Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ιερός Ναός Παναγίας των Ξένων (Πρέβεζα)

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ναός Παναγίας των Ξένων, Πρέβεζα
Όψη του ναού από τα βορειοδυτικά.
Χάρτης
Γενικές πληροφορίες
Είδοςναός
Αρχιτεκτονικήμονόχωρη βασιλική
ΔιεύθυνσηΕθνικής Αντιστάσεως 8
Γεωγραφικές συντεταγμένες38°57′29″N 20°45′14″E
Θρησκευτική υπαγωγήΙερά Μητρόπολη Νικοπόλεως & Πρεβέζης
Διοικητική υπαγωγήΠεριφερειακή Ενότητα Πρέβεζας
ΤοποθεσίαΠρέβεζα
ΧώραΕλλάδα
Ολοκλήρωση1740 περ.
Ανακαίνιση1872
Χρήσηενοριακός ναός
Διαστάσεις
Γενικές διαστάσεις24μ × 10μ
Τεχνικές λεπτομέρειες
Περίμετρος67 μ.
Εμβαδόν240 m2
Σχεδιασμός και κατασκευή
δεδομένα (π)

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή, όπως είναι ευρύτερα γνωστός στην Πρέβεζα, Ιερός Ναός της Παναγίας των Ξένων, είναι, στις μέρες μας, ένας από τους εννέα ενοριακούς ναούς της πόλης.[α] Ο πρώτος ναός ήταν ιδιόκτητος, του καπετάν Λιμπέριο Αγκούστι (Liberio Agusti). Παραχωρήθηκε σε αυτόν και τους κληρονόμους του με διάταγμα του Ενετού Γενικού Προβλεπτή της Θάλασσας Τζώρτζη Γκριμάνι (Zorzi Grimani) μεταξύ των ετών 1737 και 1740.[1] [2] Ο ναός ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1872, μετά τις μεγάλες ζημιές που υπέστη από τον καταστρεπτικό σεισμό του 1869.[3] Ο σημερινός ναός είναι ξυλόστεγη μονόχωρη βασιλική, με σαφή μορφολογικά στοιχεία από το Επτανησιακό Μπαρόκ.[4]

Ιστορία του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πρώτος ναός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πρώτος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Πρέβεζα ήταν κτητορικός, δηλαδή ιδιόκτητος, όπως και οι περισσότεροι νέοι ναοί που δημιουργήθηκαν στην πόλη τον 18ο αιώνα. Κτίστηκε το 1740 περίπου, στη διάρκεια της δεύτερης ενετοκρατίας της Πρέβεζας (1718-1797). Κτήτορας το ναού ήταν ο καπετάν Λιμπέριο Αγκούστι (Liberio Agusti), στον οποίον παραχωρήθηκε ο ναός με έκδοση διατάγματος από τον Γενικό Προβλεπτή της Θάλασσας Τζώρτζη Γκριμάνι (Zorzi Grimani), ο οποίος υπηρέτησε στη θέση αυτή κατά το διάστημα 1737-1740.[5] Έγγραφα σχετικά με την κατασκευή του ναού σώζονται στο Αρχείο της Βενετικής Διοίκησης της Πρέβεζας, το οποίο απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Τμήμα Λευκάδας.[6]

Λίγα χρόνια αργότερα, πιθανόν περί το 1743, ο ναός φέρεται να είναι ιδιοκτησία της Αναστασούλας Αγκούστι (Anastassula Agusti), προφανώς χήρας του καπετάν Λιμπέριο Αγκούστι.[7]

Σε απογραφή των ναών της Πρέβεζας του 1789, ιδιοκτήτες του ναού φέρονται ο ιερέας Χρήστος Ζαλογγίτης και ο γιος του, Δημήτριος Ζαλογγίτης,[β] επίσης ιερέας, οι οποίοι ιερουργούσαν στον ναό.[8] [9]

Σε σωζόμενη απογραφή πληθυσμού της Πρέβεζας ανά ενορία, η οποία έγινε από τη Βενετική Διοίκηση μεταξύ των ετών 1785 και 1793, ο ιερέας Χρήστος Ζαλογγίτης απογράφεται ως ευκατάστατος ενορίτης του ναού της Παναγίας, με δωδεκαμελή οικογένεια.[10] Από την ίδια απογραφή προκύπτει ότι η ενορία του ναού της Παναγίας αποτελούταν, τότε, από 53 οικογένειας και συνολικά 229 μέλη.[11] Στην απογραφή καταχωρίζονται, ως ενορίτες του ναού, αρκετές οικογένειες προερχόμενες από σχεδόν όλα τα Επτάνησα, όπως τη Λευκάδα, την Κεφαλονιά, την Ιθάκη, την Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο. Μεταξύ των ενοριτών συγκαταλέγονταν οι: Σπύρος Λεκατσάς από την Ιθάκη, ο Παύλος Ερρίκος Αλεάνδρι (Paolo Enerico Alleandri), ο Νικόλαος Γαρτζούνης, ο Θανάσης Γκαβανόζης, ο Πέτρος Βαλεντίνι, ο Ευστάθιος Παρούσης, ο καπετάν Γιώργος Καραβέλας και ο Αναστάσιος Σκέφερης.[12] [13]

Ο δεύτερος ναός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η παλαιά επιγραφή ανεγέρσεως του ναού
Η νέα επιγραφή ανεγέρσεως του ναού

Έναν αιώνα σχεδόν αργότερα, το 1884, ο τοπικός επίσκοπος Σεραφείμ Ξενόπουλος αναφέρει, σε σύγγραμμά του, ότι ο ναός ήταν παλαιότερα κτῆμα τῆς οἰκογενείας Ζαλογγιτῶν, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο ναός ήταν ήδη τότε (το 1884) ενοριακός, και ότι ιερέας του ναού ήταν μέλος τῆς ἰδίας οἰκογενείας Ζαλογγιτῶν. Μας πληροφορεί, επίσης, ότι η ενορία αποτελούταν τότε από 50 οικογένειες.[14] Ιερέας του ναού το 1871 ήταν ο Ανδρέας Ζαλογγίτης,[γ] γιος του ιερέα Δημητρίου Ζαλογγίτη.[15]

Ο πρώτος ναός υπέστη εκτεταμένες ζημιές από τον ισχυρό, καταστρεπτικό, σεισμό που έπληξε την περιοχή τον Δεκέμβριο του 1869. Σε σχετική εγκύκλιό του ο επίσκοπος Σεραφείμ Ξενόπουλος αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι ὁ ναὸς τῆς Θεοτόκου, καλούμενος «Ἡ Παναγία τῶν Ξένων», παθὼν οὐκ ὀλίγον ἐκ τοῦ κατὰ Δεκέμβριον τοῦ 1869 ἔτους ἐπισυμβάντος καταστρεπτικοῦ σεισμοῦ, ἦτο ἑτοιμόρροπος.[16]

Παρόλο ότι ο Σεραφείμ Ξενόπουλος, επίσκοπος της περιοχής μέχρι το 1881, αναφέρει στο Δοκίμιόν του περί Άρτης και Πρεβέζης ότι ο ναός ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1873,[14] από μαρμάρινη επιγραφή, η οποία φέρει χρονολογία 16 Φεβρουαρίου 1872 και είναι εντοιχισμένη στη νότια όψη του ναού και πάνω από τη νότια θύρα του, προκύπτει ότι ο ναός ανεγέρθηκε εκ βάθρων με συνδρομή των αδελφών του ναού και ξένων, όταν επίτροποί του ήταν ο Κωνσταντίνος Μουστάκης[δ] και ο Βασίλειος Λέπας.[ε] [19] Η επιγραφή αναφέρει: Πρέβεζα, 16 Φεβρουαρίου 1872. Ο ναός ούτος της Κοιμήσεως Θεοτόκου, Παναγία των Αδελφών και Ξένων επονομαζόμενος, ανηγέρθη εκ θεμελίων διά συνδρομών των αδελφών και των ενταύθα ξένων, επιτροπευόντων Κωνσταντίνου Μουστάκη εκ Συρράκου και Βασιλείου Λέπα εκ Πρεβέζης.

Το 1880 ξεκίνησε η αγιογράφηση του νέου ναού από τον Πρεβεζάνο ζωγράφο/αγιογράφο Αθανάσιο Καραντζούλα. Η ουρανία (1880), οι δεσποτικές εικόνες του τέμπλου (1881), τα θωράκιά του (1882) και το δωδεκάρτο είναι όλα έργα του Καραντζούλα.[ζ]

Η επέκταση του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περί το 1960, ο ναός επεκτάθηκε προς τα δυτικά, κατά 5 περίπου μέτρα, σε τμήμα του χώρου του κοιμητηρίου του ναού.[21] Ο παλαιός γυναικωνίτης παρέμεινε, όμως, στη θέση του. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ο γυναικωνίτης ανακατασκευάστηκε στο νέο δυτικό άκρο τού ναού, πάνω σε μεταλλική κατασκευή και το στηθαίο του μεταφέρθηκε στη νέα του θέση. Τα δύο παράθυρα του παλαιού γυναικωνίτη (στον βόρειο και νότιο τοίχο του ναού αντίστοιχα) κτίστηκαν ώστε να υπάρξει συνεχής εσωτερική τοιχοποιία και ανοίχτηκαν δύο νέα παράθυρα (που αντιγράφουν τα παλαιά) για να φωτίζουν τον νέο γυναικωνίτη.

Το 1983, όταν κατεδαφίστηκε ο παλαιός ναός των αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης της Πρέβεζας για να ανεγερθεί νέος, ο Γεώργιος Ιάσ. Μουστάκης, απόγονος του παλαιού επιτρόπου του ναού της Παναγίας, Κωνσταντίνου Μουστάκη, εντόπισε την επιτύμβια πλάκα του Βασιλείου Λέπα, στο κοιμητήριο του ναού, ενημέρωσε σχετικά τον τότε μητροπολίτη Μελέτιο και, μερίμνη του τότε εφημερίου Δημητρίου Μπούσιου και του τότε επιτρόπου του ναού Λάζαρου Συνέσιου, η θρυμματισμένη πλάκα αποκαταστάθηκε και τοποθετήθηκε όρθια, στο προαύλιο βόρεια του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.[22]

Περί το 2008 ανακαινίσθηκε τόσο ο ναός όσο και η στέγη του. Την ίδια εποχή τοποθετήθηκε μία νέα, καλλίγραφη, επιγραφή κοντά στην παλαιά για να είναι εύκολα αναγνώσιμη, με λανθασμένη, όμως, την ημέρα του Φεβρουαρίου του 1872 (10, αντί του ορθού 16).

Η ονομασία του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα Βενετοκρατούμενα Επτάνησα και τα Βενετικά Ηπειρωτικά Εξαρτήματα (Πρέβεζα, Πάργα, Βόνιτσα) οι περισσότεροι ναοί ήταν είτε κτητορικοί (ιδιόκτητοι) είτε συναδελφικοί (διοικούμενοι από ομάδα ατόμων, που ονομάζονταν αδελφοί, συνήθως με κληρονομικό δικαίωμα). Σε αυτούς τους αδελφούς αναφέρεται η παλαιά επιγραφή που υπάρχει στη νότια όψη του ναού. Στην ενορία της Παναγίας εγγράφονταν και πολλοί ξένοι, δηλαδή μη Πρεβεζάνοι, που εγκαθίσταντο στην πόλη. Αυτός είναι ο λόγος που ο ναός έμεινε γνωστός ως η Παναγία των Ξένων.

Παρόμοιες ονομασίες ναών υπάρχουν τόσο στην Κέρκυρα όσο και τη Λευκάδα. Ο ναός της Παναγίας των ξένων στην Κέρκυρα αφομοίωσε τους Ηπειρώτες, «ξένους» για τους ντόπιους, και για αυτόν τον λόγο ο ναός που ίδρυσαν και χρησιμοποιούσαν ονομάζεται, μέχρι και σήμερα, Παναγία των ξένων.[23] Στη Λευκάδα ο Ιερός ναός του Γενεσίου της Παναγίας ονομάζεται Παναγία των Ξένων για τους ίδιους λόγους, δηλαδή διότι ενορίτες του ήταν ξένοι (εκτός Λευκάδας) κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στην πόλη. Τόσο στην Ιθάκη όσο και τη Ζάκυνθο η ενορία των ξένων είναι στον ναό του αγίου Νικολάου.

Το τέμπλο και οι εικόνες του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού
αγιογραφημένο από τον Αθ. Καραντζούλα.

Το ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο του ναού κατασκευάστηκε λίγα χρόνια μετά την ανέγερση του δεύτερου ναού.[η] Οι δεσποτικές εικόνες του τέμπλου είναι όλες έργα του Πρεβεζάνου αγιογράφου Αθανασίου Καραντζούλα και χρονολογούνται το 1881. Πρόκειται για εικόνες, με αυγοτέμπερα σε ξύλο, του ένθρονου Χριστού, της ένθρονης Βρεφοκρατούσας Παναγίας,[θ] της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Ιωάννη του Προδρόμου, οι οποίες δημιουργήθηκαν με δαπάνες του πλούσιου εμπόρου Κωνσταντίνου Ι. Μπαλτατζή με Συρρακιώτικη καταγωγή.[24]

Ο Παντοκράτωρ
από την ουρανία του ναού,
έργο του Αθ. Καραντζούλα, 1880.

Ο Αθανάσιος Καραντζούλας αγιογράφησε, επίσης, το δωδεκάορτο, τα θωράκια του τέμπλου, καθώς και τις ουρανίες της οροφής του ναού.[25] Οι τέσσερις εικόνες στα θωράκια του τέμπλου, κάτω από τις δεσποτικές εικόνες, αγιογραφήθηκαν από τον Καραντζούλα το 1882 και απεικονίζουν: Τη θυσία του Αβραάμ, την αναχώρησι εις Αίγυπτον, τη βρεφοκτονία εν τη πόλη Βηθλεέμ και την αποτομή της κεφαλής του Προδρόμου.[26] Η θυσία του Αβραάμ έγινε με δαπάνες του Συρρακιώτη εμπόρου Χρίστου Γ. Τζόκου,[27] η οικία του οποίου βρίσκεται διαγωνίως απέναντι από τον ναό της Παναγίας. Οι επόμενες δύο εικόνες των θωρακίων έγιναν με δαπάνες του Δημητρίου Ε. Ψυλοδημήτρη, ενώ η τέταρτη με δαπάνες του Παναγιώτη Τόλια. Στο άνω τμήμα του τέμπλου υπάρχει το «Δωδεκάορτον», αποτελούμενο από δέκα εικόνες από τη ζωή του Ιησού και, επιπλέον, μία μεγάλη ωοειδή εικόνα του Μυστικού Δείπνου, πάνω από την ωραία πύλη, η οποία έγινε με δαπάνες του Ιωάννου Μπίτσιου από το Συρράκο.[ι] Επιστέγασμα του τέμπλου, είναι μία εικόνα της Αναστάσεως.[28]

Στο κυρίως προσκυνητάρι του ναού υπάρχει εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία σώζεται από τον πρώτο ναό, είναι χρονολογημένη το 1803 και αγιογραφημένη από τον γνωστό Λευκαδίτη ζωγράφο Σπυρίδωνα Βεντούρα.[29]

Η οροφή του ναού διακοσμείται με ουρανίες, του Ιησού Παντοκράτορα, στο μέσον, και των ευαγγελιστών Μάρκου, Λουκά, Ματθαίου και Ιωάννη με τα σύμβολά τους, στις τέσσερις γωνίες.[30] Η ουρανία του Ιησού Παντοκράτορα είναι έργο του Αθανασίου Καραντζούλα και χρονολογείται το 1880, έναν χρόνο πριν την αγιογράφηση των δεσποτικών εικόνων από τον ίδιο ζωγράφο. Τις δαπάνες για την εικόνα αυτή ανέλαβε ο Σωτήριος Κανέλας, όπως αναγράφεται στην άκρη της εικόνας.

Η εικόνα του Ιησού Μεγάλου Αρχιερέως στον Δεσποτικό Θρόνο είναι έργο του Πρεβεζάνου αγιογράφου Νικολάου Θωμαΐδη, και χρονολογείται το 1953.[28]

Οι τοίχοι του ναού είναι αγιογραφημένοι από διάφορους αγιογράφους. Ο Ευάγγελος Αλκιβιάδη Μηλιώνης, από τα Τρίκαλα, γεννημένος το 1954, αγιογράφησε το 1978 τους βόρειο και νότιο, κυρίως, τοίχους. Ο Γιώργος Ι. Τριανταφυλλίδης, γεννημένος το 1949 στη Νέα Σαμψούντα Πρεβέζης, αγιογράφησε το ιερό του ναού, το 1984. Ο Βασίλειος Μπισμπίκης, γεννημένος το 1967 στους Αγίους Σαράντα, αγιογράφησε το στηθαίο του ανακαινισμένου γυναικωνίτη, το 2002, καθώς και τις επεκτάσεις των δύο τοίχων (βόρειο και νότιο), το 2003.

Σε δύο επιτοίχια προσκυνητάρια, οι εικόνες των αγίων Τρύφωνος και Προκοπίου, είναι έργα των γυναικών αγιογράφων της Ιεράς Μονής Αγίων Πάντων των Σπετσών, του 1989.

Σε άλλο προσκυνητάρι του ναού υπάρχει αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας Αναφωνήτρας της Πρεβεζάνας, το πρωτότυπο της οποίας βρίσκεται στον ναό του Αγίου Νικολάου των Καθολικών στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς,[31] από το 1500 περίπου. Μετά από πεντακόσια χρόνια, με μέριμνα του μακαριστού μητροπολίτη Μελετίου, η Παναγία η Πρεβεζάνα επέστρεψε το 2001 στις «ρίζες» της.[32]

Ιερά λείψανα του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στον ναό φυλάσσονται μικρά τμήματα λειψάνων των αγίων Προκοπίου και Τρύφωνος, μέσα σε ασημένια λειψανοθήκη, η οποία κατασκευάστηκε το 1883 και όχι το 1843, όπως έχει δημοσιευθεί. Στις πλευρές της είναι κατά σειρά σκαλισμένες οι παραστάσεις της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του αγίου Τρύφωνα, του αποστόλου Θωμά, του προφήτου Ηλιού, του αγίου Βησσαρίωνος, του αγίου Νικολάου, του αγίου Βασιλείου και του αγίου Προκοπίου. Από εγχάρακτες επιγραφές που υπάρχουν στο κάλυμμα της λειψανοθήκης πληροφορούμαστε ότι η λειψανοθήκη κατασκευάστηκε διά χειρών του Αθανασίου Δουγορίτου και των αδελφών του από τους Καλαρρύτες, επί επιτρόπων αδελφών και ξένων Κωνσταντίνου Μουστάκη και Βασιλείου Λέπα, την 12 Νοεμβρίου 1883, και ότι τα μεν άγια λείψανα των αγίων Προκοπίου και Τρύφωνος αφιερώθηκαν στον ναό της Κοιμήσεως Θεοτόκου Πρεβέζης από την Ελισάβετ,[κ] σύζυγο Κωνσταντίνου Μουστάκη, η δε λειψανοθήκη από τους συνδρομητές του ναού.[λ]

Οι επιγραφές της λειψανοθήκης είναι ανορθόγραφες και έχουν ως εξής: «ΔΙΑ ΧΙΡΟΣ ΑΘΝΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΙ + ΔΟΥΓΟΡΙΤΟΣ · ΚΑΛΑΡΙΤΟΝ + ΑΔΕΛΦΟΝ ΚΑΙ ΞΕΝΟΝ ΠΙΤΡΟΠΟΣ ΚΣΤ ΜΟΥΣΤΑΚΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΟΣ ΛΕΠΑΣ + 1883 ΝΟΥΙΝΒΡΙΟΥ + 12» και «ΤΑ ΜΕΝ ΑΓΙΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΑΓος ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ ΚΑΙ ΑΓος ΤΡΥΦΩΝ ΑΦΙΡΩΘΗΣΑΝ ΠΑΡΑ ΤΗΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤΣ ΣΥΖΙΓΟΥ ΚΩΝ ΜΥΣΤΑΚΗ ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΚΙΜΗΣΕΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΤΟΥ ΔΕ ΚΙΒΟΤΙΟΝ ΣΙΔΡΟΜΗΤΩΝ».[33]

Τα τρία γνωστά καμπαναριά του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεν γνωρίζουμε πού ήταν το καμπαναριό του ναού προ του 1934, αλλά το πρώτο καμπαναριό για το οποίο υπάρχουν δημοσιευμένα στοιχεία, ήταν κτισμένο στον χώρο βόρεια της αυλής της εκκλησίας της Παναγίας.[34] Ο χώρος προς βορράν του ναού δεν είχε οικοδομηθεί όταν κατασκευάστηκε το καμπαναριό, το 1934, από τον εργολάβο Δημήτριο Λιόλιο. Το καμπαναριό ήταν κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα (τσιμέντο), το οποίο άρχισε να χρησιμοποιείται στην Πρέβεζα από τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Πάνω από την αψιδωτή πύλη του καμπαναριού υπήρχαν δύο ακόμη επίπεδα. Το τελευταίο επίπεδο σκεπαζόταν με θόλο που έφερε στην κορυφή του σταυρό. Από τον θόλο του καμπαναριού κρεμόταν η μόνη καμπάνα του. Δεν είναι γνωστό για ποιον λόγο κατεδαφίστηκε το πρώτο καμπαναριό του ναού της Παναγίας, αλλά θεωρείται ότι η κατεδάφισή του έγινε περί το 1970, όταν στον χώρο κτίστηκαν νέες οικοδομές.[35]

Το δεύτερο καμπαναριό του ναού της Παναγίας κατασκευάστηκε το 1970 περίπου και μετά την κατεδάφιση του προηγουμένου, επί μητροπολίτη Στυλιανού, στην ανατολική πλευρά του ναού, με όψη στην οδό της κεντρικής αγοράς. Ήταν και αυτό κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα, προσπαθώντας να προσομοιάσει το «αέρινο» λιθόκτιστο καμπαναριό του ναού του αγίου Βησσαρίωνος Φιλιππιάδας, χωρίς επιτυχές αποτέλεσμα.[35]

Το τρίτο καμπαναριό του ναού κατασκευάστηκε το 1999 στον ίδιο ακριβώς χώρο που ήταν και το προηγούμενο, το οποίο κατεδαφίστηκε. Αντιγράφει, με επιτυχία, επτανησιακά πρότυπα κωδωνοστασίων.

Ιερείς του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιερείς που υπηρέτησαν, ως εφημέριοι, στον ναό της Παναγίας των Ξένων υπήρξαν οι ακόλουθοι:[36]

  • π. Χρήστος Ζαλογγίτης. Το 1789 φέρεται ήδη κτήτορας και ιερέας του ναού.
  • π. Δημήτριος Χ. Ζαλογγίτης. Το 1789 φέρεται να ιερουργεί στον ναό μαζί με τον πατέρα του Χρήστο. Απεβίωσε το 1817.
  • π. Γεώργιος Λάπας. 1864 - Μάιος 1865.
  • π. Ανδρέας Δ. Ζαλογγίτης. Οκτώβριος 1865 - Μάιος 1898.
  • π. Μιχαήλ. Δεκέμβριος 1898 - Μάιος 1903.
  • π. Ευάγγελος Οικονομίδης. Αύγουστος 1903 - Αύγουστος 1931.
  • π. Δημήτριος Αρταβάνης. Αύγουστος 1931 - Φεβρουάριος 1937.
  • π. Κωνσταντίνος Νικολαΐδης. Φεβρουάριος 1937 - αρχές δεκαετίας του 1950.
  • αρχιμανδρίτης Κωνσταντίνος Σακελλαρόπουλος. Αρχές δεκαετίας του 1950 και για δύο περίπου έτη. Μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος (1968-1974).
  • αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μαΐστρος. Μάιος 1953 - Αύγουστος 1956. Μετέπειτα μητροπολίτης Καστορίας (1974-1985).
  • αρχιμανδρίτης Θεοφύλακτος Κρητικός. Αύγουστος 1956 - Ιούνιος 1970.
  • π. Σπυρίδων Γκάτζιας. Ιούνιος 1970 - Σεπτέμβριος 1972.
  • π. Δημήτριος Μπούσιος. Σεπτέμβριος 1972 - Αύγουστος 2001.
  • π. Δημήτριος Τσόγκας. Αύγουστος 2001 - Ιανουάριος 2007.
  • αρχιμανδρίτης Νίκων Κουτσίδης. Ιανουάριος 2007 - Ιούνιος 2007.
  • π. Γεώργιος Καραφάτης. Ιούνιος 2007 - Ιανουάριος 2010.
  • αρχιμανδρίτης Άβελ Κωνσταντινίδης. Φεβρουάριος 2010 - Δεκέμβριος 2012.
  • αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Κιζιρίδης. Ιανουάριος 2013 - Ιούνιος 2017. Μετατέθηκε, τη αιτήσει του, στην Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως & Σταυρουπόλεως, της οποίας είναι γραμματέας.
  • π. Φώτιος Χήτος. Ιούνιος 2017 μέχρι σήμερα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Στην παλαιά πόλη της Πρέβεζας, εντός της άλλοτε περιμετρικής αμυντικής τάφρου, υπάρχουν οι εξής έξι ενοριακοί ναοί: του αγίου Νικολάου, του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, του αγίου Χαραλάμπη, της Παναγίας των Ξένων, των αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης και του αγίου Βασιλείου. Στις επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως Πρέβεζας υπάρχουν οι εξής τρεις ενοριακοί ναοί: της αγίας Ειρήνης, της αγίας Αικατερίνης και του αγίου Νεκταρίου. Στα περίχωρα της Πρέβεζας υπάρχουν οι ακόλουθοι τρεις ενοριακοί ναοί στα ομώνυμα προάστια: του Παντοκράτορος, του αγίου Θωμά και της αγίας Τριάδος. Για τους ενοριακούς ναούς της Πρέβεζας, βλ. Ημερολόγιον 2008 της Ιερά Μητροπόλεως Νικοπόλεως & Πρεβέζης σελ. 24-32.
  2. ↑ Για τον ιερέα Δημήτριο Ζαλογγίτη, γιο του επίσης ιερέα Χρήστου Ζαλογγίτη, έχει γράψει εκτενώς ο ηπειρώτης λόγιος Παναγιώτης Αραβαντινός. Βλ. Αραβαντινός 1960, σελίδες 61-62, όπου αναφέρει: Ευπατρίδης της πόλεως Πρεβέζης ο εν λόγω ανήρ, ηκροάσατο προς τα τέλη της παρελθούσης [εκατονταετίας (18ο αιώνα)] τα εν τη πατρίδι του υπό του ιερομονάχου Διονυσίου του Ακαρνάνος παραδιδόμενα ελληνικά μαθήματα, μεταβάς δε εις Μεσολόγγιον εφοίτησε τακτικώς υπό τον Παναγιώτην Παλαμάν. Επανακάμψας εις την πατρίδα του ενυμφεύθη και το ιερατικόν επάγγελμα ενηγκαλίσθη. Ως τοιούτος δε και ως συνετός και φιλόπατρις διήλθεν ευυπολήπτως, διδούς παράδειγμα της ευγενικής του διαγωγής προς τους συγχρόνους του ιερείς και προκρίτους Πρεβεζαίους, και η οικία αυτού υπήρξε κέντρον συναναστροφής των ευμαθών και πεπαιδευμένων πολιτών και ξένων, κατέχουσα βιβλιοθήκην ικανής αξίας, εκ φιλολογικών και θρησκευτικών βιβλίων συνισταμένην. Απεβίωσε δε κατά τον Αύγουστον του 1817 εν Πρεβέζη, οικογενειάρχης ων και μόλις τα προς συντήρησίν του εξοικονομών, αφού ο Αλή πασάς τω αφήρεσε το πλείστον μέρος των κτημάτων του.
  3. ↑ Για τον ιερέα Ανδρέα Ζαλογγίτη, γιο του επίσης ιερέα Δημητρίου Ζαλογγίτη, έχει γράψει ο Πρεβεζάνος λόγιος Ηλίας Βασιλάς. Βλ. Βασιλάς 2012, σελ. 419, όπου αναφέρει: Τέκνον του Δημητρίου Ζαλογγίτη είναι ο ιερεύς Ανδρέας Ζαλογγίτης. Για τούτον γράφει στο βιβλίον θανάτων του ναού Αγίου Νικολάου ο εφημέριος ιερεύς Κωνσταντίνος Λαχανάς τα εξής: «23 Μαΐου 1898. Απεβίωσεν ο ιερεύς Ανδρέας Ζαλογγίτης εξ ενορίας και εφημέριος της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας της Κοιμήσεως, ετών 75 και ενταφιάσθη εις το ενταύθα Νεκροταφείον του Αγίου Νικολάου και ήτον εις το οφίκιον σκευοφύλαξ».
  4. ↑ Ο Κωνσταντίνος Μουστάκης (1821-) ήταν προπάππος του Πρεβεζάνου θεολόγου και λογοτέχνη Βασιλείου Μουστάκη (2.5.1920 – 26.11.1984). Ο γιος τού Κωνσταντίνου Μουστάκη, Βασίλειος, ήταν παππούς του Βασίλη Μουστάκη, γιου του Περικλή.[17]
  5. ↑ Ο Βασίλειος Λέπας (1826-1888) ήταν προπάππος του αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου Γιαννουλάτου. Η κόρη του Βασιλείου Λέπα (Άννα Λέπα) παντρεύτηκε τον Πρεβεζάνο παπά Μαλτέζο, κόρη των οποίων παντρεύτηκε τον Γεράσιμο Γιαννουλάτο, γιος των οποίων είναι ο αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος.[18]
  6. ↑ Ο Αθανάσιος Καραντζούλας ή Καρατζούλας γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1836 και απεβίωσε το 1915 περίπου. Ήταν ζωγράφος & χαράκτης. Μαθήτευσε στο Βασιλικὸν Σχολεῖον τῶν Τεχνῶν – το οποίο ιδρύθηκε τον Οκτώβριο 1837 και ήταν πρόδρομος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου– στην τάξη του ιερομονάχου Αγαθάγγελου Τριανταφύλλου (~1786-1872). Υπήρξε σπουδαστής της ξυλογραφίας το ακαδημαϊκό έτος 1861-62. Την ίδια περίοδο σπούδασε επίσης καλλιγραφία και ζωγραφική.[20]
  7. ↑ Το τέμπλο του ναού της Παναγίας των Ξένων είναι σχεδόν όμοιο με το τέμπλο του παλαιού ναού των αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης της Πρέβεζας, το οποίο αποτελεί σήμερα το τέμπλο του υπόγειου ναού του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, κάτω από τον νέο ναό των αγίων.
  8. ↑ Παρόμοια εικόνα του ίδιου αγιογράφου και της ίδιας περιόδου βρίσκεται στον ναό του Γενεσίου της Θεοτόκου Κορωνησίας.
  9. ↑ Πρόκειται, πιθανότατα, για τον Συρρακιώτη τυροκόμο Ιωάννη Γ. Μπίτζιο, ο οποίος ήταν τότε εγκατεστημένος στα Γιάννενα. Βλ. Μουστάκης 2008, σελ. 224.
  10. ↑ Η Ελισάβετ Μουστάκη, το γένος Τριανταφύλλου, ήταν Συρρακιώτισσα. Τα τμήματα λειψάνων των αγίων Τρύφωνος και Προκοπίου περιήλθαν στην οικογένεια Τριανταφύλλου από μέλος της, που ήταν ιερομόναχος. Επειδή δεν υπήρχε άλλο άρρεν μέλος στην οικογένεια, τα κληρονόμησε η Ελισάβετ, σύζυγος Κωνσταντίνου Μουστάκη, η οποία τα αφιέρωσε το 1843 [sic.] (το ορθό είναι το 1883) στον ναό της Παναγίας των Ξένων. Βλ. Μουστάκης 2008, σελ. 124.
  11. ↑ Πιθανότατα αναφέρεται στους συνδρομητές που συνέβαλαν στη συλλογή χρημάτων για την ανοικοδόμηση του ναού, την οποία ζήτησε με εγκύκλιό του ο τότε επίσκοπος Σεραφείμ Ξενόπουλος. Βλ.Κατσαούνης 1991, σελ. φ. 21, 4.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Καρύδης 2019, σελ. 75.
  2. ↑ Το χρονικό διάστημα προκύπτει από τα έτη που υπηρέτησε στη θέση τού Γενικού Προβλεπτή της Θάλασσας ο Zorzi Grimani. Βλ. Παπακώστα 2018, σελ. 176
  3. ↑ Συνέσιος 2015, σελίδες 12-13.
  4. ↑ Μαμαλούκος 1998, σελίδες 127-129.
  5. ↑ Αυτά αναφέρει αναλυτική απογραφή των ναών της Πρέβεζας που συνέταξε ο αρχιερατικός επίτροπος Πρεβέζης, Βασίλειος Γκινάκας, στις 20 Αυγούστου 1789. Βλ. Καρύδης 2019, σελίδες 75, 149. Για τη διάρκεια θητείας του Zorzi Grimani, βλ. Παπακώστα 2018, σελ. 176.
  6. ↑ Φάκελος Νο. 33, ο οποίος περιέχει λυτά έγγραφα, ποικίλου περιεχομένου, της περιόδου 1741-1743, τα οποία προσκομίσθηκαν στον προβλεπτή Πρέβεζας Antonio Marin. Βλ. Παπακώστα 2018, σελίδες 104-105.
  7. ↑ Η πληροφορία προκύπτει από έγγραφο του Προβλεπτή της Πρέβεζας προς τη Βενετική διοίκηση με αναφορές σε περιουσιακά στοιχεία τόσο ιδιωτών όσο και εκκλησιών. Βλ. Παπακώστα 2018, σελίδες 56, 146.
  8. ↑ Καρύδης 2019, σελίδες 75, 156.
  9. ↑ Για τον ιερέα Χρήστο Ζαλογγίτη, βλ. και Σκλαβενίτης 2021, σελ. 409.
  10. ↑ Παπακώστα 2018, σελ. 319.
  11. ↑ Βλ. Παπακώστα 2018, σελίδες 300-301 και 314-322. Ο αείμνηστος καθηγητής Κώστας Κόμης, σε προγενέστερη της Χριστίνας Παπακώστα δημοσίευσής του, χρονολογεί την ίδια απογραφή περί το 1780, πιθανολογώντας, επίσης, ότι ένα τμήμα της είναι του 1788. Βλ. Κόμης 1999, σελίδες 302-303 και 319-327.
  12. ↑ Παπακώστα 2018, σελίδες 314-322.
  13. ↑ Κόμης 1999, σελίδες 319-327.
  14. ↑ 14,0 14,1 Ξενόπουλος 1884, σελ. 254.
  15. ↑ Συνέσιος 2015, σελ. 6.
  16. ↑ Συνέσιος 2015, σελ. 5.
  17. ↑ Συνέσιος 2015, σελ. 16.
  18. ↑ Μουστάκης 2008, σελ. 125.
  19. ↑ Συνέσιος 2015, σελίδες 16-17.
  20. ↑ Μπόλης & Παπαδόπουλος 2012, σελ. 46.
  21. ↑ Κατσαούνης 1991, σελ. φ. 19, 4.
  22. ↑ Συνέσιος 2015, σελ. 17.
  23. ↑ Κοντογιάννης 1978.
  24. ↑ Για τον Κωνσταντίνο Ιωάννη Μπαλτατζή (1845-1890), βλ. Μουστάκης 2008, σελίδες 132-135.
  25. ↑ Ο Θωμάς Στ. Μαφρέδας αναφέρει ότι η αγιογράφηση του ναού συντελέστηκε στο σύνολό της από το 1881 και μετά και μέχρι και το 1886. Μαφρέδας 2010, σελίδες 375-376.
  26. ↑ Μαφρέδας 2010, σελίδες 376.
  27. ↑ Για τον Χρίστο Γ. Τσόκο ή Τζόκο ή Τζιόκο, παππού του Λεωνίδα Τσόκου, βλ. Μουστάκης 2008, σελ. 144.
  28. ↑ 28,0 28,1 Συνέσιος 2015, σελ. 15.
  29. ↑ Βλ. Μαφρέδας 2010, σελ. 375, όπου και στοιχεία για τον ζωγράφο.
  30. ↑ Βλ. Μαφρέδας 2010, σελίδες 376. Ο Κατσαούνης αναφέρει ότι οι μορφές των τεσσάρων ευαγγελιστών είναι έργο του Καφαλλήνος ζωγράφου Πελεκάση, βλ. Κατσαούνης 1991, σελ. φ. 19, 4.
  31. ↑ Βλ. ιστοσελίδα της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Κερκύρας Ζακύνθου και Κεφαλονιάς. (Πρόσβαση 20.9.2024).
  32. ↑ Συνέσιος 2015, σελίδες 21-23.
  33. ↑ Οι επιγραφές έχουν δημοσιευθεί από τον γυμνασιάρχη Μιχαήλ Κατσαούνη, βλ. Κατσαούνης 1991, σελίδες φ. 27, 4-5, και τον Λάζαρο Συνέσιο, βλ. Συνέσιος 2015, σελ. 16. Εδώ μεταγράφονται κατ' αντιπαραβολή με το κείμενο της λειψανοθήκης.
  34. ↑ Για το πρώτο καμπαναριό του ναού της Παναγίας, βλ. Καράμπελας 2021, όπου και φωτογραφία του καμπαναριού.
  35. ↑ 35,0 35,1 Καράμπελας 2021.
  36. ↑ Οι πληροφορίες προέρχονται από τα: Συνέσιος 2015, σελ. 12, Βασιλάς 2012, σελ. 419, Κατσαούνης 1991 και Αραβαντινός 1960, σελίδες 61-62. Η κατάσταση έχει κενά στην περίοδο προ του 1864.
  37. ↑ Συνέσιος 2015, σελίδες 1-32.

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιερός_Ναός_Παναγίας_των_Ξένων_(Πρέβεζα)&oldid=10766328"