Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος
| Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1355 (περίπου) Κωνσταντινούπολη |
| Θάνατος | 24 Ιουνίου 1407 Κωνσταντινούπολη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μονάρχης |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Βαρθολομαία Ατσαγιόλι |
| Γονείς | Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος και Ελένη Καντακουζηνή |
| Αδέλφια | Ανδρόνικος Δ´ Παλαιολόγος Μανουήλ Β´ Παλαιολόγος Μιχαήλ Παλαιολόγος Ειρήνη Παλαιολογίνα |
| Οικογένεια | Δυναστεία των Παλαιολόγων |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Δεσπότης του Μορέως |
| Θυρεός | |
 | |
Ο Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος (1355 - 24 Ιουνίου 1407) ήταν δεσπότης του Μυστρά (1383-1407) και πρώτος από την οικογένεια των Παλαιολόγων.
Γεννήθηκε το 1355 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε το 1407 στο Μυστρά. Ήταν ο τρίτος (ή τέταρτος) γιος του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου και της συζύγου του Ελένης Καντακουζηνής, κόρης του πρώην αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού[1].
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1376 του δόθηκε πιθανώς ο τίτλος του δεσπότη και ανέλαβε τη διοίκηση της Θεσσαλονίκης[2]. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους φυλακίστηκε στον πύργο του Ανεμά στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον πατέρα του και τον αδελφό του Μανουήλ Β´ ύστερα από το πραξικοπημα του αδελφού του Ανδρόνικου Δ΄. Το 1379 ο Ιωάννης Ε΄ αποκαταστάθηκε στο βυζαντινό θρόνο και επέλεξε το Θεόδωρο ως διάδοχο του πρώτου δεσπότη του Μορέως Μανουήλ Καντακουζηνού (1349-1380) μετά το θάνατο του τελευταίου. Ο Θεόδωρος Α΄ έφθασε στην Πελοπόννησο στα τέλη του 1382 και από την αρχή αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες. Ο εξάδελφός του σεβαστοκράτωρ Δημήτριος Α΄ Καντακουζηνός, γιος του πρώην αυτοκράτορα Ματθαίου Καντακουζηνού, προσπάθησε μετά το θάνατο του δεσπότη Μανουήλ να καταλάβει την εξουσία με τη βοήθεια των Ναβαρραίων και των Τούρκων. Όμως ο Θεόδωρος Α΄δεν χρειάστηκε να πολεμήσει για πολύ εναντίον του, διότι το 1384 ο Δημήτριος πέθανε.[3]
Εκτός από τον Καντακουζηνό εναντίον του Θεόδωρου Α΄ στράφηκαν και οι ισχυροί φεουδάρχες του δεσποτάτου, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος που κράτησε περίπου μια πενταετία. Επίσης το 1384 ο δεσπότης αποπειράθηκε να παραδωσει τη Μονεμβασία στους Βενετούς για να απαλλαγεί από τον άρχοντα της πόλης και σφοδρό πολέμιό του, Παύλο Μαμωνά. Το ίδιο έτος παντρεύθηκε τη Βαρθολομαία, κόρη του άρχοντα της Κορίνθου και δούκα των Αθηνών Νέριο Α΄ Ατσαϊόλι. Μαζί με τον πεθερό του ο Θεόδωρος Α΄ κατέλαβε το 1388 το Άργος, ενώ ο Νέριο Α΄ το Ναύπλιο, πόλεις που ανήκαν στη Βενετία. Ωστόσο το 1394 υπό την απειλή των Οθωμανών Τούρκων και ζητώντας συμμάχους επέστρεψε το Άργος στη Βενετία.[4]
Το 1394 ο δεσπότης βρέθηκε στην αυλή του Οθωμανού σουλτάνου Βαγιαζήτ Α΄ στις Σέρρες μαζί με άλλους ηγεμόνες των Βαλκανίων. Ο σουλτάνος κράτησε αιχμάλωτο το Θεόδωρο Α΄ και στη συνέχεια προέλασε στη νότια Ελλάδα.[5] Ο Θεόδωρος Α΄ κατάφερε να δραπετεύσει από το Οθωμανικό στρατόπεδο και κατέφυγε στην Πελοπόννησο, όπου και άρχισε να προετοιμάζει την άμυνα του δεσποτάτου. Μετά το θάνατο του Νέριο Α΄ το 1394 ο Θεόδωρος Α΄ ήρθε σε σύγκρουση με τον δεύτερο γαμπρό του Νέριο Α΄, Κάρολο Α΄ Τόκκο Παλατινό κόμη της Κεφαλλονιάς και της Ζακύνθου, για την διεκδίκηση της Κορίνθου. Ο Κάρολος Α΄ Τόκκο, στον οποίο ο Νέριο Α΄ είχε κληροδοτήσει την Κόρινθο μέσω της κόρης του, Φραγκίσκα Ατσαγιόλι, ζήτησε τη βοήθεια των Ναβαρραίων και των Οθωμανών.
Ο Τούρκος στρατηγός Εβρενός Μπεγκ νίκησε το Θεόδωρο Α΄ έξω από την Κόρινθο το Φεβρουάριο του 1395[6], αλλά ο Βυζαντινός στρατηγός Δημήτριος Ραούλ Παλαιολόγος κατάφερε να νικήσει τους Ναβαρραίους στις 4 Ιουνίου 1395 στο Λεοντάρι, αιχμαλωτίζοντας μάλιστα και τον αρχηγό τους Πέτρο Σαν-Σουπεράν μαζί με πολλούς βαρόνους[7]. Μετά από αυτήν την εξέλιξη ο Κάρολος Α΄ Τόκκο παρέδωσε έναντι χρηματικού ποσού την Κόρινθο στο Θεόδωρο Α΄ στα τέλη του 1395. Σε πύλη της πόλης στήθηκε ανδριάντας του δεσπότη ως ανάμνηση του θριαμβευτικού γεγονότος[8].
Η εξάπλωση των Τούρκων στη Βαλκανική περιόριζε το πεδίο δράσης του δεσπότη. Ο Θεόδωρος Α΄ ήθελε να ασφαλίσει την Πελοπόννησο οχυρώνοντας τον Ισθμό, γι' αυτό προσπάθησε να αποδώσει την Κόρινθο στη Βενετία με αντάλαγμα συμμετοχή της Γαληνοτάτης στα έξοδα του τείχους του Ισθμού. Οι διαπραγματεύσεις με τη Βενετία απέτυχαν και οι Τούρκοι το 1397 πραγματοποίησαν μια από τις φοβερότερες επιδρομές στην Πελοπόννησο καταστρέφοντας ολοσχερώς το Άργος που ανήκε στη Βενετία. Ο δεσπότης απελπισμένος από τα αδιέξοδα της πολιτικής του και αποθαρρυμένος από την προέλαση των Τούρκων πούλησε το 1397 την Κόρινθο στους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου. Το 1400 τους παραχώρησε σχεδόν ολόκληρο το δεσποτάτο με την πρωτεύουσα του Μυστρά και άλλες σημαντικές πόλεις. Ο ίδιος αποσύρθηκε στη Μονεμβασία, αλλά οι αντιδράσεις του λαού του Μυστρά εναντίον των Ιωαννιτών ήταν σφοδρότατες. Ο δεσπότης αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Μυστρά για να κατευνάσει τα οξυμένα πνεύματα, ενώ οι κάτοικοι δήλωσαν πως δεν θα τον δέχονταν πίσω αν δεν ακύρωνε τη συμφωνία με τους Ιππότες.
Το 1404 οι Ιππότες, αντιμετωπίζοντας δυσκολίες με τον τοπικό πληθυσμό, πούλησαν πίσω το δεσποτάτο στο Θεόδωρο Α΄. Στα τελευταία χρόνια της ηγεμονίας του ο Θεόδωρος Α΄ διεξήγαγε πολέμους εναντίον των Φράγκων της Πελοποννήσου και ειδικότερα εναντίον του πρίγκιπα της Αχαΐας Κεντυρίωνα Β΄ Ζακκαρία χωρίς όμως να σημειώσει μεγάλες επιτυχίες. Ο πληθυσμός όμως του δεσποτάτου μειώθηκε δραματικά. Για να ενισχύσει την άμυνα αλλά και την αγροτική παραγωγή ο Θεόδωρος επέτρεψε το 1405 σε 10.000 Αλβανούς (αρβανίτες όπως λέγονταν τότε) να εγκατασταθούν στην περιοχή του Ισθμού, σε γαίες που είχαν μείνει ακαλλιέργητες, εγκαινιάζοντας την πολύχρονη παρουσία Αλβανών στην Πελοπόννησο[9][10].
Ο δεσπότης Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος πέθανε στις 24 Ιουνίου 1407 ύστερα από ασθένεια στο Μυστρά έχοντας καρεί πρώτα μοναχός με το όνομα Θεοδώρητος. Τον επικήδειο λόγο προς τιμήν του εκφώνησε συγκινημένος εκθειάζοντας τον αδελφό του ο αυτοκράτορας Μανουήλ[11].
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Δούκας 43.14-16
- ↑ J.W. Barker, Manuel II 29.
- ↑ Zakythinos, Despotat I
- ↑ Bon, La Morèe Franque 269. J.V.A. Fine Jr, Late Medieval Balkans 430.
- ↑ Manuel II, Funeral Oration 139.28-141.9.
- ↑ W. Miller, Ιστορία της Φραγκοκρατίας 416
- ↑ Zakythinos, Despotat I 155-156
- ↑ Zakythinos, Despotat I 145.
- ↑ Συγκέλλου, Ευστρατία. Ο πόλεμος στον δυτικό ελλαδικό χώρο κατά τον όψιμο μεσαίωνα (13ος-15ος αι.). National Documentation Centre. http://dx.doi.org/10.12681/eadd/17686.
- ↑ Kanatsouli, Meni (2016-02-01). «Οικονομίδου, Σ. (2015). Το παιδί πίσω από τις λέξεις: Ο εννοούμενος αναγνώστης των παιδικών βιβλίων. Αθήνα: Gutenberg». Διάλογοι! Θεωρία και πράξη στις επιστήμες αγωγής και εκπαίδευσης 1: 143. doi:. ISSN 2459-3737. http://dx.doi.org/10.12681/dial.8886.
- ↑ «ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ - ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΣΤΟ 1402». Scribd (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2019.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, 'Αποδείξεις Ιστοριω~ν, Laonici Chalcocondylae Atheniensis Historiarum, Libri Decem, ed. I.Bekker, (CSHB) Bonnae 1843.
- Ducae, Historia Byzantina (Michaelis Ducae Nepotis) ed. I. Bekker, (CSHB) Bonnae 1834.
- Manuel II Paleologus, Funeral Oration on his brother Theodore, (Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος, Λόγος επιτάφιος εις τον αυταδελφόν αυτου δεσπότην πορφυρογέννητον κυρ Θεόδωρον) ed. J. Chrysostomides – Introduction, Text, Translation, Notes, (CFHB 26), Thessalonike 1985.
- Μonumenta Peloponnesiaca. Documents for the history of the Peloponnese in the 14th and 15th centuries. Ed. by J. Chrysostomides, Porphyrogenitus 1995.
- Sphrantzes G., (Chronicon Minus) Memorii 1401-1477. (Chronicon Majus) Pseudo-Phrantzes: Macarie Mellisinos, Chronica 1258-1481, éd. V. Grecu (Scriptores Byzantini V), Bucarest 1966.
- F.Thiriet, Régestes des délibéretions du Sénat de Venise concernant la Romanie, v. I: 1329-1399, II: 1400-1430, III: 1431-1463 (=Documents et recherches sur l’économie des pays byzantins, islamiques et slaves et leur rélations commerciales au Moyen-Age I,II,IV) Paris-La Haye 1958, 1959,1961.
Βιβιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- J.W. Barker, Manuel II Paleologus, 1391-1425. A Study in Late Byzantine Statesmapship, New Jersey 1969.
- A. Bon, La Morée Franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d’ Achaie (1204-1430) v. I-II Paris 1969.
- G.T. Dennis, The Reign of Manuel II Paleologus in Thessalonica, 1382-1387, OCA 159 Roma 1960.
- J.V.A. Fine Jr, The Late Medieval Balkans. A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan 1987.
- H. Kalligas, Byzantine Monemvasia, The Sources, Monemvasia 1990.
- R.J. Loenertzt, Pour la Histoire du Péloponése au XIVe siécle (1382-1404). Byzantina et Franco-Graeca, Roma 1970, 227-265 και RΕB (=ΕΒ) 1 (1943) 152-196.
- R.J. Loenertzt, Un Prostagma Perdu de Theodore Ier Paléologue Regardant Thessalonique (1380/82 ?). ΕΕΒΣ 25 (1955) 170-172.
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τ.Θ ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (Εκδοτική Αθηνών)
- W. Miller, Ιστορία της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα (1204-1566). (μτφρ. Αγ. Φουριώτη γ΄ εκδ., Αθήνα 1997. 1η εκδ. Λονδίνο 1908, The Latins in the Levant, A History of Frankish Greece (1204-1566).
- N. Necipoğlu, Byzantium between the Ottomans and the Latins. Politics and Society in the Late Empire. Cambridge University Press 2009.
- D.Μ. Nicol, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου 1261-1453. ελλ. μτφρ. Στ. Κομνηνός, Αθήνα 1996. The Last Centuries of Byzantium 1261-14531, London 1972.
- A. Th. Papadopoulos, Versuch einer Genealogie der Palaiologen 1259-1453, München 1938.
- K.M. Setton, Crusades III The fourteenth and fifteenth centuries, ed. H.W. Hazard.
- D.A. Zakythinos, Le Despotat grec de Morée (1262-1460),v.I : Histoire Politique (Paris 19321), VR 19752 London, v. II : Vie et Insitutions. (Athens 19531) VR 19752 London.