Θεόφιλος ο Αντιοχεύς

Θεόφιλος
	Επίσκοπος Αντιοχείας
	Απεικόνιση του Θεόφιλου από το Χρονικό της Νυρεμβέργης
Από	169
Έως	177/188
Προκάτοχος	Ήρως Β΄
Διάδοχος	Μαξιμιανός
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	άγνωστη;
Θάνατος	μετά το 180, πιθανώς 188;

Ο Θεόφιλος ο Αντιοχεύς, ή Θεόφιλος Αντιοχείας, υπήρξε επίσκοπος στην Αντιόχεια ενώ θεωρείται ένας από τους πρώτους Χριστιανούς απολογητές. Έζησε στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα και εκτιμάται ότι πέθανε μετά 180, πιθανώς το 188.^[1]

Θεωρείται ότι ανέβηκε στον επισκοπικό θρόνο της Αντιοχείας κατά το 169. Πριν από αυτόν επίσκοπος Αντιοχείας ήταν ο Ήρως ο Β΄. Στον επισκοπικό θρόνο παρέμεινε τριάντα, κατά άλλους είκοσι χρόνια, μέχρι πιθανώς το 188 περίπου και τον διαδέχθηκε ο Μαξιμιανός Αντιοχείας, ωστόσο οι χρονολόγηση της ζωής του παραμένει υποθετική.^[1]

Ήταν Ιουδαίος ο οποίος ανήκε στην αίρεση των Σαδδουκαίων, και αργότερα έγινε χριστιανός. ^[2]

Το μοναδικό του σωζόμενο έργο είναι η επιστολή Προς Αυτόλυκον, στην οποία πραγματεύεται την ουσία του Θεού, τις αντιφάσεις των αρχαίων ποιητών και φιλοσόφων, τη μωρία της πολυθεΐας και κυρίως την ανηθικότητα της σύγχρονής του ειδωλολατρικής κοινωνίας. Είναι ο πρώτος συγγραφέας που χρησιμοποιεί τον όρο τριάδα^[3], καθώς και ο πρώτος που υποστηρίζει ανοιχτά την ιδέα της θεοπνευστίας της Καινής Διαθήκης^[4].

Σημειώσεις

↑ Σύμφωνα με τον Ευσέβιο 177, ωστόσο ο διάδοχός του, Μαξιμιανός, θεωρείται ότι εγινε επίσκοπος το 188.^[1]

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Rogers (2009), σελίδες 214–224
↑ Άνθιμος Γαζής (1807). Βιβλιοθήκης Ελληνικής βιβλία δύο : Περιέχοντα κατά χρονικήν πρόοδον τας περί των εξόχων Ελλήνων Συγγραφέων βεβαιωτέρας ειδήσεις / Συνερανισθέντα εκ παλαιών και νεωτέρων Κριτικών, και εκδοθέντα υπό Ανθίμου Γαζή του Μηλιώτου. Εν Βενετία: Εκ της Τυπογραφίας Πάνου Θεοδοσίου του εξ Ιωαννίνων. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2011.
↑ «Ὁ γὰρ ἥλιος ἐν τύπῳ θεοῦ ἐστιν, ἡ δὲ σελήνη ἀνθρώπου. [...] Ὡσαύτως καὶ αἱ τρεῖς ἡμέραι πρὸ τῶν φωστήρων γεγονυῖαι τύποι εἰσὶν τῆς τριάδος, τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ λόγου αὐτοῦ καὶ τῆς σοφίας αὐτοῦ. Τετάρτῳ δὲ τόπῳ ἐστὶν ἄνθρωπος ὁ προσδεὴς τοῦ φωτός, ἵνα ᾖ θεός, λόγος, σοφία, ἄνθρωπος· διὰ τοῦτο καὶ τετάρτῃ ἡμέρᾳ ἐγενήθησαν φωστῆρες». (Προς Αυτόλυκον 2:15 [101])
↑ Για παράδειγμα, αναφέρει: «Ἔτι μὴν καὶ περὶ δικαιοσύνης, ἧς ὁ νόμος εἴρηκεν, ἀκόλουθα εὑρίσκεται καὶ τὰ τῶν προφητῶν καὶ τῶν εὐαγγελίων ἔχειν, διὰ τὸ τοὺς πάντας πνευματοφόρους ἑνὶ πνεύματι θεοῦ λελαληκέναι». (Προς Αυτόλυκον 3:12) Ο Θεόφιλος χρησιμοποιεί εκφράσεις όπως «ἡ δὲ εὐαγγέλιος φωνὴ ἐπιτατικώτερον διδάσκει», «τὸ δὲ εὐαγγέλιον [ἔφη]» και «κελεύει ἡμᾶς ὁ θεῖος λόγος» για να παραθέσει αποσπάσματα από τις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, όπως από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (5:28, 32, 44, 46· 6:3) και από τον απόστολο Παύλο (1 Τιμόθεο 2:2· Ρωμαίους 13:7, 8).

Έργα του Θεόφιλου Αντιοχείας σε νεοελληνική απόδοση

Θεόφιλός Αντιοχείας, εισαγωγή, μτφρ, σχόλια του Παναγιώτη Χρήστου, Απόλογηταί, τομ.2, εκδ. Πατερικαί εκδόσεις Γρηγόριος Παλαμάς, Θεσσ/ίκη, 1986, σελ.303-515

Wikisource logo

Στη Βικιθήκη υπάρχει υλικό που έχει σχέση με το θέμα:
Συγγραφέας:Θεόφιλος ο Αντιοχεύς

Πηγές

Καθολική Εγκυκλοπαίδεια: λήμμα «Θεόφιλος» (Αγγλικά)
Dictionary of Christian Biography and Literature to the End of the Sixth Century AD: λήμμα «Θεόφιλος, επίσκοπος Αντιόχειας» (Αγγλικά)
Rogers, Rick (2009). «Theophilus of Antioch» (στα αγγλικά). The Expository Times 120 (5): 214–224. doi:10.1177/0014524608101108. ISSN 0014-5246.

[2] Σύμφωνα με τον Ευσέβιο 177, ωστόσο ο διάδοχός του, Μαξιμιανός, θεωρείται ότι εγινε επίσκοπος το 188.^[1]

[Rogers-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Rogers (2009), σελίδες 214–224

[3] Άνθιμος Γαζής (1807). Βιβλιοθήκης Ελληνικής βιβλία δύο : Περιέχοντα κατά χρονικήν πρόοδον τας περί των εξόχων Ελλήνων Συγγραφέων βεβαιωτέρας ειδήσεις / Συνερανισθέντα εκ παλαιών και νεωτέρων Κριτικών, και εκδοθέντα υπό Ανθίμου Γαζή του Μηλιώτου. Εν Βενετία: Εκ της Τυπογραφίας Πάνου Θεοδοσίου του εξ Ιωαννίνων. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2011.

[4] «Ὁ γὰρ ἥλιος ἐν τύπῳ θεοῦ ἐστιν, ἡ δὲ σελήνη ἀνθρώπου. [...] Ὡσαύτως καὶ αἱ τρεῖς ἡμέραι πρὸ τῶν φωστήρων γεγονυῖαι τύποι εἰσὶν τῆς τριάδος, τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ λόγου αὐτοῦ καὶ τῆς σοφίας αὐτοῦ. Τετάρτῳ δὲ τόπῳ ἐστὶν ἄνθρωπος ὁ προσδεὴς τοῦ φωτός, ἵνα ᾖ θεός, λόγος, σοφία, ἄνθρωπος· διὰ τοῦτο καὶ τετάρτῃ ἡμέρᾳ ἐγενήθησαν φωστῆρες». (Προς Αυτόλυκον 2:15 [101])

[5] Για παράδειγμα, αναφέρει: «Ἔτι μὴν καὶ περὶ δικαιοσύνης, ἧς ὁ νόμος εἴρηκεν, ἀκόλουθα εὑρίσκεται καὶ τὰ τῶν προφητῶν καὶ τῶν εὐαγγελίων ἔχειν, διὰ τὸ τοὺς πάντας πνευματοφόρους ἑνὶ πνεύματι θεοῦ λελαληκέναι». (Προς Αυτόλυκον 3:12) Ο Θεόφιλος χρησιμοποιεί εκφράσεις όπως «ἡ δὲ εὐαγγέλιος φωνὴ ἐπιτατικώτερον διδάσκει», «τὸ δὲ εὐαγγέλιον [ἔφη]» και «κελεύει ἡμᾶς ὁ θεῖος λόγος» για να παραθέσει αποσπάσματα από τις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, όπως από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (5:28, 32, 44, 46· 6:3) και από τον απόστολο Παύλο (1 Τιμόθεο 2:2· Ρωμαίους 13:7, 8).

[α]

[1]

[2]

[3]

[4]