Μετάβαση στο περιεχόμενο

Θεόδωρος Στάμος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Θεόδωρος Στάμος
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Theodoros Stamos (Αγγλικά) και Θεόδωρος Στάμος (Ελληνικά)[1]
Γέννηση31  Δεκεμβρίου 1922[2][3][4]
Νέα Υόρκη[5][6]
Θάνατος2 Φεβρουαρίου 1997 (74 ετών)
Ιωάννινα[7]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής[8]
Ελλάδα
ΣπουδέςΣύνδεσμος Σπουδαστών Τέχνης της Νέας Υόρκης (1936, 1940)[1]
Ιδιότηταζωγράφος[9][6] και σχεδιαστής[10]
ΚίνημαΑφηρημένος Εξπρεσιονισμός[1]
Καλλιτεχνικά ρεύματαΑφηρημένος Εξπρεσιονισμός[1]
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Θεόδωρος Στάμος (αγγλικά: Theodoros Stamos‎‎, 31 Δεκεμβρίου 1922 - 2 Φεβρουαρίου 1997) ήταν ένας Ελληνοαμερικανός καλλιτέχνης. Ήταν ένας από τους νεότερους ζωγράφους της αυθεντικής ομάδας των αφηρημένων εξπρεσιονιστών ζωγράφων, τους αποκαλούμενους Οξύθυμους (αγγλικά: Irascibles‎‎), που περιελάμβανε τους Τζάκσον Πόλοκ, Βίλεμ ντε Κούνινγκ και Μαρκ Ρόθκο. Η ύστερη του σταδιοδρομία επηρεάστηκε αρνητικά από την ανάμιξή του στην Υπόθεση Ρόθκο.

Βιογραφικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Στάμος ήταν ένας από τους αρχικούς και νεότερους ηλικιακά αφηρημένους εξπρεσιονιστές καλλιτέχνες που εργάζονταν στη Νέα Υόρκη τις δεκαετίες του '40 και '50. Γεννήθηκε στην περιοχή Λόουερ Ηστ Σάιντ του Μανχάταν σε οικογένεια Ελλήνων μεταναστών. Η μητέρα του ήταν από τη Σπάρτη και α πατέρας του είχε μεγαλώσει στη Λευκάδα. Ως έφηβος κέρδισε μια υποτροφία για την Αμερικανική Σχολή Καλλιτεχνών (αγγλικά: American Artists School‎‎) όπου μελέτησε γλυπτική μαζί με τους Σάιμον Κένεντι κα Τζόζεφ Κόνζαλ.[11] Ο δάσκαλος του Τζόζεφ Σόλμαν, μέλος της ομάδας των Δέκα (αγγλικά: The Ten‎‎), έγινε ο μέντορας του. Με την προτροπή του Σόλμαν ο Στάμος επισκέφτηκε την επιδραστική γκαλερί του Άλφρεντ Στίγκλιτς An American Place Gallery, όπου ανακάλυψε τα έργα του Άρθουρ Ντόουβ και της Τζώρτζια Ο'Κηφ ανάμεσα σε άλλα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τέλη της δεκαετίας του '30 και αρχές αυτής του '40, ο Στάμος έκανε διάφορες μικροδουλειές όπως τυπογράφος, ανθοκόμος, πωλητής βιβλίων και για μια περίοδο έφτιαχνε καλούπια για καπέλα. Κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις δουλειές σε ένα κορνιζάδικο συνάντησε μέλη της ευρωπαϊκής αβάν-γκάρντ, περιλαμβανομένων των Αρσίλ Γκόρκι και Φερνάν Λεζέρ.[12]

Το 1943, ενώ ο Στάμος ήταν 21, η επιφανής γκαλερίστα Μπέτυ Πάρσονς του διοργάνωσε μια ατομική έκθεση στη γκαλερί της, τη Wakefield Gallery and Bookshop. Η Πάρσονς έγινε σημαντική υποστηρίκτρια του και σύνδεσμος του με την καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης της εποχής. Ο Στάμος θα διοργάνωνε συχνά εκθέσεις μαζί της μέχρι το 1957. Στα μέσα της δεκαετίας του '40 είχε αρχίσει να καθιερώνεται. Το Μουσείο Γουίτνι διοργάνωνε εκθέσεις με έργα του κάθε χρόνο από το 1945 έως το 1951, ενώ έργα του εξέθεσε και το Ινστιτούτο Κάρνεγκι καθώς και το Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης αγόρασε τον πίνακα του Sounds in the Rock (μετάφραση: ήχοι στο βράχο) το 1946 και ο Έντουαρντ Γουέιλς Ρουτ, που έγινε υποστηρικτής της καριέρας του Στάμου και ταυτόχρονα μαικήνας του Ινστιτούτου Μάνσον-Γουίλιαμς-Πρόκτορ, ξεκίνησε να αγοράζει πίνακες από τον καλλιτέχνη το 1945.

Οι πίνακες του καλλιτέχνη της δεκαετίας του '40 συνδύαζαν μουντά, γήινα χρώματα με βιομορφική εικονογραφία, υπαινισσόμενοι γεωλογικά σχήματα ή πρωτόλιες οργανικές μορφές. Αυτό συμπλέει με το ενδιαφέρον του Στάμου για τη φυσική ιστορία. Όπως παρατήρησε ο καλλιτέχνης Μπαρνέτ Νιούμαν στην παρουσίαση του για την έκθεση του Στάμου το 1947 στη Γκαλερί Μπέτυ Πάρσονς, «τα ιδεογραφήματα του συλλαμβάνουν τη στιγμή της τοτεμικής έλξης ανάμεσα στην πέτρα και το μανιτάρι, την καραβίδα και το φύκι. Επανακαθορίζει τη βουκολική εμπειρία ως συμμετοχή στην εσωτερική ζωή του φυσικού φαινομένου».[13]

Κατά τα τέλη της δεκαετίας του '40 έγινε μέλος των Οξύθυμων Δεκαοκτώ, μιας ομάδας αφηρημένων ζωγράφων που ξεσηκώθηκαν ενάντια στην πολιτική του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης προς την αμερικάνικη ζωγραφική της δεκαετίας του '40 και πόζαραν για μια διάσημη φωτογραφία το 1950. Άλλα μέλη της ομάδας, η οποία θεωρείται ως η «πρώτη γενιά» των αφηρημένων εξπρεσιονιστών, ήταν οι Βίλεμ ντε Κούνινγκ, Άντολφ Γκότλιμπ , Αντ Ράινχαρντ, Γουίλιαμ Μπαζιώτης, Τζίμι Έρνστ, Τζάκσον Πόλοκ, Τζέιμς Μπρουκς, Κλίφορντ Στιλ, Ρόμπερτ Μαδεργουέλ, Μπράντλι Γουόκερ Τόμλιν, Μπαρνέτ Νιούμαν και Μαρκ Ρόθκο. Οι καλλιτέχνες αυτοί είναι μέλη της Σχολής της Νέας Υόρκης και αναφέρθηκαν περιπαικτικά ως Οι Οξύθυμοι σε ένα άρθρο του περιοδικού Life που περιλάμβανε και την περιώνυμη φωτογραφία της Νίνα Λιν.[14]

Γύρω στο 1950 ο Στάμος ξεκίνησε να εξερευνά μια νέα προσέγγιση στην αφαίρεση. Εμπνευσμένος από την αισθητική της Νοτιοανατολικής Ασίας, δημιούργησε τη σειρά πινάκων του Tea House (μετάφραση: τεϊοποτείο), οι οποίοι χαρακτηρίζονται από απαλά σκιαγραφημένες γεωμετρικές μορφές ζωγραφισμένες με μια περιορισμένη γκάμα χρωμάτων και συχνά επικαλυμμένες από σκούρες καλλιγραφικές πινελιές. Αργότερα στη δεκαετία του '50 ο Στάμος εργάστηκε με συνθέσεις οι οποίες έγιναν προοδευτικά πιο αφαιρετικές και πιο απλοποιημένες. Εξερεύνησε τη χρήση στρωμάτων λεπτής βαφής προσεκτικά επεξεργασμένων ώστε να δημιουργούν την αίσθηση του βάθους στις ευρείες χρωματιστές του επιφάνειες.[15]

Ο Στάμος ταξίδεψε ευρέως κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του. Το 1946 ταξίδεψε με τρένο στο Νέο Μεξικό και τη βορειοδυτική ακτή των ΗΠΑ. Το 1948 κι το '49 επισκέφτηκε την Ευρώπη, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, και πιθανόν την Αίγυπτο.[16] Τις επόμενες τέσσερεις δεκαετίες ταξίδεψε ευρέως και συχνά. Τα ταξίδια αυτά συνεισέφεραν στην ανάπτυξη της αισθητικής του και του προσέφεραν εναύσματα για το βαθύ ενδιαφέρον του για τις μορφές θρησκευτικότητας ανά τον κόσμο. Το 1962 ξεκίνησε πολλές μακρές σειρές πινάκων, μερικές απ'τις οποίες περιελάμβαναν υποσειρές. Στη σειρά Sun-Box (μετάφραση: ήλιος-κουτί) εξερεύνησε γωνιώδη γεωμετρικά σχήματα επάνω σε επίπεδες επιφάνειες. Μετά από το 1971 όλοι οι πίνακες του ήταν τμήματα της σειράς Infinity Field (μετάφραση: απειροστικό πεδίο). Οι αφαιρετικές αυτές ζωγραφιές χαρακτηρίζονται από ευρείες χρωματισμένες επιφάνειες διασχιζόμενες από λεπτές γραμμές ή σχήματα, και αποδίδουν μια διακριτική αίσθηση περισυλλογής.

Δίδαξε στο κολέγιο Black Mountain από το 1950 μέχρι το 1954 και από το 1955 μέχρι το 1975 δίδαξε στο Art Students League της Νέας Υόρκης και στη Σχολή Καλών Τεχνών Cunnington. Το 1975 δώρισε σαράντα πέντε έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας.[17] Είναι θαμμένος στη Λευκάδα.[18]

Υπόθεση Ρόθκο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μαρκ Ρόθκο (Mark Rothko ή Markus Yakovlevich Rothkowitz) επέλεξε τον Στάμο, με τον οποίο συνδεόταν με φιλία, ως ένα από τα μέλη του ιδρύματος διαχείρισης της κληρονομιάς του, όμως αυτό οδήγησε στην εμπλοκή του Στάμου στην Υπόθεση Ρόθκο, ένα μεγάλο δικαστικό σκάνδαλο στον κόσμο της τέχνης.[19]

Ένα χρόνο μετά την αυτοκτονία του Ρόθκο το 1970, η κόρη του μήνυσε τα μέλη του ιδρύματος, καθώς και τη Γκαλερί Μάρλμπορο, για κακοδιαχείριση και απάτη. Κατά τη διάρκεια δώδεκα χρόνων μηνύσεων και εφέσεων αποκαλύφθηκε πως πολλοί από τους πίνακες του ζωγράφου, οι οποίοι είχαν πωληθεί ή δοθεί για έκθεση από το ίδρυμα στη Γκαλερί Μάρλμπορο, είχαν πουληθεί σε εσκεμμένα χαμηλές τιμές σε καλούς πελάτες της γκαλερί, ενώ η γκαλερί κράταγε προμήθειες της τάξης του 50%, εξαιρετικά υψηλές σε σχέση με τη συνήθη προμήθεια για έναν καλλιτέχνη του διαμετρήματος του Ρόθκο που κυμαινόταν κανονικά στο 30%. Οι διαχειριστές εν τω μεταξύ μοιραζόντουσαν τα έσοδα από τις πωλήσεις στη Μάρλμπορο ως αμοιβή τους. Ο Στάμος ηθελημένα συμμετείχε σε αυτή τη συνωμοσία και επιπλέον άφησε την παλιά του γκαλερί, του Αντρέ Έμεριχ, για χάρη της Μάρλμπορο η οποία του προσέφερε ένα σημαντικά υψηλότερο συμβόλαιο. Οι κατηγορούμενοι βρέθηκαν ένοχοι και τους επιβλήθηκε συνολικό πρόστιμο $9 εκατομμυρίων. Ο Στάμος πλήρωσε το μερίδιο του από το πρόστιμο μεταφέροντας τα δικαιώματα του σπιτιού του στο Ίδρυμα Ρόθκο αλλά του επιτράπηκε να το κατοικεί όσο ζούσε. Ενώ η μήνυση συνέβαλε στο να γίνει ακόμα πιο γνωστός ο Ρόθκο, έβλαψε σημαντικά τη φήμη της γκαλερί και του Στάμου.[19]

Ο Στάμος δεν ανέκαμψε ποτέ καλλιτεχνικά μετά την υπόθεση. Οι γκαλερί πρώτης γραμμής όπως αυτή του Έμεριχ δεν ήθελαν πλέον να τον εκπροσωπήσουν. Η έλλειψη της στήριξης τους κατέστησε τους συλλέκτες επιφυλακτικούς σχετικά με τη μεταπωλητική αξία του έργου του και οδήγησε στο να έχει καταταγεί η δουλειά του χαμηλά στη δεύτερη, ή και στην τρίτη κατηγορία των έργων του αφηρημένου εξπρεσιονισμού προς το τέλος της ζωής του.[19]

Υστεροφημία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έργα του Στάμου έχουν επιλέξει δύο Έλληνες πρωθυπουργοί για τη διακόσμηση του πρωθυπουργικού γραφείου στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Γιώργος Α. Παπανδρέου και ο Αλέξης Τσίπρας.[20]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesi/painter/stamos-theodoros.html. Ανακτήθηκε στις 25  Οκτωβρίου 2020.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 29  Απριλίου 2014.
  3. ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6445tns. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ (Αγγλικά) Discogs. 2412333. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  5. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2014.
  6. ↑ 6,0 6,1 dp.iset.gr/en/artist/view.html?id=637. Ανακτήθηκε στις 25  Οκτωβρίου 2020.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  8. ↑ (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 5597. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  9. ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 2  Μαρτίου 2019. 500006236. Ανακτήθηκε στις 14  Μαΐου 2019.
  10. ↑ 9003. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  11. ↑ Theodoros Stamos (1922-1997)(2005). London: Crane Kalman Gallery, n.p.
  12. ↑ Παρθένη, Ορσαλία (1997). “Χρονολογία” στο Άννα Καφέτση επ. Θεόδωρος Στάμος, 1922–1997:Αναδρομική. Αθήνα, Ελλάδα: Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου σ. 474.
  13. ↑ Newman, Barnett (1947). ' 'Theodoros Stamos' '. New York: Betty Parsons Gallery. Αναφορά στο Καφέτση, Άννα (1997). “Θεόδωρος Στάμος: Ένας "ανορθόδοξος" οξύθυμος. Σχέδιο Υποδοχής,” στο Καφέτση, επ. (1997), σ. 36.
  14. ↑ «The Irascibles, retrieved October 25th 2008». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2008. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2015. 
  15. ↑ Sawyer, Kenneth B (1960). Stamos. Paris: Editions Georges Fall, pp. 28, 36.
  16. ↑ Partheni (1997), pp. 475-76.
  17. ↑ «Στάμος Θεόδωρος». Εθνική Πινακοθήκη. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2024. 
  18. ↑ Art Topos
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Judith H. Dobrzynski, A Betrayal The Art World Can't Forget; The Battle for Rothko's Estate Altered Lives and Reputations, The New York Times, 2 Νοεμβρίου 1998, πρόσβαση στις 19 Μαΐου 2010.
  20. ↑ «Θεόδωρος Στάμος: Ο εκρηκτικός ζωγράφος, φίλος του Ρόθκο, που αγαπούν Τσίπρας και Παπανδρέου». iefimerida.gr. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2015.  Text " iefimerida.gr http://www.iefimerida.gr/news/177842/theodoros-stamos-o-ekriktikos-zografos-filos-toy-rothko-poy-agapoyn-tsipras-kai#ixzz3QD7VOYgI" ignored (βοήθεια)

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Θεόδωρος_Στάμος&oldid=10822903"