νάκος Ι. Σουλιναραίος ή Ι. Σωληναραίος Λεονταρίου Νικηταράς Σταματελόπουλος Αριστείδης Αναγνωσταράς Χ. Μηλιάννης ή *Χ. Μιλιάνης Ιωάννης Ν. Φλέσσας Λεωνιδίου Εμμανουήλ Χ. Τζούχλος ή Εμμανουήλ Χ. Τσούχλος Κώστας Χ. Παναγιώτου Λοιδωρικίου Αναστάσης Λοιδωρίκης Ιωάννης Σιαφάκας Μαΐνη Ν. Πιεράκος Δημήτριος Πουλικάκος [απεβίωσε το 1856, εν ενεργεία βουλευτής Οιτύλου] Μακεδόνων Ανδρόνικος Πάικος Διαμαντής Ν. Ολύμπιος Δημήτριος Τσάμης Καρατάσος Κωνσταντίνος Ν. Δόσιος Μαλανδρίνου Χαράλαμπος Παπαπολίτης ή Χαραλάμπης Παππαπολίτης Αναγ. Σταματόπουλος Μαλεβρίου (ή Μαλευρίου) Ηλίας Δημητρακαράκος Βασίλειος Κ. Ζερβάκος Μεγαρίδος Μελέτιος Χ. Μελέτης ή Μελέτης Χ. Μελέτης Γ. Οικονόμου Μεθώνης Φ. Πουλόπουλος Αλέξιος Καραμπατζός Μενδενίτσης Γεώργιος Ντερνιτσιώτης ή Γεώργιος Τερνιτζιώτης Αναγνώστης Εγκολφόπουλος Μεσολογγίου Σπυρίδων Τρικούπης Μηλαίας Βενετσάνος Κύβελος Ε. Καραμπάτος ή Ευστράτιος Καραμπατής Μικρομάνης Ευστάθιος Παπασταθόπουλος Χρήστος Ζαχαριάδης Μιστρά Π. Παρπιτζιώτης ή Π. Μπαρπιτζιώτης Νικόλαος Κορφιωτάκης Εμμανουήλ Μελετόπουλος Σπυρίδων Κοπανίτσας Μυκόνου Μιχ. Σολωμός Γεώργιος Γρυπάρης Μονεμβασίας Ιωάννης Κρανίδης Κυριακός Δ. Χαραμής Νάξου Μ. Ζανετάκης ή Μανουήλ Ζανετής Μ. Μαρκοπολίτης Ναυπακτο-Βενέτικου (Ναυπακτίας-Βενέτικου) Αναγνώστης Κίτζου Πάνος Αλεξίου Σπύρος Πασαπόρτης Ναυπλίας (πόλεως) Σπύρος Παπαλεξόπουλος Παναγιώτης Γ. Ρόδιος Ναυπλίας (επαρχίας) Μιχαήλ Ιατρός Νεοκάστρου Ν. Οικονομίδης Α. Βανγκάλης Νησίου Π. Καλαμαριώτης Π. Δαρειώτης Ξηρομέρου Ν. Μαυρομμάτης Ν. Τζέλιος ή *Νικόλαος Τσέλιος [απεβίωσε το Μάρτιο του 1860, αναφέρεται και ως βουλευτής Ξηρομέρου και Βονίτσης] Ξηροχωρίου Βαπτιστής Δρόσος Δ. Μπιρμπίλης ή Δ. Βιρβίλης Πάρου Ζώρζης Μαυρογένης Δ. Π. Δημητρακόπουλος Πατρών Α. Χ. Λόντος, αντιπρόεδρος Κωνσταντίνος Τσερτίδης Κωνσταντίνος Κωστάκης Αντώνιος Καλαμογδάρτης Πόρου Κωνσταντίνος Λογοθέτης Δουζίνας Γεώργιος Σπ. Κριεζής

Πύργου Δημήτριος Αυγερινός Λύσανδρος Βιλαέτης Σαλαμίνος Αναγνώστης Καρνέσης Α. Παππανικολάου ή Α. Παππά Νικολάου Σαμίων Λ. Λυκούργος Σταμάτης Γεωργιάδης Σαντορίνης Νικόλαος Γερασίμου Ιγγλέσης Θωμάς Σ. Μαρκεζίνης Σίφνου Ιωάννης Πιτάρης Ιωάννης Βασιλείου Σκοπέλου, Σκιάθου κλπ Αλέξανδρος Αποστολίδης Δημήτριος Φαλκίδης Σουλιωτών Κίτσος Τσαβέλλας Κ. Μπότσαρης Σπετσών Βασίλειος Ν. Ορλώφ Α. Ανδρούτζος ή Α. Ανδρούτσος Ανδριανός Α. Σωτηρίου Διομήδης Κυριακού Σταυροπηγίου Χριστόδουλος Καπετανάκης ή Χρηστόδουλος Π. Ι. Καπετανάκης Σύρου Ζ. Μαραγκός Α. Ρενουάρδος Τήνου Ιάκωβος Παξιμάδης ή *Ιάκωβος Παξημάδης Π. Ψάθης Ν. Α. Βιτάλης Τριπόλεως Βασίλειος Χρηστακόπουλος ή Χριστακόπουλος Γ. Ρεβελιώτης Γ. Παππαδόπουλος Ρήγας Παλαμίδης Ύδρας Γεώργιος Κουντουριώτης Γκίκας Γ. Γκιώνης ή Γκίκας Γ. Γκιώνη Δημήτριος Στ. Μπουδούρης Μ. Α. Τσαμαδός Ιωάννης Δαμιανός ή Ιω. Κ. Δαμιανός Υπάτης Ευαγγέλης Μ. Κοντογιάννης Φουκά (Σπάρτης) Δημήτριος Πετροπουλάκης Ιωάννης Κουμπαράκος Χαλκίδος Νικόλαος Κριεζιώτης Ιωάννης Οικονόμου Αθανάσιος Πετσάλης Χίων Νικόλαος Πρασακάκης Γεώργιος Γλαράκης Ψαρριανών Αναγνώστης Μοναρχίδης Κωνσταντίνος Κανάρης Α. Γιαννίτης ή Α. Γιαννίτζης Δημήτριος Παπανικολής ή Παπανικολή Κολοκυθιάς Μιχαήλ Μπουρίχος Γιαννούλης Δομέστιχος ή Γιαννούλης Βομέστικος Άλλοι Πανούτσος Νοταράς, Πρόεδρος Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, αντιπρόεδρος Ανδρέας Π. Μεταξάς, αντιπρόεδρος Ιωάννης Κωλέττης, αντιπρόεδρος Δ. Ν. Δρόσος, γραμματεύς Κ. Θ. Κολοκοτρώνης, γραμματεύς Γεώργιος Αινιάν, γραμματεύς Γκίκας Δοκός, γραμματεύς Γ. Κώστας Τσανετάκης Π. Ψαθής Γ. Α. Περωτής Ι. Δ. Δαμιανός Ευαγγέλης Μ. Κονσογιάννης Α. Ρόντης Β. Κυβέλος Ν. Δαρειώτης Μ. Μπουρικάκος Ανδρέας Βάγγαλης ή Ανδρέας Βάγκαλης Μαρ. Κ. Μακρυγιάννης Σ. Σχινάς Δ. Μ. Βαλέτας

Από άλλες πηγές

Από άλλες πηγές αναφέρονται ως πληρεξούσιοι οι:

• Ζηνόβιος Βάλβης (Μεσολογγίου)
• Λ. Βεζυρτζόγλου, (Σαράντα εκκλησιών),
• Γ. Κόκκινος, (Σαράντα εκκλησιών),
• Ν. Κωνσταντόπουλος, (Σαράντα εκκλησιών),
• Φλ. Φλωρίδης, (Σαράντα εκκλησιών),
• Κ. Χατζηγιαννάκης, (Σαράντα εκκλησιών),
• Λυκούργος Κρεστενίτης, (Ηλείας)
• Σπυρίδων Βαλέτας
• Παύλος Καλλιγάς, Πανεπιστήμιο Αθηνών
• Ιωάννης Ζάρκος

Χωρίς νομιμοποίηση

Για τους παρακάτω, η συνέλευση απέρριψε τη νομιμοποίησή τους, άρα οι παρακάτω δεν πήραν μέρος στη συνέλευση:

• Περικλής Αργυρόπουλος (Κρητών)
• Νικόλαος Δραγούμης (Κρητών)
• Κ. Ν. Λεβίδης (Κρητών)
• Α. Ζυγομαλάς (Κρητών)
• Νικόλαος Κόκκος (Νάξου)
• Σπυρίδων Μεταξάς (πιθανότατα Σ. Α. Μεταξάς) (Μεγαρίδος)
• Αυγερινός Πετραλιάς (Γαστούνης)
• Ι. Φιλήμων αλλού αναφέρεται Αθηνών και αλλού Μικρομάνης (χωρίς νομιμοποίηση)
• Σπυρίδων Τριανταφύλλης (Μεγαρίδος)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ελληνική Βουλή, Alexander Clarus Heinze, επιμ. (1845). Der hellenische Nationalcongress zu Athen in den Jahren 1843 und 1844 (στα Γερμανικά). Αθήνα: G. Meyer. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2010. 

Βιβλιογραφία

• Η της τρίτης Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική Συνέλευσις : πρακτικά εκδοθέντα κατά στενογραφικάς σημειώσεις, Παντελής Κ. Εκ του Τυπογραφείου ο "Ανεξάρτητος" του Π. Κ. Παντελή, 1843
• Η της τρίτης Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική Συνέλευσις : πρακτικά, Εκ του Βασιλικού Τυπογραφείου, 1844
• Η της Τρίτης Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική Συνέλευσις-Πρακτικά, ανατύπωση με ευρετήριο ομιλητών, που συνέταξε ο επιστημονικός συνεργάτης του ΙΣΕ (Ινστιτούτου Συνταγματικών Ερευνών) Μιχ. Τσαπόγας, (1993)
• Η της τρίτης Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική Συνέλευσις πρακτικά, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1993
• Η 3η Σεπτεμβρίου και το Σύνταγμά της. Αποτιμήσεις 150 χρόνια μετά, [= Ινστιτούτο Συνταγματικών Ερευνών. Μελέτες 11], Αθήνα 1999